Cây thắt lòng ủ nhựa đợi mùa sang

Giáp Tết mấy năm trước, tôi hẹn với Trần Lưu Hậu ra giêng xin phép được ngồi với ông lấy vài buổi. Nghe vậy, ông vui lắm nhưng vẫn có ý đắn đo thì phải.

Nhiều chủ đề muốn kể nhưng liệu có thành một bố cục gì không hay lại lan man chẳng đâu vào đâu thì phí công của ông. “Cánh họa sĩ chúng mình nói bằng hình bằng màu, mỗi khi phải dùng đến ngôn từ là y như rằng lúng túng, rất ngại!”.

Lan man nhớ gì kể nấy, nghĩ sao nói vậy mới hay, như thế vừa thật lại vừa tự nhiên. Cũng giống như lúc các ông ngồi vào vẽ, thoạt tiên nào đã biết nên bắt đầu từ đâu, chỉ đến khi đặt những nét thì hình hài bức tranh mới lần lần hiện lên. Vẽ mà biết trước cả rồi thì còn vẽ làm gì, đó là sự sao chép khô cứng.

Nghĩ ngợi hồi lâu ông Hậu lại nói: “Hay ta làm luôn cần gì phải đợi ra giêng. Mình định ra giêng sẽ lẩn lên Sa Pa vẽ vài tháng, trốn đi vẽ là thích nhất. Hãy tưởng tượng dưới kia là con đường đá, đám đông đang náo nức vượt dốc vào chợ. Họ thức dậy từ nửa đêm để sáng là ra tới. Tiếng con gái khúc khích lảnh lót, tiếng vó ngựa gõ móng, tiếng mõ trâu, tiếng lục lạc, tiếng chim sâu, chim sáo… Một vùng âm thanh rộn ràng trôi nổi như muôn vẻ cuộc đời đang vỡ ra”.

Vào khoảng trưa, đỉnh Hoàng Liên Sơn chợt ló ra một thoáng như mơ, như thực. Nó chính là núi mẹ, núi cha của đất nước. Chất thêm thanh củi khô vào lửa, một mình trong xó bếp, ngồi nhấp chung rượu đồng bào, rượu ngô ủ men lá thơm mùi hoa cỏ. Chợt hiểu ra không có trường phái nghệ thuật nào xa lạ với hiện thực mà mọc cánh, tỏa hương. Các nghệ sĩ nói cho cùng, chỉ là những con người lang thang dưới gầm trời này để lắng nghe và đón nhận lấy những âm giai màu sắc, những tinh thần từ xa xăm gửi về, nó như một mật mã đòi hỏi họ phải tìm cách để giải. Không phải là vô lí khi người xưa đã nhìn nghệ thuật là một quyền năng của thần thánh.

Ông nói hay hơn nhà thơ rồi đó. Muốn ông nán lại để cùng ông mở đầu một năm mới. Chả đi đâu mà vội, cứ thong thả cùng nhau nhìn lại một lần quãng đường dài mà ta đã để lại phía sau lưng, như vậy cũng rất ý nghĩa. Ông Hậu nghe phải gật đầu.

Thấy tôi đứng lâu trước bức sơn dầu vừa vẽ xong còn đặt trên giá. Ghé tai tôi ông Hậu nói: “Là Thu Hà Nội đấy! Đỗ Chu nghĩ sao?”. Tôi chỉ thấy lòng đang xôn xao nắng gió của những tháng năm nao nay đã rất xa. Lan tràn trên khắp mặt toan một cách hào phóng là sắc vàng ấm áp hòa trộn lung linh với sắc tím đen huyền. Những nhát bút rộng xổ phạt ngang dọc đầy cảm xúc, tự tin và táo bạo. Không dáng phố xá mà vẫn vang vọng một tiếng gọi thiết tha yêu dấu. Một Hà Nội của riêng Hậu, được tái tạo và bay lên từ hiện thực.

Hà Nội của những lớp người có gốc gác, là sắc màu của họ, là những câu thơ trang sách, là cách cảm cách nghĩ của cả một thời đã đi qua, nhưng sự ngân rung của nó là rất lâu bền.

