Nắng Hàng Dương

* * *

“Đến cuối đời, thế nào tao cũng phải ra ngoài đó một chuyến. Đó là niềm mong ước của ông nội tôi”. “Ngoài đó” mà ông nói là Côn Đảo - viên ngọc xanh nằm ngoài biển Đông, một vùng đất không chỉ đến để du lịch mà còn vì những điều khác nữa, xúc động và thiêng liêng hơn nhiều. Nhưng ra bằng cách nào, có đủ sức khoẻ để ra đó hay không, vẫn là dấu chấm hỏi đối với ông. Bởi năm nay ông tôi đã ngoài bảy mươi tuổi rồi. Cái tuổi cộng với vết tích của một thời xông pha đạn lửa còn sót lại, nỗi đau thân xác được gọi thức trong những ngày bấc về khiến ông nhức buốt. Tôi tâm niệm: Ông không đi được thì tôi sẽ thay ông. Người già, đôi khi không cần tự mình thực hiện những dự định của bản thân. Chỉ cần có người làm thay, miễn là kịp lúc, họ cũng đủ ấm áp và thoả lòng. Tôi nói ra Côn Đảo, ông mừng đến mếu máo. Mảnh đất của bao người nằm xuống, có máu xương của những người một thời kề vai sát cánh với ông tôi trong cuộc kháng chiến chống Mỹ ác liệt của dân tộc mình. Mảnh đất nóng.

Minh họa Lão Trần

Chú quản trang nhìn tôi bằng ánh mắt đầy thiện cảm. Vẻ ngoài của chú khá giống với ông nội tôi, tóc bạc trắng, chú mặc chiếc áo của bộ đội cụ Hồ đã bạc màu, đầu đội mũ cối. Nắng rải nhẹ trên những lối đi thâm nghiêm trong nghĩa trang. Nắng xuyên qua Hàng Dương xanh ngút ngàn, thả những vệt mềm xuống bậc thềm dẫn tôi đến đài tưởng niệm các anh hùng liệt sĩ đã hi sinh trong hai cuộc kháng chiến trường kì của dân tộc. Một nén hương dâng cho người nằm xuống. Gió Hàng Dương thổi nhẹ, trong không gian thanh tĩnh không một âm thanh xao động tưởng như tôi có thể nghe được tiếng sóng biển vọng lại từ xa, đêm ngày ngân nga ru giấc ngàn thu cho các anh hùng liệt sĩ. Ông nội - tôi nói trong tâm - con đang đứng trước đài tưởng niệm, nơi mà ông từng ước ao được đến nhưng chưa thể, hoặc vĩnh viễn không thể vượt trùng khơi để đến được chốn này. Tôi khép chân, nghiêm nghị làm động tác chào trong quân ngũ. “Kính viếng hương hồn các anh hùng liệt sĩ, thế hệ chúng con hôm nay may mắn khi được sống trong hoà bình, được thừa hưởng những điều tốt đẹp nhất từ đất nước. Chúng con không bao giờ quên sự hi sinh anh dũng của tiền nhân, mỗi tấc đất con đi, mỗi dặm biển con qua đều có máu xương của người nằm xuống...”

* * *

Cái vỗ vai của một người đứng ở phía sau khiến tôi giật mình. Ngoảnh lại, tôi thấy một cựu chiến binh (tôi đoán vậy, bởi trên gò má hóp háp bên trái hằn in vết sẹo dài đến tận xương hàm), ông nhìn vào mắt tôi, ánh nhìn vừa lửa nguội từ thời chinh chiến, vừa hiền lành nhân hậu thẳm sâu. Tôi gật đầu chào ông; còn ông làm động tác chào trong quân ngũ như tôi vừa chào lúc nãy. Vài giây đầu tôi bị “khớp”, không biết ứng xử như thế nào, sau tôi cũng làm theo người cựu chiến binh, rồi hai ông cháu cười phá lên. Nụ cười ồm ồm như sóng thác của ông cũng giống với nụ cười của nội tôi mỗi lần cao hứng.

“Cháu có người quen yên nghỉ ở đây à?” - Ông hỏi vậy.

Tôi lắc đầu: “Dạ, không ạ!”, rồi chợt nhận ra điều gì, tôi biện luận: “À, ông ơi! Tất cả những người yên nghỉ ở đây đều là người quen của cháu!”.

Người cựu chiến binh nhìn tôi và gật đầu, vẻ hài lòng. Tôi thở phào nhẹ nhõm. “Cháu là một người trẻ hiểu chuyện. Thế hệ chúng tôi đã từng chiến đấu anh dũng, vào sinh ra tử, bất chấp nguy hiểm và tính mạng... để có được Côn Đảo bình yên của ngày hôm nay. Và cả nước Việt Nam này, cháu ạ! Chúng tôi không mong cầu sẽ nhận lại điều gì, chỉ một chữ “người quen”, “người thân” của cháu cũng đủ để lòng vui sướng”.

Tôi lặng người đi. Chúng tôi sánh bước bên nhau, lặng lẽ rời khỏi đài tưởng niệm. Từ đây rẽ sang khu A là phần mộ của cố Tổng Bí thư Lê Hồng Phong, Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân Vũ Văn Hiếu, nhà yêu nước Nguyễn An Ninh; khu B là mộ của nữ anh hùng liệt sĩ Võ Thị Sáu và hàng nghìn ngôi mộ khác (có tên và vô danh). Thắp hương cho người nữ anh hùng đã trở thành biểu tượng thiêng liêng của tinh thần bất khuất, gắn liền với loài hoa lê-ki-ma trắng xoá, chúng tôi đi sang những phần mộ bên cạnh để thắp hương tưởng niệm. Hai con người, hai thế hệ thập thững đi bên nhau trong âm vọng của hồn thiêng sông núi. Thi thoảng, tôi thấy người cựu chiến binh nhấp nháy cặp mắt rồi kéo ống tay áo lên thấm nước. Mắt tôi cũng rưng rưng.

“Ông nội cháu cũng từng là chiến sĩ cách mạng thời chống Mỹ. Một thời gian ông cháu bị giam cầm và tra tấn hết sức man rợ trong nhà tù trên mảnh đất này” - Tôi buột miệng nói. Nhắc về ông, bao giờ tôi cũng thấy trong lòng dâng lên niềm tự hào và kiêu hãnh. Ngày nhỏ tôi vẫn hay “vỗ ngực” khoe với đám bạn, mình có ông nội là chiến sĩ cách mạng, kiên cường lắm!

Người cựu chiến binh già nhìn tôi thật lâu, nén hương cuối cùng trên tay ông cắm xuống chiếc li hương trên phần mộ cuối cùng của dãy mộ, nằm xa khuất dưới gốc dương già. “Ông nội cháu tên gì, có phải là một trong số những tù chính trị Côn Đảo trong cuộc đấu tranh giành thắng lợi năm bảy lăm không?” - Ông hỏi tôi, tôi cảm nhận một niềm vui nào đó toả ra từ nơi ông, như thể ông sắp sửa gặp lại cố nhân. Tôi gật đầu. Qua lời kể của ông nội tôi những đêm tôi nằm co ro trên bộ ngựa ở gian trước, trong ánh đèn nhập nhoạng, ông từng là chiến sĩ bị bắt rồi đày ra Côn Đảo, từng hứng chịu mọi gian khổ, thăng trầm, để mong đợi một ngày đất nước toàn thắng, Côn Đảo được giải phóng, cờ đỏ sao vàng phấp phới và tấm ảnh Bác Hồ kính yêu được giơ cao dưới ánh sáng của vầng dương.