Sức khỏe não bộ

Kì 18: Tai biến mạch máu não và những vấn đề cần biết (Tiếp theo)

Ở phần trước chúng tôi đã chia sẻ về định nghĩa và phân loại Tai biến mạch máu não. Từ phần này, chúng tôi chia sẻ tới quý vị về cơ chế bệnh sinh tai biến mạch máu não…

  1. Cơ chế bệnh sinh tai biến mạch máu não

3.1. Cơ chế bệnh sinh trong nhồi máu não do xơ vữa mạch máu

3.1.1. Xơ vữa các mạch máu lớn vùng cổ

Nguyên nhân gây tắc mạch não phần lớn là do các mạch máu lớn ở vùng cổ bị xơ vữa. Điều này cực kì quan trọng, vì các mạch máu này nằm ngoài não, dễ can thiệp bằng phẫu thuật.

Nhồi máu não do xơ vữa mạch xảy ra theo 4 bước sau đây:

Mảng xơ vữa thường ở đoạn phân nhánh mạch cảnh, lớp nội mạc mất độ trơn nhẵn, điều này tạo thuận lợi cho các tế bào tiểu cầu bám vào.

Khi các tiểu cầu bám trên mảng xơ vữa bong ra và theo dòng máu di chuyển lên não sẽ nằm lại ở một mạch máu trong não có đường kính nhỏ hơn cục tắc. Do cục máu đông này được hình thành bởi các tế bào tiểu cầu nên dễ tan đi và bệnh nhân hồi phục hoàn toàn trước 24 giờ. Trường hợp này gọi là Thiếu máu cục bộ thoáng qua (Transient ischemic attack – TIA). Đây là tình trạng báo động vì nếu không điều trị thì đến một thời điểm bất kì sẽ xảy ra tai biến hình thành.

Ngoài tiểu cầu, còn có thêm các tế bào hồng cầu bám vào. Cấu trúc có thêm các sợi tơ huyết nên cục máu đông này có cấu trúc chắc hơn, khi cục máu đông lên não không tan gây thiếu máu cục bộ não hình thành.

Cục máu đông ngày càng to gây lấp kín mạch máu. Từ đây cục máu đông phát triển lên gây lấp cửa của các cuống mạch đi vào não. Cơ chế này gọi là cơ chế ứ đọng.

3.1.2. Mạch cảnh khi hẹp 80% đường kính mới gây triệu chứng lâm sàng do cơ chế rối loạn huyết động, tình huống này hiếm gặp qua kiểm tra giải phẫu bệnh.

Tắc mạch não chủ yếu do cục máu bong ra di chuyển lên não, cơ chế này là “mạch đến mạch” (from artery to artery) hay “huyết khối tắc” (thrombo embolic).

3.1.3. Tuần hoàn bàng hệ

Tai biến có xảy ra hay không còn tùy thuộc vào hoạt động của hệ tuần hoàn bàng hệ (tưới màu bù), nhất là bàng hệ đa giác Willis cho phép máu chảy từ chiều này sang chiều khác. Khi động mạch cảnh một bên bị tắc, vùng thiếu máu sẽ được tưới máu bù bởi mạch cảnh bên kia qua động mạch thông trước và hệ sống nền qua động mạch thông sau.

Đa giác Willis có hình dạng khác nhau giữa người này với người kia, nhưng khi cần các nhánh đều giãn to tối đa để máu dễ lưu thông làm nhiệm vụ tưới máu bù cho phần bị thiếu. Dòng máu bên trái thông với bên phải, dòng máu nuôi dưỡng đại não thông mới dòng máu nuôi dưỡng tiểu não và thân não, động mạch cảnh trong thông với động mạch cảnh ngoài.

Lúc bình thường, tuy các mạch máu thông với nhau nhưng máu không chảy lẫn lộn sang khu vực khác. Khi tai biến xảy ra do chênh lệch áp lực, bên lành có áp lực cao hơn sẽ đẩy máu sang bên bị tắc có áp lực thấp hơn, để tưới bù cho bên này.

3.1.4. Lưu lượng máu não

Lưu lượng máu não không thay đổi theo lưu lượng máu tim với điều kiện huyết áp trung bình > 60mmHg và < 150mmHg. Tuy nhiên, lưu lượng máu não lại phụ thuộc vào sức cản thành mạch.

