Nhớ nhà tranh vách đất do ông tôi tạo dựng

Với người cao tuổi sống ở nông thôn, không ai không biết nhà tranh vách đất, bởi dân quê cách đây 3-4 chục năm về trước rất nghèo, nên nhiều gia đình phải ở nhà tranh vách đất hay bằng phên tre. Thuở ấu thơ cho đến lúc trưởng thành, tôi ở nhà tranh vách đất do ông tôi tạo dựng...

Lúc bấy giờ, nhiều gia đình ở trong làng phải ở nhà tranh vách đất, hay vách thưng bằng phên tre, mái nhà lợp bằng lá tranh săn (cỏ tranh) để phân biệt với tranh rạ (thân cây lúa). Lúc sinh thời, ông tôi cho hay, ở các trảng tranh khu vực Đồng Xanh - Đồng Nghệ (xã Hòa Khương, huyện Hòa Vang, TP Đà Nẵng bây giờ) cứ vào mùa Xuân, lá tranh xanh mơn mởn là cả cánh đồng bạt ngàn có màu xanh. Sang mùa Hạ, dưới ánh nắng gay gắt, lá tranh già ngả qua thành màu vàng, cả cánh đồng trở nên màu vàng “như nghệ”. Tuy có hai tên khác nhau nhưng cũng cùng một con đất nên có nhiều người đặt câu ca để nói về địa danh này: “Xanh ngát Đồng Xanh, vàng khè Đồng Nghệ”.

Ông tôi cho hay, trước những năm chưa xây đập nước, tuy là cánh đồng tranh mông mênh, nhưng những rẫy tranh đều có chủ sở hữu. Mùa Hè nắng to, người có nhu cầu mua tranh về lợp nhà lên đây thương lượng với chủ rẫy để mua. Thông thường, giá cả cũng phải chăng, phù hợp. Sau một tuần vật lộn với nắng gió, rát ngứa, tranh phơi đã khô đều có màu vàng óng ánh và thơm mùi cỏ khô. Công đoạn đi cắt tranh mang về rất vất vả nên người xưa cho rằng: “Sướng như ăn giỗ, khổ như đi tranh”, bởi đi tranh còn cực hơn đi củi. Mà “đi tranh” không phải là ít, có khi muốn lợp một căn nhà tranh phải cần mấy chục gánh tranh từ trên núi gánh về đồng bằng đâu phải là “chuyện dễ”.

Nhớ nhà tranh vách đất do ông tôi tạo dựng

Để làm một ngôi nhà tranh vách đất, nguyên liệu chính cho các cột, kèo, đòn tay, rui mè, hom tranh... đều dùng bằng cây tre. Thời thơ ấu, thi thoảng theo ông tôi ra xem tát mương ngâm tre, vớt tre và bắt cá rất thú vị. Theo đó, khoảng tháng Giêng trời nắng ấm, ông tôi rủ thêm mấy người lục đục tát mương cho cạn để mang tre tươi xuống mương ngâm. Tùy theo nhu cầu, tre có thể ngâm từ 6 tháng đến 1 năm để chống mối, mọt nên tuổi thọ bền hơn. Cho nên tuổi thơ tôi đã nhiều lần ngửi mùi thum thủm của tre ngâm mà mãi đến bây giờ mái tóc tôi đã lên màu sương khói mà chẳng thể nào quên cái mùi “hương quê” ấy. Song, đối với một số người, mùi đó rất khó ngửi, nhưng với tôi do đã quen nên trở thành “mùi nhớ” của tuổi thơ.