Ta đi Ngõ Gạch tường đang đục gạn từng giọt nước đánh cầm hơi… Có người bạn ra phố mua bao thuốc chín năm sau mới trở lại nhà, mang ba mươi sáu phố phường đi kháng chiến. Chín năm ròng lòng vẫn nhớ thủ đô… Những phố dài xao xác hơi may…

Trần Lưu Hậu không thể vẽ giống Nguyễn Sáng, Nguyễn Tư Nghiêm, Bùi Xuân Phái, Dương Bích Liên và rất nhiều, rất nhiều những bậc thầy đi trước. Nhưng ông giống họ ở một điểm mà hết thảy ở họ đều có, đó là lòng yêu Hà Nội, niềm hạnh phúc gắn bó với Hà Nội. Nó là cội nguồn, là điểm xuất phát của tình yêu Tổ quốc. Và cũng như họ, ông đã gửi nó, mang nó vào tranh.

Sắp vào Xuân, nhìn hoa lòng người thấy ngán ngẩm vì những cánh hoa nhung tuyết phôi pha. Nhưng bất chấp cứ theo nếp cũ, đã Tết là mỗi nhà phải có một cành đào. Đào chặt cả cây càng tốt. Cũng biết chơi thế là chơi gượng, đã gượng dễ thái quá, mà thái quá là khó coi. Với ai chả vậy, huống hồ là với các họa sĩ những người quen chăm lo đến cái đẹp. Ông Hậu là người yêu đào nay hóa thành người thương đào. Thương một loài cây đang bị người đời săn đuổi, chặt phá không thương tiếc ngoài đồng, trong núi, nghe đâu mò sang cả nước bạn để tìm đào. Chăm cây đào mười năm, pheng tận gốc tha về thành phố chơi mươi ngày rồi quẳng ra đường làm củi, làm rác. Xưa mềm mại thanh cao trong đối đãi, khu xử, trong chơi bời hội hè, mà nay sao hóa ăn xổi ở thì, người như có cơ hóa phũ.

Càng có tuổi Trần Lưu Hậu càng thèm khát những chuyến đi. Ông chờm ra đảo vẽ biển, chờm lên Sa Pa vẽ núi. Muốn sao những nơi ấy đất trời còn khoáng đạt, người còn thuần phác. Ông đến đó là để được sống nốt những năm cuối đời trong yên tĩnh và sạch sẽ, ngày ngày đổ sơn lên toan mà vẽ. Tưởng là để quên tháng, quên năm mà thực ra lại để sống cùng năm tháng, cùng Nhân dân của mình. Giữa cuộc đời rộng lớn ông tìm ra lửa, trong cô đơn đạp lên mọi thách thức, bằng một nội lực ngày càng vững vàng, ông - một họa sĩ chân đất đã bước nhanh đến thềm cao của sự bùng nổ sáng tạo.

Dẹp hẳn sang một bên gọi là trường phái nọ kia, bỏ lại thành phố những cuộc tranh luận vô bổ và vô duyên… Với những chuyến lên đường hào sảng, họa sĩ như hồi sinh trên cả hai phương diện sức khỏe cũng như lao động nghệ thuật. Ông đã kiêu hãnh mang về cho bầu không khí buồn tẻ của đời sống văn nghệ một sự thật đầy thuyết phục. Hay đúng hơn, ông đã mang lại cho chúng ta một chân lí giản dị nhưng không dễ với tới, đó là phòng tranh thấm hơi thở mạnh của thời đại, đủ sức lay động bất kì ai đứng trước nó. Và đó là những giá trị làm nên một Trần Lưu Hậu.

Đây là trường hợp hàm chứa nhiều bí mật thú vị, hiện tượng tiêu biểu chỉ có thể có ở thời kì nước nhà bước vào giai đoạn đổi mới, là minh chứng không thể chối cãi cho những thành tựu của công cuộc đổi mới. Nhìn lại thiết tưởng cũng rất nên cùng nhau tìm hiểu đầu đuôi xem nó ra làm sao.

Con người và tác phẩm Trần Lưu Hậu mà chúng ta muốn tiếp cận là hai mặt không tách rời của một hiện thực nghệ thuật, nói như Thái Bá Vân, nhà phê bình nổi tiếng đã quá cố, bạn cố tri của ông, thì đây là một hiện thực rất nhiều khi không phải là cái mà ta có thể nhìn bằng mắt, mà cần phải biết quan niệm bằng tâm tưởng…

Đó là những ngày tháng không mất đi đâu cả, chẳng qua nó cũng là sự chuẩn bị âm thầm như cái cây thắt lòng ủ nhựa đợi mùa sang. Với ông, thật đơn giản mà sao khó nhọc vậy, đó là những mùa ào ạt đổ màu lên khung vải, hắt nắng gió vào tranh. Thế thôi!

