Thực tiễn và một số kiến nghị qua nghiên cứu về quyền của NCT tại Australia

Đoàn công tác đã đến thăm và làm việc tại 14 cơ quan, tổ chức có chức năng, nhiệm vụ bảo vệ và thúc đẩy quyền con người: Ủy ban Nhân quyền Australia (AHRC), Bộ Y tế và Chăm sóc NCT, Ủy ban An toàn và Chất lượng Chăm sóc NCT, Bộ Dịch vụ xã hội, Bộ Tổng Chưởng lí (Attorney-General’s Department - AGD), Goodwin Village Farrer, Ban Cộng đồng và Tư pháp, Dịch vụ Cải tạo New South Wales và Y tế New South Wales (thuộc Ủy ban Nhân quyền Australia), Trung tâm Xuất Sắc trong nghiên cứu về già hóa dân số ARC (CEPAR), Công tác của Cơ quan Điều tra và Hòa giải, Ủy ban Nhân quyền Australia, Hội đồng Người cao tuổi COTA New South Wales, Ủy ban NCT và Người khuyết tật New South Wales (NSW), Dịch vụ Quyền của NCT, Cơ sở chăm sóc NCT Đông Dương (Viện Dưỡng lão Đông Dương). Nội dung làm việc cụ thể như sau:

Nội dung, chương trình làm việc

Khái quát về dân số, các cơ quan chăm sóc NCT của Australia

Australia là quốc gia có diện tích lớn thứ 6 thế giới đồng thời là quốc gia duy nhất quản lí toàn bộ một châu lục, có diện tích 774 triệu km2. Cư dân của Australia đến từ hơn 200 quốc gia trên thế giới, dân số khoảng 26,6 triệu người. Tuổi thọ trung bình của người Australia là 84,5. Theo quy định hiện hành, NCT ở Australia là người từ 65 tuổi trở lên, đối với người bản địa và đối với thổ dân là từ 50 tuổi. Tổng số NCT của Australia là 9 triệu người (trong đó, có 2 triệu người từ 75 tuổi trở lên), dự kiến trong 2 năm tới, NCT chiếm 25% dân số. Hiện nay, Australia là quốc gia có dân số già hóa.

Đoàn công tác nghiên cứu về quyền của người cao tuổi Việt Nam thăm làng GOODWIN, nơi sinh sống của những người cao tuổi Astralia.

Australia có hệ thống các cơ quan, tổ chức về bảo vệ và thúc đẩy quyền của người cao tuổi, bao gồm:

- Các cơ quan chính phủ liên bang: Ủy ban Nhân quyền, Ủy ban An toàn và chất lượng chăm sóc NCT, Bộ Dịch vụ xã hội, Bộ Tổng Chưởng lí, Bộ Y tế và chăm sóc NCT. Vai trò của Chính phủ liên bang trong quá trình già hóa dân số: (1)An sinh xã hội - trợ cấp hưu trí tuổi già (khác với lương hưu) (người 67 tuổi nhận được thu nhập từ Chính phủ, tùy thuộc vào đánh giá thu nhập và tài sản); (2) My Aged Care - Gói hỗ trợ chăm sóc tại nhà (Chính phủ tài trợ cho dịch vụ chăm sóc NCT tại nơi ở và hỗ trợ ở lại nhà; dành cho người trên 65 tuổi hoặc 50 tuổi đối với người thổ dân và người dân đảo Torres Strait); (3) Ủy ban Hoàng gia về chất lượng và an toàn chăm sóc NCT.

- Các cơ quan chính quyền bang New South Wales: Ban Cộng đồng và Tư pháp NSW, Ban Y tế NSW, Ủy ban NCT và Người khuyết tật NSW. Nhiệm vụ chủ yếu về: Chiến lược dành cho người cao tuổi NSW; Dịch vụ chăm sóc sức khỏe; Nhà ở xã hội.

- Chính quyền địa phương chịu trách nhiệm về: Tiện ích cộng đồng; Kế hoạch dành cho NCT và các ủy ban cố vấn; Giao thông địa phương; Quy định về xây dựng; Công viên và sân chơi; Thông tin và kết nối.

