Ngoại tôi

Ngoại tôi có hai ngôi nhà ba gian lợp tranh, cách biệt nhưng chung sân. Ông mất sớm, ngoại ở cùng với gia đình người cậu nhưng có bếp riêng, không ăn chung. Đây là một cách để con cháu của ngoại sớm biết độc lập, tự lo liệu. Cậu tôi làm việc ở huyện, thường một tuần mới về thăm nhà một lần. Mẹ tôi là con đầu, cậu thứ hai, tiếp đến là ba người dì.

Sau ngày hòa bình lập lại trên miền Bắc, quê tôi đều tổ chức hợp tác xã, ngoại tôi giao hết đất ruộng cho làng, chỉ hưởng thu nhập từ công điểm. Cha tôi ở làng bên, cách một cánh đồng khá xa, phía nội ruộng vườn không có bao nhiêu nên ngoại tôi đứng ra “gánh” lấy “trách nhiệm”, coi như cha tôi “ở rể”.

Tác giả đứng bên giếng xưa tại xóm Trung Miệu đã được sửa sang như để tri ân ngoại.

Do hoàn cảnh đặc biệt đó, nên tôi mới có điều kiện ở gần và hiểu được những đức tính của ngoại. Có thể kể ra đây một vài chuyện: Thời ấy, nhiều người còn nghèo khổ, kẻ cơ nhỡ không nơi nương tựa phải đi làm mướn nuôi thân. Biết được tin người nào ở trong hoàn cảnh đó, ngoại tôi đón về sống cùng gia đình, coi như con đẻ. Đám cháu chúng tôi thì vô tư, coi như mình có thêm người thân: Dì Nuôi, cậu Nuôi,… Do không phải ngoại tôi sinh ra, nên các thành viên mới trong gia đình đều được đặt cho cái tên mộc mạc, chân thật như vậy. Tới tuổi trưởng thành, ngoại tôi lo dựng vợ, gả chồng như con đẻ, không hề phân biệt. Người dân xóm tôi qúy đức tính ngoại tôi là vậy.

Vùng đất quê tôi thiên tai hết sức khắc nghiệt: Gió lào và bão lũ luôn rình rập. Có những năm nắng hạn kéo dài, con suối có tên: Rào Miệu qua cánh đồng làng tôi trơ đáy, nứt nẻ. Nhiều hôm, tôi và cha tôi phải đào lật lên từng tảng đất đá của lòng suối, mới lấy được nước để sinh hoạt.

Thấy cảnh sống vất vả của xóm giềng, ngoại tôi không hề tính thiệt hơn, đã hiến một đám đất chuyên trồng rau muống để đào giếng. Ngày khởi công công trình đặc biệt này, trẻ già cả xóm đã có mặt từ sáng sớm. Mỗi người một việc, nhất là lớp đàn anh của tôi hết sức hăng hái. Thế là từ hôm đó, xóm tôi đã có giếng khơi, giải quyết được cơn khát trong những ngày nắng hạn. Do nhiễm phèn, gàu nước đầu tiên lấy lên từ giếng mới đào, khi đun sôi nó ngả màu tro, đã làm cho nhiều người mừng hụt. Mẹ tôi có kinh nghiệm chứa nước vào các chum vại để lắng, mới dùng. Ấm nước chè xanh đầu tiên do mẹ tôi ủ từ nguồn nước được xử lí, đã làm hài lòng các cụ nghiện chè ở cạnh nhà. Một bữa “tiệc” chỉ là bát nước chè xanh của mẹ tôi có thể được coi là “dấu mốc” đầu tiên về “công trình” xóm tôi ngày ra đời. Từ hôm đó, nơi đây đã trở thành một địa chỉ không thể thiếu cho các gia đình ở làng tôi và có cả những mối tình đẹp của các đôi trai gái bên cái giếng này.