Thực tiễn và một số kiến nghị qua nghiên cứu về quyền của NCT tại Australia

Đoàn công tác đã đến thăm và làm việc tại 14 cơ quan, tổ chức có chức năng, nhiệm vụ bảo vệ và thúc đẩy quyền con người: Ủy ban Nhân quyền Australia (AHRC), Bộ Y tế và Chăm sóc NCT, Ủy ban An toàn và Chất lượng Chăm sóc NCT, Bộ Dịch vụ xã hội, Bộ Tổng Chưởng lí (Attorney-General’s Department - AGD), Goodwin Village Farrer, Ban Cộng đồng và Tư pháp, Dịch vụ Cải tạo New South Wales và Y tế New South Wales (thuộc Ủy ban Nhân quyền Australia), Trung tâm Xuất Sắc trong nghiên cứu về già hóa dân số ARC (CEPAR), Công tác của Cơ quan Điều tra và Hòa giải, Ủy ban Nhân quyền Australia, Hội đồng Người cao tuổi COTA New South Wales, Ủy ban NCT và Người khuyết tật New South Wales (NSW), Dịch vụ Quyền của NCT, Cơ sở chăm sóc NCT Đông Dương (Viện Dưỡng lão Đông Dương). Nội dung làm việc cụ thể như sau:

Nội dung, chương trình làm việc

Khái quát về dân số, các cơ quan chăm sóc NCT của Australia

Australia là quốc gia có diện tích lớn thứ 6 thế giới đồng thời là quốc gia duy nhất quản lí toàn bộ một châu lục, có diện tích 774 triệu km2. Cư dân của Australia đến từ hơn 200 quốc gia trên thế giới, dân số khoảng 26,6 triệu người. Tuổi thọ trung bình của người Australia là 84,5. Theo quy định hiện hành, NCT ở Australia là người từ 65 tuổi trở lên, đối với người bản địa và đối với thổ dân là từ 50 tuổi. Tổng số NCT của Australia là 9 triệu người (trong đó, có 2 triệu người từ 75 tuổi trở lên), dự kiến trong 2 năm tới, NCT chiếm 25% dân số. Hiện nay, Australia là quốc gia có dân số già hóa.

Đoàn công tác nghiên cứu về quyền của người cao tuổi Việt Nam thăm làng GOODWIN, nơi sinh sống của những người cao tuổi Astralia.

Australia có hệ thống các cơ quan, tổ chức về bảo vệ và thúc đẩy quyền của người cao tuổi, bao gồm:

- Các cơ quan chính phủ liên bang: Ủy ban Nhân quyền, Ủy ban An toàn và chất lượng chăm sóc NCT, Bộ Dịch vụ xã hội, Bộ Tổng Chưởng lí, Bộ Y tế và chăm sóc NCT. Vai trò của Chính phủ liên bang trong quá trình già hóa dân số: (1)An sinh xã hội - trợ cấp hưu trí tuổi già (khác với lương hưu) (người 67 tuổi nhận được thu nhập từ Chính phủ, tùy thuộc vào đánh giá thu nhập và tài sản); (2) My Aged Care - Gói hỗ trợ chăm sóc tại nhà (Chính phủ tài trợ cho dịch vụ chăm sóc NCT tại nơi ở và hỗ trợ ở lại nhà; dành cho người trên 65 tuổi hoặc 50 tuổi đối với người thổ dân và người dân đảo Torres Strait); (3) Ủy ban Hoàng gia về chất lượng và an toàn chăm sóc NCT.

- Các cơ quan chính quyền bang New South Wales: Ban Cộng đồng và Tư pháp NSW, Ban Y tế NSW, Ủy ban NCT và Người khuyết tật NSW. Nhiệm vụ chủ yếu về: Chiến lược dành cho người cao tuổi NSW; Dịch vụ chăm sóc sức khỏe; Nhà ở xã hội.

- Chính quyền địa phương chịu trách nhiệm về: Tiện ích cộng đồng; Kế hoạch dành cho NCT và các ủy ban cố vấn; Giao thông địa phương; Quy định về xây dựng; Công viên và sân chơi; Thông tin và kết nối.

- Tổ chức phi Chính phủ/Tổ chức xã hội dân sự: Trung tâm xuất sắc trong nghiên cứu về già hóa dân số, Hội đồng Người cao tuổi (COTA), Dịch vụ quyền của NCT, Làng Goodwin, Cơ sở chăm sóc NCT Đông Dương.

Làm việc với các cơ quan chính phủ tại Thủ đô Canberra

- Ủy ban Nhân quyền Australia

Trong buổi làm việc với Ủy ban Nhân quyền Australia (AHRC), Đoàn đã nghe giới thiệu về Nhà nước, hệ thống luật pháp của Australia và chức năng, nhiệm vụ của Ủy ban Nhân quyền Australia. Ủy ban Nhân quyền Australia (AHRC) được thành lập vào năm 1986 theo Đạo luật của Quốc hội Liên bang Australia, Đạo luật Ủy ban Nhân quyền Australia. Mục tiêu của Ủy ban là Australia đẩy sự hiểu biết sâu sắc hơn về nhân quyền ở Australia và giải quyết các mối quan ngại về nhân quyền của nhiều cá nhân và nhóm. Mặc dù độc lập với Cơ quan hành pháp của Chính phủ, Ủy ban báo cáo với Quốc hội thông qua Bộ trưởng Tư pháp. AHRC là một cơ quan theo cơ chế quyết định tập thể gồm có Chủ tịch và một nhóm Ủy viên.