Tùy bút của nhà văn Đỗ Chu

Tin liên quan

Cùng chuyên mục

Hoa vàng bến đợi

Hoa vàng bến đợi

Chiều buông trên bến sông nở đầy hoa sao nhái. Bầu trời đỏ, mặt sông đỏ, hoa sao nhái vàng bất chợt cũng bị nhuộm đỏ như đang thắp lửa lung linh để đốt cháy rụi cảnh thiên nhiên của những ngày đầu Hạ ở một vùng đồng bằng xa xôi hẻo lánh.
Xuân trên tay mẹ

Xuân trên tay mẹ

Thèm quá chừng cái bong bóng heo thổi căng phơi khô làm bóng ném!!!
Tết của người cựu chiến binh

Tết của người cựu chiến binh

Kể từ khi bị tai biến cách đây vài năm về trước, kí ức đối với ông tôi chỉ là những mảnh chắp vá lúc nhớ lúc quên.
Mùa Xuân trên rẻo cao

Mùa Xuân trên rẻo cao

Dừng xe ở lưng chừng đèo, Lâm bước xuống dang tay hít hà, tận hưởng không khí trong lành nơi rẻo cao Tây Bắc. Trước đó, anh đã đi hơn 300 cây số nhưng chỉ nghỉ đúng 2 chặng, lần này Lâm quyết tâm ở lại Tây Bắc ăn Tết và hết mùa Xuân anh mới trở về Hà Nội.
Bên nhau là Tết

Bên nhau là Tết

- Giàng ơi! Mẹ cháu gửi thư về đây này!

Tin khác

Quà Tết

Quà Tết
Phố chật, người đông. Mới hăm bảy Tết con lộ trung tâm thị trấn đã nườm nượp. Ngược xuôi, nhóng mắt cố tìm cho ra cái tiệm sửa đồng hồ. Cô đồng nghiệp chỉ: Có cái tiệm đồng hồ nơi góc phố, gần chợ….

Món quà bất ngờ

Món quà bất ngờ
Nhà tôi vì một số lí do mà phải dời từ đồng lên núi, chuyển đến thôn Lạc Đạo sinh sống. Tôi tự lí giải, chắc do ngày xưa cả thôn chuyên trồng cây lạc, lại thêm cả xóm gần như theo đạo nên mới có tên Lạc Đạo. Cũng vì vậy mà nhà tôi – không làm nông, không có tôn giáo nào - tôi ví von nhà mình lạc vào xóm Đạo.

Đám cưới chồng cũ

Đám cưới chồng cũ
Hôm nay nhà ấy đông vui quá, nhạc xập xình, tiếng nói cười ầm ĩ, mùi thơm của cỗ bàn nưng nức cả một vùng. Hôm nay là ngày cưới của người ta, đám cưới chồng cũ của chị.

Chuyến tàu đêm

Chuyến tàu đêm
Ga Bắc Giang vào một đêm cuối những năm 60 thế kỉ trước. Những trận ném bom của máy bay Mỹ trên miền Bắc ngày càng ác liệt. Người dân rời thành phố đi sơ tán về các vùng quê. Những đoàn tàu chở đầy những người lính trẻ từng ngày từng ngày đi về phương Nam.

Những bông hoa cuối ngày

Những bông hoa cuối ngày
Màn đêm buông xuống, thành phố đã lên đèn. Mùa này trời nhanh tối, đúng là ngày tháng mười chưa cười đã tối. Hân lo lắng vội tỉa tót những bông hoa còn lại, bó chúng thành những bó nhỏ rồi xịt nước lên cho tươi tắn.

Sóng yên

Sóng yên
Hải đi ngang qua lớp của một cô giáo. Nhìn trên bục giảng, đóa hoa hồng trắng được cắm rất tinh tế trong một cái giỏ xinh xắn. Ngoài cửa có một chậu nước và cái khăn mặt để lau tay vắt trên một cái giá nhỏ bên cạnh.

Bà tôi

Bà tôi
- Bà ốm rất nặng! Em về ngay! - Chiếc điện thoại di động phát ra tín hiệu, đằng kia tiếng chị ruột tôi mếu máo báo tin buồn..

Giữ trọn đạo làm dâu

Giữ trọn đạo làm dâu
Anh Nguyễn Xuân Thành và chị Lê Hồng Duyên đều ở trong Ban chấp hành xã Đoàn. Năm anh Thành 27 tuổi, chị Duyên 25 tuổi, anh chị tổ chức lễ thành hôn. Sau ba tháng, anh Thành lên đường nhập ngũ. Biết vợ đã có mang, anh cầm tay dặn dò:

Những cánh rừng đều xanh

Những cánh rừng đều xanh
Trở về quê sau bao năm lăn lộn, phóng tầm mắt nhìn quanh, những cánh rừng đã phục sinh. Quê hương vùng lõm, kí ức tuổi thơ là những mảng rừng xám xịt da beo với những đống tro nguội lạnh sau một trận lửa rừng rực.