Để lợp được mái nhà bằng tranh săn, ông tôi và một vài người bạn lần lượt đánh (bện) từng tấm tranh. Trước khi đi cắt tranh khoảng hơn 6 tháng, ông tôi đã chặt tre, chẻ hom ngâm trong bùn khá lâu cho “hom chín” nhằm chống mối mọt, tăng độ bền cho mái nhà tranh. Ngày ấy ở quê, đa phần ai cũng biết đánh tranh do lớp người đi trước truyền lại. Tùy theo nhu cầu của chủ nhà, tranh được đánh 2 hom, 3 hom hay 4 hom. Tranh săn loại tốt mà đánh 4 hom rất dày nên có thể lợp mái nhà khoảng 15 năm mới thay lại tranh mới. Thông thường, nhà lợp bằng tranh cứ khoảng 10 năm phải thay mái tranh một lần

Ông tôi cũng là thợ mộc, thợ tre và cũng là một “chuyên gia” đánh tranh có tiếng, cho hay, đánh tranh không chỉ rành kĩ thuật mà còn phải có con mắt mĩ thuật nữa. Mỗi khi “đánh” tranh phải dùng bàn tay trái giữ tranh (đã mở dây buộc) và dùng hai ngón cái và trỏ của bàn tay mặt nắm nhúm gốc tranh để lấy tranh mà đánh. Kĩ thuật là sao cho các nắm tranh đều đặn “mười cái như một”.

Nếu khi đánh tranh mà các vắt tranh cái lớn, cái nhỏ sau khi đánh tranh xong, tấm tranh khi lợp lên mái nhà sẽ dễ bị thấm nước mưa và đứng trong nhà nhìn lên mái sẽ không được đẹp. Ngày trước, rất hiếm có thợ đánh tranh lợp nhà chuyên nghiệp, cho nên ai có “bàn tay vàng” đánh tranh đều, bền và đẹp sẽ được chủ nhà khoản đãi hậu hĩnh. Dân gian có câu “đàn ông lợp nhà, đàn bà đi chợ”, nghĩa là đàn ông khi lợp nhà sẽ được ăn uống no say, đầy đủ; đàn bà đi chợ thì làm chi cũng “xà xẻo” ít nhiều tiền chợ để ăn vặt...

Tôi còn nhớ như in, cứ mỗi lần ông tôi và mấy người trong xóm ngồi đánh tranh trước sân, vừa trò chuyện. Sau khi đánh xong từng tấm tranh, họ dùng bó hom tranh làm “cái lược” chải tấm tranh từ gốc đến ngọn cho “mượt mà”. Cuối cùng là lấy hai bàn tay nắm lấy hai bên tấm tranh thổ gốc tranh xuống mặt đất nhiều lần cho đầu tranh được bằng phẳng, đều và mang xếp vào đống cất. Lũ trẻ chúng tôi tranh thủ lấy những lá tranh ngắn đã bỏ đi để “đánh” thành nhưng tấm tranh “bé tí” lợp trên “mái nhà nhỏ” mà chúng tôi vừa mới dựng ở góc vườn, trong trò chơi “lợp quán”, để “bán hàng”, thật thích không tả nổi.

Lúc đó, nhà tôi được ông tôi thiết kế 3 gian 2 chái. Gian giữa đặt bàn thờ để thờ tự ông bà, trước bàn thờ có đặt bộ bàn ghế tiếp khách, 2 gian còn lại làm buồng và nơi để ngủ; còn nhà bếp và nơi ăn cơm được bố trí ở nhà dưới hay chái dưới. Còn chái trên và chái sau để nông ngư cụ, cối xay lúa, cối giã gạo,... Cột của ngôi nhà tranh có thể làm bằng tre già hay gỗ tốt như ròng của cây muồng, cây mít, cây trai... Toàn bộ “giàn tre” như cột kèo, đòn tay, đòn đông, rui, mè, con sẻ đều bằng tre ngâm “chín” để chống mối mọt. Đầu cột, kèo có đục lỗ để đóng “con sẻ” qua, nơi tiếp giáp đòn tay, đòn đông, kèo,... dùng dây mây vót mỏng để buộc lại với nhau rất bền và chắc.