- Tổ chức phi Chính phủ/Tổ chức xã hội dân sự: Trung tâm xuất sắc trong nghiên cứu về già hóa dân số, Hội đồng Người cao tuổi (COTA), Dịch vụ quyền của NCT, Làng Goodwin, Cơ sở chăm sóc NCT Đông Dương.

Làm việc với các cơ quan chính phủ tại Thủ đô Canberra

- Ủy ban Nhân quyền Australia

Trong buổi làm việc với Ủy ban Nhân quyền Australia (AHRC), Đoàn đã nghe giới thiệu về Nhà nước, hệ thống luật pháp của Australia và chức năng, nhiệm vụ của Ủy ban Nhân quyền Australia. Ủy ban Nhân quyền Australia (AHRC) được thành lập vào năm 1986 theo Đạo luật của Quốc hội Liên bang Australia, Đạo luật Ủy ban Nhân quyền Australia. Mục tiêu của Ủy ban là Australia đẩy sự hiểu biết sâu sắc hơn về nhân quyền ở Australia và giải quyết các mối quan ngại về nhân quyền của nhiều cá nhân và nhóm. Mặc dù độc lập với Cơ quan hành pháp của Chính phủ, Ủy ban báo cáo với Quốc hội thông qua Bộ trưởng Tư pháp. AHRC là một cơ quan theo cơ chế quyết định tập thể gồm có Chủ tịch và một nhóm Ủy viên.

Trách nhiệm của AHRC bao gồm bốn lĩnh vực chính: Tuyên truyền giáo dục, nâng cao nhận thức của công chúng; giải quyết các khiếu nại về phân biệt đối xử và nhân quyền; tạo điều kiện thuận lợi cho việc tuân thủ nhân quyền; tham gia xây dựng chính sách và pháp luật.

Theo báo cáo, Australia đang tồn tại những vi phạm quyền của NCT như:

+ 15% NCT bị lạm dụng, ngược đãi bởi thành viên trong gia đình, trong đó chủ yếu là con cái đã trưởng thành về tình cảm, thể chất, giới tính, bị bỏ bê.

+ Bị lạm dụng về tài chính (con cái chiếm dụng tiền của bố mẹ mà không muốn chờ thừa kế).

+ Không có quyền có tiếng nói, quyền đưa ra quyết định về chính mình. Ví dụ: Bác sĩ và điều dưỡng tự quyết định thay NCT mà họ không được nêu nhu cầu, mong muốn của mình.

+ Chăm sóc sức khỏe tâm thần, 14% NCT bị rối loạn thần kinh, tâm thần, 400.000 người sa sút trí tuệ và số liệu này đang gia tăng. Sa sút trí tuệ ảnh hưởng tới khả năng ra quyết định của họ. NCT là người nghèo thì càng có nhiều nguy cơ bị vi phạm quyền.

- Chính phủ Australia đang bảo đảm quyền được chăm sóc sức khỏe y tế của NCT như:

+ Chăm sóc tại nhà: Hiện có khoảng 1 triệu NCT sống riêng vì họ không có gia đình sống chung khi về già;

+ Chăm sóc tại các cơ sở tập trung: Australia có 180.000 NCT ở cơ sở chăm sóc NCT, mỗi cơ sở có 50-60 người.

- Chính phủ Australia hỗ trợ tất cả NCT Australia đến 60 tuổi, trợ cấp toàn dân, lương hưu tuổi già, 600 AUD/tuần (nếu 1 mình), 860 AUD/tuần (nếu là cặp đôi), lương hưu toàn dân, sẽ giảm nếu có tài sản hoặc thu nhập.