Trách nhiệm của AHRC bao gồm bốn lĩnh vực chính: Tuyên truyền giáo dục, nâng cao nhận thức của công chúng; giải quyết các khiếu nại về phân biệt đối xử và nhân quyền; tạo điều kiện thuận lợi cho việc tuân thủ nhân quyền; tham gia xây dựng chính sách và pháp luật.

Theo báo cáo, Australia đang tồn tại những vi phạm quyền của NCT như:

+ 15% NCT bị lạm dụng, ngược đãi bởi thành viên trong gia đình, trong đó chủ yếu là con cái đã trưởng thành về tình cảm, thể chất, giới tính, bị bỏ bê.

+ Bị lạm dụng về tài chính (con cái chiếm dụng tiền của bố mẹ mà không muốn chờ thừa kế).

+ Không có quyền có tiếng nói, quyền đưa ra quyết định về chính mình. Ví dụ: Bác sĩ và điều dưỡng tự quyết định thay NCT mà họ không được nêu nhu cầu, mong muốn của mình.

+ Chăm sóc sức khỏe tâm thần, 14% NCT bị rối loạn thần kinh, tâm thần, 400.000 người sa sút trí tuệ và số liệu này đang gia tăng. Sa sút trí tuệ ảnh hưởng tới khả năng ra quyết định của họ. NCT là người nghèo thì càng có nhiều nguy cơ bị vi phạm quyền.

- Chính phủ Australia đang bảo đảm quyền được chăm sóc sức khỏe y tế của NCT như:

+ Chăm sóc tại nhà: Hiện có khoảng 1 triệu NCT sống riêng vì họ không có gia đình sống chung khi về già;

+ Chăm sóc tại các cơ sở tập trung: Australia có 180.000 NCT ở cơ sở chăm sóc NCT, mỗi cơ sở có 50-60 người.

- Chính phủ Australia hỗ trợ tất cả NCT Australia đến 60 tuổi, trợ cấp toàn dân, lương hưu tuổi già, 600 AUD/tuần (nếu 1 mình), 860 AUD/tuần (nếu là cặp đôi), lương hưu toàn dân, sẽ giảm nếu có tài sản hoặc thu nhập.

- Về việc làm: Trước đây NCT nghỉ hưu ở độ tuổi 60 - 65 tuổi, nhưng Luật NCT mới được sửa đổi, bổ sung điều chỉnh tăng độ tuổi nghỉ hưu lên 67 tuổi. Các đơn vị sử dụng lao động đều tham gia tạo ra chính sách cho tất cả người lao động. Australia không có đủ người lao động nên các đơn vị sử dụng lao động phải cố gắng tìm cách giữ lại NCT để làm việc. Rất nhiều ngân hàng, định chế tài chính sử dụng NCT để chăm sóc, làm việc với khách hàng

- Cơ quan Điều tra và Hòa giải - Ủy ban Nhân quyền Australia

Điều tra và giải quyết các khiếu nại cáo buộc sự phân biệt đối xử một cách bất hợp pháp và vi phạm nhân quyền theo luật liên bang, gồm 4 đạo luật: Đạo luật (Chống) Phân biệt tuổi tác năm 2004; Đạo luật (Chống) Phân biệt đối xử với người khuyết tật năm 1992; Đạo luật (Chống) Phân biệt chủng tộc năm 1975; Đạo luật (Chống) Phân biệt giới tính năm 1984.

Số liệu thống kê năm 2022 và 2023: Các yêu cầu và khiếu nại đã nhận: 14.984 yêu cầu, trong đó: 9.880 yêu cầu bằng văn bản; 5.100 cuộc gọi điện thoại; 46% được nộp theo Đạo luật Phân biệt đối xử với Người khuyết tật (DDA); 22% được nộp theo Đạo luật Phân biệt đối xử với giới tính (SDA); 19% được nộp theo Đạo luật Phân biệt đối xử với chủng tộc (RDA); 6% được nộp theo Đạo luật Phân biệt đối xử với độ tuổi (ADA); 7% được nộp theo Đạo luật Ủy ban Nhân quyền Australia (AHRCA).

Số liệu thống kê kết quả giải quyết khiếu nại năm 2022 và 2023: 2.538 vụ khiếu nại đã được giải quyết xong; 1.309 quá trình hòa giải đã được tiến hành - (58% đã giải quyết thành công); 19% đã giải quyết xong trong vòng 3 tháng; 35% đã giải quyết xong trong vòng 6 tháng; 55% đã giải quyết xong trong vòng 9 tháng; 85% đã giải quyết xong trong vòng 12 tháng; 82% người tham gia hài lòng với dịch vụ được cung cấp; 85% người khiếu nại hài lòng với kết quả giải quyết khiếu nại của Ban.

- Làm việc với Bộ Y tế và Chăm sóc NCT

Bộ Y tế và Chăm sóc NCT là một cơ quan của Chính phủ liên bang cung cấp hệ thống chăm sóc y tế và chăm sóc NCT có chất lượng, giá cả phải chăng, nhằm mục đích cải thiện sức khỏe, tình trạng già hóa và kết quả thể thao cho tất cả người dân Australia, cả hiện tại và cho các thế hệ tương lai. Thông qua các chính sách dựa trên bằng chứng, các chương trình mục tiêu và quy định về phương pháp thực hành tốt nhất, Bộ nỗ lực nâng cao đời sống cho cộng đồng Australia. Các ưu tiên chiến lược tập trung vào việc bảo đảm rằng người dân có thể dễ dàng tiếp cận các dịch vụ chăm sóc sức khỏe và chăm sóc NCT và hỗ trợ để người dân có sức khỏe tốt hơn trong quá trình lão hóa.