Công thức tính huyết áp trung bình và lưu lượng máu não như sau:

HATB = (2 x HATTr + HATT)/3. Trong đó: HATB: Là huyết áp trung bình; HATTr: Là huyết áp tâm trương; HATT: là huyết áp tâm thu.

LLMN = HATB/SCTM. Trong đó LLMN: Là lưu lượng máu não; HATB: Là huyết áp trung bình; SCTM: Là sức cản thành mạch

Nhờ cơ chế tự điều hòa gọi là hiệu ứng Bayliss giúp cho lưu lượng máu não không thay đổi. Khi tim co bóp mạnh đẩy nhiều máu lên não thì các mạch máu nhỏ của não tự co lại để hạn chế máu lên não. Còn khi tim đập yếu, máu lên não ít thì các mạch máu nhỏ lại tự giãn ra để chứa nhiều máu hơn. Nhờ vậy, ở người có huyết áp bình thường thì lưu lượng máu luôn giữ mức cố định, bảo đảm sự cung cấp máu cho não với lưu lượng là 55ml/100gr não/ 1 phút.

Sở dĩ có điều này là nhờ cơ chế vận mạch. Còn với những bệnh nhân tăng huyết áp và xơ vữa mạch, thành mạch thoái hóa, xơ cứng, tăng sức cản thì nguy cơ xảy ra tai biến tăng từ 7 - 10 lần so với bình thường.

3.1.5. Hai hệ thống tuần hoàn não, hệ ngoại vi và hệ trung ương

Các mạch máu não đều chia thành hai nhánh, bao gồm:

Một nhánh đi ra ngoài vỏ não rồi chia đôi liên tục hình thành một mạng lưới mạch tưới máu cho lớp áo khoác vỏ não gọi là hệ tuần hoàn ngoại vi. Mỗi lần chia đôi đồng nghĩa với áp lực tại chỗ được hạ thấp. Như vậy, hệ thống tuần hoàn ngoại biên luôn có một áp lực tưới máu thấp, hậu quả là nếu vì một lí do nào đó khiến cho huyết áp thấp dưới ngưỡng điều hòa sẽ gây thiếu máu cục bộ vùng chất trắng dưới vỏ, nơi nghèo máu vì là vùng tiếp giáp tận cùng giữa hai hệ tưới máu ngoại vi - trung tâm.

Một nhánh đi vào trung tâm não chia ra các mạch xuyên tưới máu cho vùng nhân xám trung ương gọi là hệ tuần hoàn trung tâm. Các mạch máu xuyên này là các mạch tận, không phân nhánh và không có tuần hoàn bàng hệ vì vậy luôn có một chế độ áp lực cao. Nếu vì lí do nào đó huyết áp hệ thống cao đột xuất, các mạch xuyên này vốn có áp lực cao rồi lại cao hơn nữa sẽ khiến cho thành mạch không chịu được và vỡ mạch gây chảy máu, đặc biệt là ở bệnh nhân có tiền sử tăng huyết áp và xơ vữa mạch. Trong số các mạch xuyên có một mạch dễ bị thoái hóa thành mạch do tăng huyết áp và xơ vữa, dễ bị vỡ đó là động mạch bèo vân hay còn được gọi với tên “động mạch của chảy máu não Charcot”…

BS Đỗ Nam Khánh & BS YHCT Nguyễn Mạnh Linh

Tin liên quan

Ý kiến bạn đọc

* Vui lòng gõ tiếng Việt có dấu

Cùng chuyên mục

Nội soi trí tuệ nhân tạo, bước đột phá mới trong y học tiêu hóa

Nội soi trí tuệ nhân tạo, bước đột phá mới trong y học tiêu hóa

Nội soi có sự hỗ trợ của trí tuệ nhân tạo (Artificial Intelligent - AI) là một bước đột phá lớn trong Y học đặc biệt là chuyên ngành tiêu hoá. Với khả năng xử lí hình ảnh theo thời gian thực, nội soi trí tuệ nhân tạo giúp tăng đáng kể khả năng phát hiện và chẩn đoán chính xác các tổn thương trong lòng ống tiêu hoá với kích thước nhỏ ở giai đoạn sớm, giúp mở ra cơ hội điều trị triệt để các bệnh lý ung thư đường tiêu hoá.
Nguy kịch vì liên cầu khuẩn lợn do ăn tiết canh lợn