- Về việc làm: Trước đây NCT nghỉ hưu ở độ tuổi 60 - 65 tuổi, nhưng Luật NCT mới được sửa đổi, bổ sung điều chỉnh tăng độ tuổi nghỉ hưu lên 67 tuổi. Các đơn vị sử dụng lao động đều tham gia tạo ra chính sách cho tất cả người lao động. Australia không có đủ người lao động nên các đơn vị sử dụng lao động phải cố gắng tìm cách giữ lại NCT để làm việc. Rất nhiều ngân hàng, định chế tài chính sử dụng NCT để chăm sóc, làm việc với khách hàng

- Cơ quan Điều tra và Hòa giải - Ủy ban Nhân quyền Australia

Điều tra và giải quyết các khiếu nại cáo buộc sự phân biệt đối xử một cách bất hợp pháp và vi phạm nhân quyền theo luật liên bang, gồm 4 đạo luật: Đạo luật (Chống) Phân biệt tuổi tác năm 2004; Đạo luật (Chống) Phân biệt đối xử với người khuyết tật năm 1992; Đạo luật (Chống) Phân biệt chủng tộc năm 1975; Đạo luật (Chống) Phân biệt giới tính năm 1984.

Số liệu thống kê năm 2022 và 2023: Các yêu cầu và khiếu nại đã nhận: 14.984 yêu cầu, trong đó: 9.880 yêu cầu bằng văn bản; 5.100 cuộc gọi điện thoại; 46% được nộp theo Đạo luật Phân biệt đối xử với Người khuyết tật (DDA); 22% được nộp theo Đạo luật Phân biệt đối xử với giới tính (SDA); 19% được nộp theo Đạo luật Phân biệt đối xử với chủng tộc (RDA); 6% được nộp theo Đạo luật Phân biệt đối xử với độ tuổi (ADA); 7% được nộp theo Đạo luật Ủy ban Nhân quyền Australia (AHRCA).

Số liệu thống kê kết quả giải quyết khiếu nại năm 2022 và 2023: 2.538 vụ khiếu nại đã được giải quyết xong; 1.309 quá trình hòa giải đã được tiến hành - (58% đã giải quyết thành công); 19% đã giải quyết xong trong vòng 3 tháng; 35% đã giải quyết xong trong vòng 6 tháng; 55% đã giải quyết xong trong vòng 9 tháng; 85% đã giải quyết xong trong vòng 12 tháng; 82% người tham gia hài lòng với dịch vụ được cung cấp; 85% người khiếu nại hài lòng với kết quả giải quyết khiếu nại của Ban.

- Làm việc với Bộ Y tế và Chăm sóc NCT

Bộ Y tế và Chăm sóc NCT là một cơ quan của Chính phủ liên bang cung cấp hệ thống chăm sóc y tế và chăm sóc NCT có chất lượng, giá cả phải chăng, nhằm mục đích cải thiện sức khỏe, tình trạng già hóa và kết quả thể thao cho tất cả người dân Australia, cả hiện tại và cho các thế hệ tương lai. Thông qua các chính sách dựa trên bằng chứng, các chương trình mục tiêu và quy định về phương pháp thực hành tốt nhất, Bộ nỗ lực nâng cao đời sống cho cộng đồng Australia. Các ưu tiên chiến lược tập trung vào việc bảo đảm rằng người dân có thể dễ dàng tiếp cận các dịch vụ chăm sóc sức khỏe và chăm sóc NCT và hỗ trợ để người dân có sức khỏe tốt hơn trong quá trình lão hóa.

Dịch vụ chăm sóc NCT cung cấp hỗ trợ thiết yếu cho NCT cần được hỗ trợ tại nhà hoặc không còn có thể sống tự lập, bao gồm hỗ trợ sinh hoạt hằng ngày, chăm sóc sức khỏe và chăm sóc cá nhân, và hỗ trợ về chỗ ở. Các dịch vụ do chính phủ tài trợ thường dành cho những người từ 65 tuổi trở lên (hoặc 50 tuổi trở lên đối với người thổ dân và người dân đảo Torres Strait) đáp ứng các tiêu chí về điều kiện được hỗ trợ, bao gồm chăm sóc tại nhà, chăm sóc tại nơi ở, hỗ trợ ngắn hạn và hỗ trợ đời sống khi nghỉ hưu. Những người không đủ điều kiện hoặc đang chờ các dịch vụ của Chính phủ có thể chọn các dịch vụ tư nhân, tự chi trả chi phí nếu họ có khả năng chi trả.