Đồng đội

Đồng đội
Quyết vừa tới nhà, vứt “phịch” chiếc ba lô lộn ngược một cái nơi hè, vừa thở vừa nói với chị dâu:

Hoa hồng Vu lan...

Hoa hồng Vu lan...
Chị mới dọn về xóm, xây cái nhà nhỏ, định cư luôn. Con trai chị với con tôi chung lớp 5, ngày nào cũng qua nhà chơi. Thằng nhỏ lễ phép, chỉ phải cái hơi… sa đà: Sa vô chơi là quên luôn trời đất; bữa cơm nào mẹ cũng phải vác roi đi kiếm! Vài lần trò chuyện xã giao mới biết: Té ra chị Hân cũng mẹ đơn thân.

Gánh nặng nợ nước, xem nhẹ thù nhà

Gánh nặng nợ nước, xem nhẹ thù nhà
Dựa trên câu chuyện lịch sử có thật: Hưng đạo Đại vương Trần Quốc Tuấn gác lại thù nhà, chuyên tâm phò tá triều đình nhà Trần ba lần đánh tan quân Nguyên Mông, bảo vệ đất nước...

Hội Minh thề

Hội Minh thề
Năm 1561 Thái hoàng Thái hậu Vũ Thị Ngọc Toản (vợ của Thái thượng hoàng Mạc Đăng Dung) lập nên ấp Lan Niểu (nay là làng Hòa Liễu, xã Thuận Thiên, huyện Kiến Thụy, TP Hải Phòng). Bà quyên góp tôn tạo ngôi chùa cổ Thiên Phúc (nay là chùa Hòa Liễu, di tích lịch sử cấp quốc gia năm 2013). Phần quyên góp còn dư sau khi tôn tạo chùa, bà cho mua ruộng để chia cho dân cày và làm ruộng công, lập quỹ giúp đỡ người nghèo, neo đơn… Để phòng xảy ra tư lợi, bà cùng dân làng lập ra Hội Minh thề và Hịch Minh thề. Hội Minh thề được duy trì nghiêm cẩn trong suốt thời gian nhà Mạc trị vì. Rồi có thời gian bị lãng quên. Năm 2002 Hội Minh thề được chính quyền và Nhân dân địa phương phục dựng. Hội Minh thề được triều nhà Nguyễn thế kỷ thứ XIX sắc phong bốn chữ vàng “Mỹ tục khả phong”…

Dòng sông tuổi thơ

Dòng sông tuổi thơ
Trong cuộc đời mỗi con người, ai cũng phải trải qua những buồn vui, sóng gió đẩy đưa... Sông quê hương vẫn nằm đó, lắng nghe tiếng đổi thay của mỗi tuổi thơ, dịu dàng và thân thuộc.

Bà nội

Bà nội
Buổi chiều, bố đi làm về. Vào bàn ăn, vừa mở lồng bàn, bố đã reo: Trời! Bà cho cả nhà ăn những gì mà trông đã thấy ngon thế này. Nghe tiếng bố, Hiệp và Khuê, đứa mười lăm, đứa mười hai đang ở ngoài phòng học liền chạy vào. Trên bàn ăn, như có phép lạ, hiện lên sáu đĩa bánh trôi, sáu bát bánh chay, tất cả đều trắng phau.
Xem thêm
Chèo quê xưa và nay

Chèo quê xưa và nay

Người dân thôn La Điền (làng La Điền), xã Tự Tân, huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình rất đam mê nghệ thuật chèo truyền thống. Cách đây khoảng 80 năm, những người yêu chèo trong làng bàn với nhau thành lập một chiếu chèo, bầu ông Trần Hịnh làm trùm trưởng.
Mùa Xuân hành trình về Việt Bắc

Mùa Xuân hành trình về Việt Bắc

Hành trình trở về những địa danh cách mạng ở chiến khu Việt Bắc trong những ngày mùa Xuân ấm áp là trở về với ngọn nguồn cách mạng, vang vọng và ấm áp nơi đây hình ảnh, lời dạy của Bác Hồ kính yêu...
Chiêm ngưỡng đảo Ngọc