Nguy kịch vì liên cầu khuẩn lợn do ăn tiết canh lợn

Sau khi được điều trị tích cực tại Viện Y học Nhiệt đới - Bệnh viện Bạch Mai, 3 bệnh nhân trong chùm ca bệnh nguy kịch do ăn tiết canh lợn ở Quỳnh Phụ, Hưng Yên hiện sức khoẻ tốt hơn, có người đã được ra viện. Tuy may mắn giữ được mạng sống nhưng đây cũng là hồi chuông cảnh tỉnh cho các “tín đồ” tiết canh lợn.
Tầm soát viêm gan B miễn phí vì sức khỏe cộng đồng tại Ninh Bình

Tầm soát viêm gan B miễn phí vì sức khỏe cộng đồng tại Ninh Bình

Từ ngày 22-24/7/2025, Bệnh viện Đa khoa tỉnh Ninh Bình sẽ tổ chức chương trình xét nghiệm sàng lọc viêm gan B miễn phí đợt 2, nhằm phát hiện sớm và phòng ngừa bệnh viêm gan B - căn bệnh truyền nhiễm nguy hiểm có thể dẫn tới xơ gan, ung thư gan.
Ăn uống khoa học, góp phần nâng cao chất lượng sống cho NCT

Ăn uống khoa học, góp phần nâng cao chất lượng sống cho NCT

Quá trình lão hóa dẫn đến một loạt các thay đổi bên trong cơ thể, điển hình như sự mất cơ, da mỏng hơn và ít lượng axit trong dạ dày hơn, giảm khẩu vị... Những thay đổi này có thể ảnh hưởng đến cách NCT hấp thu dinh dưỡng, nếu không xử lí kịp thời có thể dẫn đến tình trạng thiếu chất.
Cứu sống bệnh nhân 64 tuổi nguy kịch nhờ phẫu thuật nội soi cấp cứu

Cứu sống bệnh nhân 64 tuổi nguy kịch nhờ phẫu thuật nội soi cấp cứu

Một bệnh nhân nữ 64 tuổi vừa được các bác sĩ khoa Ngoại tổng hợp, Bệnh viện Đa khoa tỉnh Ninh Bình phẫu thuật nội soi cấp cứu thành công trong tình trạng: Viêm phúc mạc do khối u đại tràng hoại tử vỡ - biến chứng nguy hiểm, đe dọa tính mạng.

Tin khác

Cụ bà 93 tuổi được phẫu thuật cắt bỏ bướu giáp khổng lồ

Cụ bà 93 tuổi được phẫu thuật cắt bỏ bướu giáp khổng lồ
Đầu tháng 7/2025 vừa qua, các bác sĩ Trung tâm Ung bướu - Bệnh viện Đa khoa tỉnh Ninh Bình đã phẫu thuật thành công, cắt bỏ khối bướu giáp khổng lồ cho cụ bà 93 tuổi, có tiền sử tăng huyết áp.

Nguyên nhân và cơ chế gây bệnh xương khớp và rối loạn chuyển hoá ở NCT

Nguyên nhân và cơ chế gây bệnh xương khớp và rối loạn chuyển hoá ở NCT
Trong bài “Các bệnh xương khớp và rối loạn chuyển hoá thường gặp ở NCT” đăng trên Tạp chí Người cao tuổi số 1 (bộ mới) ra ngày 3/7/2025, tác giả đã chỉ rõ nguy cơ bệnh tật làm suy giảm chất lượng sống của NCT. Để giúp bạn đọc phòng chống bệnh về xương khớp và rối loạn chuyển hóa, tác giả tiếp tục phân tích nguyên nhân và cơ chế gây bệnh xương khớp và rối loạn chuyển hoá…

Phẫu thuật cột sống ít xâm lấn cho người cao tuổi: Vinmec Phú Quốc khẳng định năng lực điều trị chuyên sâu

Phẫu thuật cột sống ít xâm lấn cho người cao tuổi: Vinmec Phú Quốc khẳng định năng lực điều trị chuyên sâu
Cụ bà N.T.C 85 tuổi vừa được phẫu thuật giải ép rễ thần kinh điều trị hẹp ống sống thành công tại Bệnh viện Đa khoa Vinmec Phú Quốc (tỉnh An Giang). Chỉ sau một ngày, người bệnh đã có thể ngồi dậy và đi lại - kết quả vượt mong đợi đối với người bệnh cao tuổi có bệnh lý vùng cột sống và nền sức khỏe phức tạp.