Bây giờ ở làng tôi, nhà xây, nhà tầng mọc lên như nấm, mái nhà tranh chỉ còn trong kí ức của người cao tuổi, các nghệ nhân đánh tranh đã về bên kia thế giới, trong đó có ông của tôi. Cánh đồng tranh ngày xưa, nay đã ở dưới lòng hồ của công trình thủy lợi lớn có tên hồ Đồng Xanh - Đồng Nghệ.

Ngày nay, khi về làng, cứ thấy ai đang đánh tranh săn ven đường đang tỏa mùi “hương tranh” thoang thoảng, lòng tôi lại bồi hồi nhớ ông tôi, lại thương những mái tranh nghèo ngày ấy, nhớ mỗi đêm mưa, nghe những giọt mưa rơi nhè nhẹ trên mái tranh nghèo mà nghe lòng buồn man mát và nhớ lời hát ru của mẹ: “Chiều chiều con quạ lợp nhà/Con cu chẻ lạt, con gà đưa tranh...”, sao mà thương cảm, não nùng, da diết...

Tiên Sa

Tin liên quan

Ý kiến bạn đọc

* Vui lòng gõ tiếng Việt có dấu

Cùng chuyên mục

Tình dục -  Ngọn lửa của trường thọ

Tình dục - Ngọn lửa của trường thọ

Trong y học cổ truyền, tình dục là một phần không thể tách rời của “Tinh - Khí - Thần” - tam bảo duy trì sự sống.
Chuyện yêu có cần thiết khi tuổi đã xế chiều

Chuyện yêu có cần thiết khi tuổi đã xế chiều

Nhiều NCT thường e ngại hoặc cho rằng “chuyện ấy” không còn cần thiết khi tuổi đã xế chiều. Tuy nhiên, các nghiên cứu y học hiện đại đã khẳng định rằng: Duy trì hoạt động tình dục điều độ và phù hợp với thể trạng mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe…
Ông Tò khuất núi

Ông Tò khuất núi

Một buổi chiều, Linh thong thả điều khiển chiếc xe máy điện từ cơ quan về nhà. Đầu hạ nên trời vừa có nắng vàng, vừa có chút gió mát, làm Linh thấy lòng thư thái ! Bất chợt, một chiếc xe tang chạy qua, Linh giật thót khi nhìn thấy di ảnh của người đã khuất: “Ông Tò !” - Linh thốt lên thành tiếng - Chắc chắn là ông Tò đồng hương rồi ! Ông Tò mất rồi sao?...
Nhớ hoa hành

Nhớ hoa hành

“Đố em biết hoa gì ?” - Người đồng nghiệp nơi xa gửi vào Zalo cho tôi hình ảnh một bông hoa trong vườn nhà và nhắn hỏi với vẻ đắc ý, ngờ rằng một đứa sống ở phố xá như tôi sẽ chẳng bao giờ trả lời đúng. “Ơ ! Hoa hành” - câu trả lời của tôi đã làm bạn ấy… thất vọng. Vì bạn không biết rằng đây chính là loài hoa đã gắn bó với tuổi thơ tôi, với những năm tháng tôi theo chân bố ra đồng, trồng, chăm sóc và thu hoạch những củ hành tây tròn trịa, nhẵn bóng mà mùi hăng của nó thì không thể nhầm lẫn với bất kỳ thứ mùi nào khác.
Dư âm từ buổi gặp mặt nhân kỉ niệm 40 năm ngày ra trường (1984-2024)

Dư âm từ buổi gặp mặt nhân kỉ niệm 40 năm ngày ra trường (1984-2024)

"K.XI ơi, mình yêu các bạn, tôi yêu các ông bà!" Đó lời nói từ gan, ruột, không riêng gì của Phó giáo sư,Tiến sỹ Dương Hồng Thái, giảng viên cao cấp, nguyên Phó Giám đốc Bệnh viện Đa khoa Trung ương Thái Nguyên, Trưởng ban Liên lạc Khóa XI (1978-1984) Trường Đại học Y Bắc Thái (nay là Trường Đại học Y Dược Thái Nguyên) mà của tất cả 66 cựu sinh viên (SV) khóa K.XI có mặt trong cuộc gặp mặt nhân kỷ niệm 40 năm ngày ra trường (1984-2024) tại cao nguyên Mộc Châu, tỉnh Sơn La, trong những ngày trung tuần tháng 11/2024

Tin khác

Bà nội của các con tôi

Bà nội của các con tôi
Những câu thơ trong bài thơ “Mẹ của anh” của thi sĩ Xuân Quỳnh viết tặng mẹ chồng, mà đến nay tôi vẫn còn yêu thích.