Bằng cách bảo đảm tuân thủ các quy định, tài trợ cho các chương trình mục tiêu và tham vấn chặt chẽ với cộng đồng, Bộ tạo ra một hệ thống chăm sóc NCT đáp ứng nhu cầu của NCT một cách an toàn và bảo đảm sự tôn trọng.

Đoàn nghiên cứu về quyền NCT Việt Nam làm việc với các chuyên gia của Uỷ ban Nhân quyền Astralia

My Aged Care là cổng thông tin chính để người Australia tìm kiếm các dịch vụ chăm sóc NCT do Chính phủ tài trợ. Trang web này cung cấp thông tin cần thiết về một loạt các dịch vụ có sẵn, từ hỗ trợ tại nhà đến viện dưỡng lão. Thông qua My Aged Care, mọi người có thể kiểm tra xem mình có đủ điều kiện được hỗ trợ không, nộp đơn xin đánh giá chính thức và tìm nhà cung cấp dịch vụ phù hợp. Ngoài ra, trang web còn cung cấp hướng dẫn về chi phí ước tính, giúp người Australia đưa ra quyết định sáng suốt về các phương án chăm sóc NCT và tìm kiếm hỗ trợ phù hợp với nhu cầu.

Tính đến năm 2024, hơn 423.000 người đã làm việc trong hệ thống My Aged Care. Chi tiêu của Chính phủ Australia là 23,6 tỉ đô la trong năm 2020-2021. Các nhà cung cấp bao gồm NFP, For Profit và Government

- Các dịch vụ chăm sóc NCT do chính phủ tài trợ bao gồm:

+ Chăm sóc tại nhà.

+ Chăm sóc tại nơi cư trú (lâu dài hoặc tạm thời).

+ Chăm sóc linh hoạt và ngắn hạn: Khoảng 12 tuần sau khi NCT xuất viện

- Các chương trình hỗ trợ chăm sóc NCT:

+ Chương trình hỗ trợ tại nhà của quốc gia (CHSP): Chăm sóc NCT ở mức cơ bản.

+ Chương trình Gói chăm sóc tại nhà (HCP): Chăm sóc tại nhà phức hợp gồm 4 gói tương đương 4 cấp độ: Gói cấp độ 4 (Hỗ trợ những người có nhu cầu chăm sóc cao (điều dưỡng, hỗ trợ di chuyển): 61.000 đô Australia); Gói cấp độ 3 (Hỗ trợ những người có nhu cầu chăm sóc trung bình: 40.000 đô Australia); Gói cấp độ 2 (Hỗ trợ những người có nhu cầu cấp thấp: 18.000 đô Australia); Gói cấp độ 1 (Hỗ trợ những người có nhu cầu cơ bản: 10.000 đô Australia).

Chương trình chăm sóc tại nhà có nhiều nhu cầu do có nhiều tiện ích nên danh sách chờ rất dài vì ngân sách Chính phủ có hạn, nếu không chờ đợi được thì NCT có thể đến viện dưỡng lão vì họ không an toàn do sa sút trí tuệ, có thể làm những việc ảnh hưởng tới sức khỏe và tính mạng của họ.

+ Chăm sóc NCT tại nơi cư trú (bao gồm chăm sóc tạm thời tại nơi cư trú): Chăm sóc NCT tại nơi cư trú.

+ Chương trình hỗ trợ tại nhà cấp quốc gia (CHSP): Hỗ trợ xã hội - cá nhân và nhóm; Chăm sóc tạm thời tại trung tâm và trại an dưỡng; Chuyên chở.

- Dịch vụ tại nhà: Trợ giúp tại nhà; Chăm sóc cá nhân; Sửa sang và bảo trì nhà ở; Thiết bị và hỗ trợ; Bữa ăn; Điều dưỡng; Sức khỏe liên quan và trị liệu; Chăm sóc an dưỡng linh hoạt.

- Quy trình tiếp nhận và cung cấp dịch vụ cho NCT: Tìm hiểu về các loại hình chăm sóc; Được đánh giá; Tìm nhà cung cấp; Quản lí dịch vụ.

- Chăm sóc NCT tại nơi cư trú.