Cứu sống bệnh nhân suy tim với khối u hiếm gặp

Cứu sống bệnh nhân suy tim với khối u hiếm gặp
Bệnh viện Ung Bướu Hà Nội đã phẫu thuật thành công loại bỏ một khối u tuyến giáp khổng lồ, chèn ép nghiêm trọng khí quản, giúp nữ bệnh nhân 72 tuổi mắc suy tim độ III thoát khỏi tình trạng nguy kịch và đang hồi phục.

Kê đơn thuốc dài ngày theo Thông tư 26: Nỗ lực vì người bệnh và giảm tải hệ thống y tế

Kê đơn thuốc dài ngày theo Thông tư 26: Nỗ lực vì người bệnh và giảm tải hệ thống y tế
Thông tư 26/2025 mới được Bộ Y tế ban hành là một bước tiến quan trọng trong cải cách hành chính y tế, hướng đến người bệnh. Một trong những nội dung nổi bật của thông tư là cho phép kê đơn thuốc điều trị bệnh mạn tính lên tới 90 ngày, thay vì tối đa 30 ngày như trước đây.

Cần 30.000 đơn vị máu điều trị, cấp cứu trong dịp hè

Cần 30.000 đơn vị máu điều trị, cấp cứu trong dịp hè
Để đảm bảo nguồn máu kịp thời cho cấp cứu và điều trị trong mùa hè, Viện Huyết học – Truyền máu Trung ương kêu gọi người dân đủ điều kiện sức khỏe, hãy sắp xếp thời gian tham gia hiến máu, cùng trao gửi sự sống cho người bệnh.

Bệnh viện Đa khoa Trung ương Cần Thơ triển khai hệ thống nội soi siêu âm, giúp pháp hiện sớm ung thư

Bệnh viện Đa khoa Trung ương Cần Thơ triển khai hệ thống nội soi siêu âm, giúp pháp hiện sớm ung thư
Ngày 8/7, Bệnh viện Đa khoa Trung ương Cần Thơ khánh thành Khoa Nội soi mới với diện tích 485m², gồm 8 phòng nội soi chuyên khoa (tiêu hóa, tiết niệu, hô hấp), có khả năng tiếp nhận 150–170 lượt nội soi mỗi ngày.

Thuốc lá tiếp tục là thách thức nghiêm trọng đối với sức khỏe cộng đồng toàn cầu

Thuốc lá tiếp tục là thách thức nghiêm trọng đối với sức khỏe cộng đồng toàn cầu
Hơn 1000 đại biểu đến từ các chính phủ, tổ chức quốc tế, giới học giả và các tổ chức xã hội dân sự trên toàn thế giới tham gia Hội nghị Thế giới về Kiểm soát Thuốc lá 2025.

Các bệnh xương khớp và rối loạn chuyển hóa thường gặp ở NCT

Các bệnh xương khớp và rối loạn chuyển hóa thường gặp ở NCT
NCT thường đối mặt với nguy cơ cao mắc các bệnh xương khớp và rối loạn chuyển hóa do quá trình lão hóa ảnh hưởng đến hầu hết các cơ quan trong cơ thể. Các bệnh lí như thoái hóa khớp, loãng xương, đái tháo đường, rối loạn lipid máu không chỉ làm suy giảm chất lượng sống mà còn tiềm ẩn nhiều biến chứng nguy hiểm nếu không được phát hiện và kiểm soát kịp thời.

Hội thảo khoa học "Tiếp cận quản lý toàn diện hội chứng mạch vành mạn"

Hội thảo khoa học "Tiếp cận quản lý toàn diện hội chứng mạch vành mạn"
Vừa qua, Bệnh viện đa khoa Đống Đa - Chuyên khoa đầu ngành Lão khoa Hà Nội tổ chức hội thảo khoa học với chủ đề "Tiếp cận quản lý toàn diện hội chứng mạch vành mạn".

