Có người bị giặc bắt, bị chúng tra tấn rất dã man, chúng dùng dùi cui đánh đập, dí điện trên khắp cơ thể, không từ một chỗ nào. Khi bị ngất xỉu, chúng lại đổ nước vào cho tỉnh rồi lại tra tấn tiếp. Như trường hợp ông Phạm Văn Dùng, ở thôn Trà Khê bị giặc bắt chúng tra tấn rất dã man nhưng ông vẫn một mực không khai. Chúng mang ông ra đồng bắt ông tự đào hố và chúng bắn chết ông rồi vứt xác xuống hố do ông đào.
Nhưng với truyền thống yêu nước, chí căm thù giặc, nhiều người dân quê tôi không nhụt chí trước sự đàn áp của thực dân Pháp và bọn tay sai; hăng hái tham gia kháng chiến bằng nhiều việc làm cụ thể khác nhau.
Được giác ngộ cách mạng từ ngày còn rất trẻ, bố tôi tham gia hoạt động bí mật, được cử làm Chủ tịch Ủy ban Kháng chiến xã khi chưa có vợ. Trong những ngày hoạt động bí mật ấy, bố tôi cùng một số cán bộ của Chi bộ Đảng được bà Nguyễn Thị Khượn, ở thôn Trà Khê che chở, nuôi dưỡng. Nhà bà có vườn rộng trồng nhiều loại cây ăn quả, như chuối, nhãn, mít,… nên vào vườn của bà như vào rừng rậm. Tận dụng lợi thế sẵn có, cán bộ ta đào hầm bí mật trong vườn nhà bà để hoạt động. Có tới 4-5 người được bà đùm bọc nuôi dưỡng, hằng ngày bà nấu cơm cho ăn, vừa làm cảnh giới khi có giặc đến thì báo động cho cán bộ biết mà phòng chống.
Có lần giặc tổ chức càn quét, lùng sục ráo riết, khi cán bộ đang họp trong nhà. Nhưng rất may là được bà báo hiệu bằng mật khẩu đã quy định. Thấy bà xua tay đuổi gà, miệng kêu: “úi…úi…”… cán bộ của ta biết giặc đang đến gần liền giải tán cuộc họp. Hôm ấy, giặc ập vào nhà bà, bố tôi và mấy đồng chí của người đã kịp thời đi ra sau nhà, thoát ra ngoài an toàn.
Lại một lần khác, vào ban đêm, khi đi lùng sục, chúng phát hiện đầu ngõ nhà bà có đầu thuốc lá mới vứt còn nghi ngút khói, chúng bảo nhau: “Việt Minh chắc còn ở gần đây chưa chạy đâu xa…”. Thế là chúng tỏa đi vây khắp, chăn các ngả đường ra vào xóm.…Lần ấy, bà cũng kịp phát tín hiệu, đánh lạc hướng giặc để cho cán bộ ta kịp thời xuống hầm thông sang nhà bên, an toàn ra ngoài mặc cho sự bao vây rất chặt của giặc. Không bắt được cán bộ cách mạng, bọn chúng quay sang bắt bà. Để bà khai ra cán bộ, chúng đánh đập, tra tấn bà rất dã man. Bà ngất đi, tỉnh lại nhiều lần, thân thể bà có nhiều vết bầm tím đau đớn, nhưng bà vẫn một mực không khai nơi có hầm bí mật ở trong vườn nhà mình. Sau khi giặc rút chạy, bà con trong xóm đã đến cứu bà ngoại tôi, đưa bà vào nhà, người thì cho thuốc uống, người cho mật gấu để xoa bóp, bà ngoại tôi dần dần tỉnh lại…
Sau lần ấy, bà đã gả con gái Đỗ Thị Viện (là mẹ tôi bây giờ) cho bố tôi…
Chiến dịch Điện Biên Phủ “chấn động địa cầu”, thực dân Pháp rút khỏi miền Bắc; ngày 13/5/1955, tên giặc Pháp cuối cùng xuống tàu rời khỏi TP Hải Phòng. Quê tôi được giải phóng. Do có thành tích trong kháng chiến, bà ngoại tôi được Nhà nước tặng thưởng Huân chương Kháng chiến hạng Nhất và Bằng ghi công, vì đã có công nuôi giấu cán bộ trong kháng chiến chống Pháp.
Tôi viết bài này làm một nén tâm hương thành kính tưởng nhớ tới công lao của bà ngoại, một con người đã dũng cảm nuôi giấu cán bộ trong thời kì chống thực dân Pháp xâm lược, góp phần nhỏ bé của mình cho kháng chiến thành công!.