Đôi dép cao su huyền thoại của ông tôi

Đôi dép cao su huyền thoại của ông tôi
Ông tôi là người đã trực tiếp tham gia Chiến dịch Điện Biên Phủ cho đến kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Bởi vậy, kí ức đậm sâu nhất trong ông là những năm tháng kháng chiến gian khổ mà hào hùng, và những kỉ vật vô giá với ông vẫn là những kỉ vật thời chiến. Trong đó, ấn tượng nhất là đôi dép cao su cùng ông đi qua hai cuộc kháng chiến trường kì của dân tộc!

Niềm vui của ông tôi

Niềm vui của ông tôi
Bà mất, con cháu ở xa về đầy đủ lo việc hiếu cho bà xong thì lại “mỗi người mỗi ngả”, còn nhà cửa, công việc, bỏ sao được. Vườn, nhà chỉ còn ông, một mình lủi thủi vào ra.

Bà ngoại tôi

Bà ngoại tôi
Bà ngoại tôi mất năm bà 103 tuổi. Cả một năm sau ngày bà mất, gần như nhà ngoại lúc nào cũng có người đến thắp hương. Nhiều người đến, kể những kỉ niệm về ông bà ngoại, rồi mọi người lại cùng nhau nức nở.

Tình yêu bình dị của ông bà tôi

Tình yêu bình dị của ông bà tôi
Ông Lê Đình Bạ và vợ là bà Hoàng Thị Châu, năm nay đều đã ngoài 90 tuổi. Ông từng tham gia hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ.

Chút quà của ngoại mãi còn vấn vương

Chút quà của ngoại mãi còn vấn vương
Sinh ra và lớn lên tại một miền quê nghèo của dải đất miền Trung đầy nắng gió. Tuổi thơ tôi gắn với bao kỉ niệm đẹp về bà ngoại. Đến tận bây giờ, hình ảnh của ngoại vẫn luôn in hằn trong kí ức tôi với nhiều cảm xúc khó tả.

Bà ngoại tôi là người dũng cảm

Bà ngoại tôi là người dũng cảm
Những năm 1949-1953, quê tôi bị giặc Pháp chiếm đóng; giặc Pháp và bọn tay sai ra sức đàn áp cách mạng. Cán bộ của ta phải hoạt động bí mật. Nhiều cán bộ cách mạng của ta vô cùng gian khổ mà anh dũng.

Hình bóng bà mãi trong tim...

Hình bóng bà mãi trong tim...
Bà nội tôi tên là Hoàng Thị Liễu, người làng Tiên Hòa, xã Hà Lĩnh, huyện Hà Trung, tỉnh Thanh Hóa. Cả cuộc đời bà sống thầm lặng và dành trọn yêu thương, sự hi sinh cho gia đình, cho con cháu. Tôi cảm thấy mình may mắn và tự hào vì được là cháu của bà. Những kỉ niệm về bà, với tôi, chính là món quà quý giá, chẳng gì sánh bằng.

Ông tôi - tấm gương sáng ngời về lòng yêu nước

Ông tôi - tấm gương sáng ngời về lòng yêu nước
Ông tôi mất gần 10 năm nay nhưng về miền quê Đức Chánh, huyện Mộ Đức, tỉnh Quảng Ngãi, hỏi về cụ Nguyễn Thăng Văn, ai cũng nhớ và tự hào về một người lính yêu nước thiết tha, một người con ưu tú của quê hương Đức Chánh.