Thông tư mới bổ sung danh mục kê đơn thuốc ngoại trú tối đa 90 ngày

Thông tư mới bổ sung danh mục kê đơn thuốc ngoại trú tối đa 90 ngày
Nội dung Thông tư 26/2025/TT-BYT bổ sung danh mục bệnh được kê thuốc ngoại trú đến 90 ngày, bắt buộc thông tin định danh cá nhân và siết chặt quy trình kê đơn.

Chăm sóc sức khỏe tâm thần vì cuộc sống khỏe mạnh, hạnh phúc và tự chủ cho NCT

Chăm sóc sức khỏe tâm thần vì cuộc sống khỏe mạnh, hạnh phúc và tự chủ cho NCT
Tuổi già mang đến nhiều thay đổi cả về sức khoẻ thể chất và tinh thần, chăm sóc sức khỏe toàn diện cho NCT, đặc biệt là sức khỏe tinh thần, là điều vô cùng quan trọng và cần thiết. Phóng viên (PV) Tạp chí Người cao tuổi có cuộc trò chuyện với PGS. TS Mai Đức Thảo, Trưởng khoa Thần kinh, Bệnh viện Hữu nghị về các phương pháp điều trị, lời khuyên hữu ích và vai trò thiết yếu của gia đình trong hành trình giúp NCT sống vui, sống khoẻ và hạnh phúc.

Từ ngày 1/7/2025: 11 nhóm được hưởng 100% chi phí khám, chữa bệnh

Từ ngày 1/7/2025: 11 nhóm được hưởng 100% chi phí khám, chữa bệnh
Theo quy định tại Khoản 3 Điều 12 và Điểm a Điều 22 Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Bảo hiểm y tế (Luật số: 51/2024/QH15 ngày 27 tháng 11 năm 2024), 11 nhóm được hưởng 100% chi phí khám, chữa bệnh kể từ 1/7/2025.

Hội thảo chia sẻ kinh nghiệm quản lý chất lượng bệnh viện năm 2025 tại Cần Thơ

Hội thảo chia sẻ kinh nghiệm quản lý chất lượng bệnh viện năm 2025 tại Cần Thơ
Vừa qua, Sở Y tế TP. Cần Thơ phối hợp Bệnh viện quốc tế Phương Châu tổ chức Hội thảo chia sẻ kinh nghiệm quản lý chất lượng bệnh viện trên địa bàn TP. Cần Thơ. Dự Hội thảo có đại diện các bệnh viện ở TP Cần Thơ, tỉnh Sóc Trăng, tỉnh Hậu Giang và các bệnh viện tuyến Trung ương đóng trên địa bàn TP. Cần Thơ.

Người mắc bệnh gout nên chọn loại sữa nào?

Người mắc bệnh gout nên chọn loại sữa nào?
Nghiên cứu cho thấy, sữa là thực phẩm giúp hỗ trợ giảm hàm lượng axit uric trong máu, do vậy có thể làm giảm độ nghiêm trọng của bệnh gout. Nhưng không phải loại sữa đều tốt và loại sữa nào là phù hợp với người bệnh gout?...
Xem thêm
Nội soi trí tuệ nhân tạo, bước đột phá mới trong y học tiêu hóa

Nội soi trí tuệ nhân tạo, bước đột phá mới trong y học tiêu hóa

Nội soi có sự hỗ trợ của trí tuệ nhân tạo (Artificial Intelligent - AI) là một bước đột phá lớn trong Y học đặc biệt là chuyên ngành tiêu hoá. Với khả năng xử lí hình ảnh theo thời gian thực, nội soi trí tuệ nhân tạo giúp tăng đáng kể khả năng phát hiện v
Nguy kịch vì liên cầu khuẩn lợn do ăn tiết canh lợn

Nguy kịch vì liên cầu khuẩn lợn do ăn tiết canh lợn

Sau khi được điều trị tích cực tại Viện Y học Nhiệt đới - Bệnh viện Bạch Mai, ba bệnh nhân trong chùm ca bệnh nguy kịch do ăn tiết canh lợn ở Quỳnh Phụ, Hưng Yên hiện sức khoẻ tốt hơn, có người đã được ra viện
Tầm soát viêm gan B miễn phí vì sức khỏe cộng đồng tại Ninh Bình