+ Chăm sóc NCT tại nơi cư trú là dành cho những NCT không còn có thể sống ở nhà.

+ Có nhiều lựa chọn và dịch vụ chăm sóc khác nhau.

+ Chăm sóc tại nơi cư trú có thể được cung cấp dưới dạng chăm sóc dài hạn hoặc ngắn hạn.

+ Điều kiện đủ để được chăm sóc tại nơi cư trú được xác định thông qua đánh giá ACAT.

+ Tại bang NSW và ACT có hơn 900 Cơ sở chăm sóc NCT tại nơi cư trú.

Ngoài ra, Chương trình My Aged Care còn xếp hạng sao đối với các cơ sở chăm sóc NCT và việc xếp hạng có thể thay đổi thường xuyên. Nhà cung cấp dịch vụ phải báo cáo cho Chính phủ những vụ việc về lạm dụng NCT, đối với những sự việc nghiêm trọng thì phải báo cáo trong 24 giờ.

Kết quả hỗ trợ NCT thông qua My Aged Care: Trong năm 2020-2021, hơn 1,5 triệu người đã nhận được một số hình thức chăm sóc NCT; khoảng 250.000 người đã nhận được dịch vụ chăm sóc NCT lâu dài tại nơi cư trú; 1.050.000 người đã nhận được dịch vụ chăm sóc tại nhà (tắm rửa, chăm sóc sức khỏe); 1.000 NCT cho những dịch vụ nhỏ khác như một người vừa phẫu thuật được chăm sóc trong 8 tuần sau đó

- Ủy ban Đảm bảo an toàn và Chất lượng chăm sóc NCT

Hoạt động của Ủy ban An toàn và Chất lượng chăm sóc NCT nhằm bảo đảm rằng NCT Australia có thể trông cậy và tin tưởng các dịch vụ chăm sóc NCT, bảo vệ sự an toàn, sức khỏe và chất lượng cuộc sống cho họ. Bộ luật NCT vừa được thông qua và tháng 7/2024 có hiệu lực trong đó chú trọng giáo dục năng lực và nâng cao chất lượng của các dịch vụ chăm sóc NCT. Năm 2024, Australia có 2.000 nhân viên chăm sóc NCT.

Trách nhiệm của Ủy ban bao gồm phê duyệt/cấp phép cho các nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc NCT được trợ cấp, tuyên truyền giáo dục về các tiêu chuẩn quản lí trong lĩnh vực này, xử lí khiếu nại, kiểm định dịch vụ chăm sóc tại nơi ở và giám sát việc tuân thủ tiêu chuẩn, chất lượng chăm sóc NCT. Ngoài ra, Ủy ban cũng quản lí Chương trình ứng phó sự cố nghiêm trọng, thực thi Bộ quy tắc ứng xử cho nhân viên chăm sóc NCT và tình nguyện viên, và thực hiện các biện pháp hành động bảo đảm tuân thủ khi cần thiết, bao gồm thu hồi giấy phép đối với các nhà cung cấp không tuân thủ.

Có 8 tiêu chuẩn để giám sát dịch vụ chăm sóc NCT như: Tôn trọng nhân phẩm, xây dựng kế hoạch chăm sóc an toàn, cao nhất, môi trường hỗ trợ hiệu quả, có cơ chế nhận phản hồi. Các cơ quan liên quan có trách nhiệm tuân thủ các tiêu chuẩn này.

Ủy ban tuân thủ bộ quy tắc hành nghề (8 tiêu chí) và là tài liệu hướng dẫn cho các nhân viên hướng dẫn. Tôn trọng nhân phẩm, quyền riêng tư, trung thực, minh bạch. Các bên cung cấp dịch vụ phải tôn trọng NCT. Khi có bất cứ có sai sót thì mục tiêu giải quyết bao gồm: (1) Sai sót cần được nhận diện, khắc phục; (2) Phụ hồi, lấy lại niềm tin; (3) Ngăn ngừa để không xảy ra tình trạng tương tự. 81% đơn vị chăm sóc tại nhà và 61% viện dưỡng lão tuân thủ bộ tiêu chuẩn.(Còn nữa)