Ông ngoại trong lòng tôi

Ông ngoại trong lòng tôi
Ông ngoại mất khi tôi còn rất nhỏ nhưng trong số con cháu trong nhà, tôi may mắn hơn cả, vì thường xuyên được ở cạnh và gần gũi với ông.

Những cuốn sách quý của ông tôi

Những cuốn sách quý của ông tôi
Có lẽ, niềm đam mê đọc sách trong tôi có được là từ ông. Với tôi, ông không chỉ là người yêu sách mà còn là người biết khơi dậy niềm yêu thích việc đọc cho những người xung quanh.

Chuyện về ông nội tôi

Chuyện về ông nội tôi
Ông nội tôi, cụ Hoàng Thanh Liêm, sinh ra ở làng quê nghèo thuộc xã Đốc Tín, huyện Mỹ Đức, TP Hà Nội. Thuở thiếu thời, ông được cha mẹ cho theo thầy học chữ quốc ngữ, khi trưởng thành, ông theo nghiệp “gõ đầu trẻ”.

Lòng ngoại mênh mông tựa biển trời

Lòng ngoại mênh mông tựa biển trời
Bà ngoại tôi dù đã đi về miền mây trắng từ nhiều năm trước, nhưng tấm lòng nhân hậu, vị tha của bà luôn là tấm gương sáng để con cháu chúng tôi noi theo.

Lời khuyên và điều ước của ông nội tôi

Lời khuyên và điều ước của ông nội tôi
Ông nội tôi tên Hồ Chí Trọng, người dân tộc Bru Vân Kiều mang họ Hồ ở bản miền núi Cửa Mẹc, xã Ngân Thuỷ, huyện Lệ Thuỷ, tỉnh Quảng Bình.

Từ lời chỉ dạy, khuyên bảo của ông bà ngoại

Từ lời chỉ dạy, khuyên bảo của ông bà ngoại
Cứ đến ngày húy nhật ông bà ngoại, mẹ tôi cùng các dì, các cậu lại đến nhà cậu (em trai mẹ tôi nhưng là trưởng nam của ông bà) đông đủ cùng các cháu, chắt làm giỗ, thắp nén tâm hương tưởng nhớ bậc sinh thành. Khi công việc xong xuôi, mẹ tôi cùng các dì, các cậu lại ôn những kỉ niệm về ông bà.
Xem thêm
Khó nói chuyện tuổi già

Khó nói chuyện tuổi già

LTS: “Bảy mươi vẫn thương nhau như thuở mới cưới, mà ngọn lửa yêu đương cứ lụi dần…” Chuyện nghe quen mà vẫn cứ… ngại nói! Thực ra, sinh lí tuổi già suy giảm không phải “trời bắt”, cũng không phải “hết thời” mà là quy luật tự nhiên. Tuy nhiên, nếu hiểu đúng và biết cách chăm sóc, NCT hoàn toàn có thể giữ lửa yêu thương, thậm chí còn ấm áp hơn cả thời son trẻ.
Thảnh thơi tuổi xế chiều

Thảnh thơi tuổi xế chiều

Nhắc đến tuổi già, có thể nhiều người sẽ nghĩ đến hình ảnh một người thiếu sức sống, sức khỏe tinh thần, thể chất suy giảm, cơ hội nghề nghiệp và xã hội hạn chế, cô đơn, mất phương hướng. Song, rất nhiều NCT đã đem đến cái nhìn tích cực về tuổi già. Họ sống một cuộc sống khỏe mạnh, vui vẻ, ý nghĩa và vẫn giữ vai trò tích cực trong xã hội, bởi họ đã chuẩn bị tâm thế để có một “tuổi già chủ động”.
Ông Trần Văn Thái và chiến công bắn rơi máy bay Mỹ bằng súng bộ binh, bắt sống phi công William Andrew Robinson

Ông Trần Văn Thái và chiến công bắn rơi máy bay Mỹ bằng súng bộ binh, bắt sống phi công William Andrew Robinson