Chiêm ngưỡng đảo Ngọc

Hành trình tới thăm Phú Quốc, chúng tôi đã có những trải nghiệm thú vị và ý nghĩa về hòn đảo giàu đẹp của Tổ quốc, cảm nhận được những giá trị lớn lao mà biển đảo mang đến cho con người, cho đất nước…
Linh thiêng Lễ Vía Quán Thế Âm Bồ Tát đản sinh trên đỉnh Fansipan

Linh thiêng Lễ Vía Quán Thế Âm Bồ Tát đản sinh trên đỉnh Fansipan

Vào ngày 28/3 (nhằm ngày 19/2 âm lịch), Lễ Vía Quán Thế Âm Bồ Tát đản sinh sẽ được tổ chức thiêng liêng lần đầu tiên tại quần thể tâm linh Fansipan với nhiều hoạt động và nghi thức ý nghĩa.
Độc đáo ngôi chùa ven sông lưu giữ 2 bia đá hàng trăm năm tuổi

Độc đáo ngôi chùa ven sông lưu giữ 2 bia đá hàng trăm năm tuổi

Chùa Bồng Hinh giáp sông Yên, thuộc xã Quảng Trung (Quảng Xương, Thanh Hóa) gây ấn tượng với không gian tĩnh lạng, trang nghiêm.
Khám phá vùng đất là khởi nguồn của những nụ cười hạnh phúc

Khám phá vùng đất là khởi nguồn của những nụ cười hạnh phúc

Vợ chồng cô Hương, chú Cát dắt tay nhau tản bộ. Mỏi chân, họ ngồi xuống vệt cỏ trong công viên. Chọn về Ecopark sinh sống từ 7 năm trước, cô chú quan niệm: Hạnh phúc là được già đi cùng nhau và ngay cả khi già đi cũng sẽ già đi ở một nơi thật đẹp.
Giải chạy “Đền Hùng Spirituality Marathon” diễn ra vào ngày 7/4/2024

Giải chạy “Đền Hùng Spirituality Marathon” diễn ra vào ngày 7/4/2024

Giải chạy “Đền Hùng Spirituality Marathon” – Về nguồn 2024 sẽ diễn ra vào ngày Chủ nhật 7/4/2024 (ngày 29/2 âm lịch).
VFF chấm dứt hợp đồng với HLV Philippe Troussier

VFF chấm dứt hợp đồng với HLV Philippe Troussier

Ngay sau trận thua "bết bát" của đội tuyển Việt Nam trước Indonesia trong khuôn khổ lượt về vòng loại thứ 2 World Cup 2026, VFF đã ra thông cáo báo chí với nội dung: “VFF và HLV Philippe Troussier cùng đi đến thỏa thuận chấm dứt hợp đồng”.
Trực tiếp bóng đá, xem trực tiếp Việt Nam vs Indonesia 19h00 ngày 26/3

Trực tiếp bóng đá, xem trực tiếp Việt Nam vs Indonesia 19h00 ngày 26/3

Vào lúc 19h ngày 26/3, trên SVĐ Mỹ Đình (Hà Nội), đội tuyển Việt Nam có trận tái đấu với đội tuyển Indonesia trong khuôn khổ lượt về vòng loại thứ 2 World Cup 2026.
"Bom tấn" "Dune: Hành tinh cát phần 2" gây sốt các phòng vé

"Bom tấn" "Dune: Hành tinh cát phần 2" gây sốt các phòng vé

Phim “Dune: Hành tinh cát 2” là phần tiếp theo của “bom tấn” thành công năm 2021, chuyển thể từ bộ tiểu thuyết “Xứ cát” của nhà văn Frank Herbert.
Lịch phát sóng, link xem trực tiếp “Nữ hoàng nước mắt" - Queen of tears của Kim Soo Hyun

Lịch phát sóng, link xem trực tiếp “Nữ hoàng nước mắt" - Queen of tears của Kim Soo Hyun

Tối 9/3, tập 1 "Queen of tears" (Nữ hoàng nước mắt) do bộ đôi cực phẩm về visual và độ nổi tiếng Kim Soo Hyun và Kim Ji Won đóng chính đã ra mắt khán giả.
Link xem trực tiếp "Mẹ vắng nhà ba là siêu nhân" năm 2024

Link xem trực tiếp "Mẹ vắng nhà ba là siêu nhân" năm 2024

Chương trình "Mẹ vắng nhà - Ba là siêu nhân" được Việt hóa theo chương trình The return of superman của Hàn Quốc.
Phiên bản di động