Tầm soát viêm gan B miễn phí vì sức khỏe cộng đồng tại Ninh Bình

sàng lọc viêm gan B miễn phí đợt 2, nhằm phát hiện sớm và phòng ngừa bệnh viêm gan B - căn bệnh truyền nhiễm nguy hiểm có thể dẫn tới xơ gan, ung thư gan.
Bệnh viện Quân y 175 cứu sống bệnh nhân 67 tuổi bị nhiễm độc toàn thân

Bệnh viện Quân y 175 cứu sống bệnh nhân 67 tuổi bị nhiễm độc toàn thân

Mới đây, Bệnh viện Quân y 175, TP. Hồ Chí Minh tiếp nhận và điều trị thành công bệnh nhân nữ 67 tuổi mắc hội chứng Lyell (hoại tử thượng bì nhiễm độc toàn thân – TEN), một bệnh lý hiếm gặp với tỷ lệ tử vong rất cao, đặc biệt khi diện tích tổn thương da lên đến 92% cơ thể.
Đồng hành vì sức khỏe người cao tuổi có hoàn cảnh khó khăn

Đồng hành vì sức khỏe người cao tuổi có hoàn cảnh khó khăn

Nhằm chào mừng 84 năm ngày truyền thống NCT, Ngày NCT Việt Nam (6/6/1941-6/6/2025), Bệnh viện Lê Văn Thịnh, TP. Thủ Đức, TP. Hồ Chí Minh phối hợp Trung tâm an sinh xã hội TP. Thủ Đức, TP. Hồ Chí Minh tổ chức chương trình khám bệnh “Đồng hành vì sức khỏe người cao tuổi khó khăn”.
Đơn vị Lão khoa, Bệnh viện Hữu Nghị Việt Tiệp: Địa chỉ tin cậy chăm sóc sức khoẻ người cao tuổi

Đơn vị Lão khoa, Bệnh viện Hữu Nghị Việt Tiệp: Địa chỉ tin cậy chăm sóc sức khoẻ người cao tuổi

Với phương châm “Tất cả vì sự hài lòng của người bệnh”, đội ngũ nhân viên y tế của Đơn vị Lão khoa – Khoa nội 4 (Bệnh viện Hữu Nghị Việt Tiệp) luôn học hỏi trau dồi kiến thức, nâng cao năng lực, nêu cao tinh thần đoàn kết xây dựng và phát triển đơn vị, cống hiến cho sự nghiệp bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khoẻ nhân dân.
Cập nhật hướng dẫn thực hành 5Đ trong điều trị tăng huyết áp

Cập nhật hướng dẫn thực hành 5Đ trong điều trị tăng huyết áp

Bệnh viện Hữu nghị Việt Nam – Cu Ba (Hà Nội) vừa tổ chức chương trình sinh hoạt khoa học với chủ đề “5Đ trong điều trị tăng huyết áp (THA) – Bức tranh toàn cảnh từ lý thuyết đến thực hành”.
Bộ Y tế: Tăng cường quản lý thực phẩm chức năng, bảo vệ người tiêu dùng trước vấn nạn hàng giả

Bộ Y tế: Tăng cường quản lý thực phẩm chức năng, bảo vệ người tiêu dùng trước vấn nạn hàng giả

Tình trạng thực phẩm chức năng giả, kém chất lượng đang là vấn nạn nhức nhối. Đặc biệt, trong thời gian qua, cơ quan Cảnh sát điều tra của Bộ Công an đã triệt phá một số đường dây sản xuất, kinh doanh thực phẩm giả, bao gồm cả sữa giả và thực phẩm bảo vệ sức khỏe giả.
Làm đẹp không xâm lấn – Xu hướng tất yếu của thời đại

Làm đẹp không xâm lấn – Xu hướng tất yếu của thời đại

Trong bối cảnh ngành công nghiệp thẩm mỹ toàn cầu đang chuyển mình mạnh mẽ, khi khái niệm “làm đẹp” không còn chỉ đơn thuần là cải thiện ngoại hình mà đã trở thành biểu hiện của một lối sống khỏe mạnh, hiện đại và thông minh – thì sự kiện hội thảo khoa họ
Phiên bản di động