Trong không khí cả nước tưng bừng kỷ niệm 50 năm ngày Giải phóng miền Nam thống nhất đất nước (30/4/1975 - 30/4/2025), chúng ta cùng nhau hướng lòng về một con người đặc biệt – một người con ưu tú của quê hương Hà Tĩnh – ông Trần Văn Thái, sinh năm 1947, ở huyện Thạch Hà, tỉnh Hà Tĩnh.
Khánh thành "nhà nghĩa tình Cựu chiến binh" tại Thanh Hóa

Khánh thành "nhà nghĩa tình Cựu chiến binh" tại Thanh Hóa

Khánh thành nhà “Nghĩa tình CCB” cho gia đình hội viên CCB Mã Hồng Phàn (thôn 7, xã Tân Tiến, tỉnh Thanh Hóa), bàn giao kinh phí hỗ trợ xây nhà 80 triệu đồng
Bình Thuận: Giúp thêm bệnh nhân nghèo có bữa ăn no

Bình Thuận: Giúp thêm bệnh nhân nghèo có bữa ăn no

Không ít lần chúng tôi cùng các Mạnh Thường Quân đến Bếp ăn từ thiện tại Bệnh viện đa khoa tỉnh Bình Thuận mới thấy những hoàn cảnh cầm được hỗ trợ của những bệnh nhân có hoàn cảnh khó khăn nơi đây. Và việc thiết thực nhất là chăm lo những bữa ăn miễn phí để giúp họ yên tâm hơn lo điều trị bệnh, không phải lo cái ăn hàng ngày…
Nữ doanh nhân hơn 10 năm đồng hành cùng công tác nhân đạo

Nữ doanh nhân hơn 10 năm đồng hành cùng công tác nhân đạo

quan tâm, chia sẻ, giúp đỡ nhiều người có hoàn cảnh khó khăn, những mảnh đời bất hạnh tại địa phương.
Kỉ niệm Ngày Thương binh - Liệt sĩ, nỗi niềm ngày tri ân

Kỉ niệm Ngày Thương binh - Liệt sĩ, nỗi niềm ngày tri ân

Nhà nước tổ chức các đơn vị chuyên trách tìm hài cốt liệt sĩ khắp các chiến trường, đã phối hợp với nước bạn Lào và Campuchia, phối hợp với cựu binh Mỹ từng tham gia chiến tranh ở Việt Nam để tìm kiếm hài cốt liệt sĩ; thành lập cơ sở dữ liệu quốc gia về liệt sĩ, thành lập ngân hàng gene để xác định ADN đối chiếu với thân nhân liệt sĩ, có nhiều chính sách chăm sóc gia đình liệt sĩ, chăm sóc thương bệnh binh và những người góp công sức đánh đuổi giặc ngoại xâm. Kết quả từ những việc làm ấy là không nhỏ, nhưng tri ân biết mấy cho vừa…
Người cao tuổi không thể đứng ngoài cuộc trong thời đại số

Người cao tuổi không thể đứng ngoài cuộc trong thời đại số

Trong bối cảnh cả nước tiến hành chuyển đổi số toàn diện, NCT đang đối mặt với không ít thách thức, nhưng đồng thời cũng là cơ hội khẳng định vai trò NCT trong xã hội hiện đại. Phóng viên (PV) Tạp chí Người cao tuổi vừa có cuộc trao đổi với ông Lê Chu Giang, Phó Trưởng ban Đại diện Hội NCT TP Hồ Chí Minh về vấn đề trên...
Câu chuyện thấm đẫm tình người

Câu chuyện thấm đẫm tình người

Hội NCT tỉnh Hưng Yên vừa phối hợp cùng ngành y tế, đặc biệt là Bệnh viện Mắt tỉnh, triển khai chương trình nhân đạo “Mắt sáng cho NCT”, mang lại ánh sáng, niềm vui và sự an tâm cho hàng nghìn NCT trên địa bàn.
Phiên bản di động