Đời sống 22/06/2024 10:00
Trưởng thành từ thực tiễn công tác
Khi đang học tại Trường Thiếu sinh quân Trung ương ở Quế Lâm, Nam Ninh, Trung Quốc, năm 1954, ông được cử sang Liên Xô học tiếng Nga (đợt ấy có 100 người) để về phiên dịch cho chuyên gia Liên Xô sang giúp ta xây dựng lại miền Bắc. Năm 1956, ông được chọn vào làm nhân viên của Đại sứ quán Việt Nam tại Liên Xô; ông vinh dự được phiên dịch cho Bác Hồ, Tổng Bí thư Lê Duẩn, Thủ tướng Phạm Văn Đồng trong những chuyến thăm hay hội đàm quan trọng. Suốt cuộc đời công tác, ông trải qua nhiều chức vụ khác nhau từ thấp đến cao. Khi làm Thứ trưởng Bộ Ngoại giao, ông đã có đóng góp quan trọng cùng Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Nguyễn Cơ Thạch đưa đất nước mở cửa và hội nhập với quốc tế, góp công cùng cả nước phá thế bao vây cấm vận, mở ra chính sách đối ngoại mới. Ông luôn tận tụy hoàn thành các trọng trách được Đảng và Nhà nước giao phó, luôn thấm nhuần tư tưởng Hồ Chí Minh về kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại. Từ đó, ông đã đúc kết lại 4 nét đặc thù của ngoại giao Hồ Chí Minh là: Kiên định trong mục tiêu, hòa hiếu trong bản chất, linh hoạt trong hành động và nhân văn trong cốt cách.
 |
| Bộ trưởng Thương mại Vũ Khoan và bà Charlene Barshefsky, đại diện thương mại Mỹ kí Hiệp định Thương mại Việt Nam - Mỹ, tại thủ đô Washington D.C ngày 13/7/2000. |
Vừa làm việc, vừa tìm tòi qua đọc sách và học hỏi từ thực tiễn, lại có tư duy đổi mới, sáng tạo nên ông có đóng góp đáng kể vào sự nghiệp đổi mới và phát triển của đất nước nhiều thập niên qua, trực tiếp tham gia vào việc phá thế bao vây cấm vận cho đất nước những năm 80 thế kỉ trước, rồi bình thường hoá quan hệ với các nước lớn như Trung Quốc, Mỹ và sự nghiệp hội nhập quốc tế của Việt Nam. Bạn bè quốc tế và đối tác nhìn nhận ông là nhà ngoại giao chuyên nghiệp, đồng nghiệp và cấp dưới đều thấy ở ông là người hội đủ những phẩm chất tốt đẹp của một nhà lãnh đạo, một nhà ngoại giao có trí tuệ uyên bác, mẫn tiệp với bộ óc phân tích, tổng hợp sắc sảo và tầm nhìn xa đáng kính nể, với bản lĩnh kiên cường luôn trăn trở vì hòa bình và phát triển của đất nước, đặc biệt là tư duy rất sắc sảo trong phân tích tình hình thế giới nhưng cách diễn đạt lại rất ngắn gọn, dễ hiểu.
Thành viên Chính phủ đầu tiên của CHXHCN Việt Nam vào Nhà Trắng
Sau khi kiến lập quan hệ ngoại giao Việt - Mỹ, hai nước bắt tay và cuộc đàm phán về một Hiệp định thương mại song phương (BTA). Ban đầu ông Trương Đình Tuyển là Bộ trưởng Bộ Thương mại đã cùng anh chị em trong Bộ và các cơ quan chức năng làm việc quyết liệt, đàm phán nhiều lần, dự kiến tháng 11/1999, hai bên sẽ kí Hiệp định ở Aukland (NewZealand) nhân Hội nghị cấp cao APEC, với sự chứng kiến của Thủ tướng Chính phủ Phan Văn Khải và Tổng thống B.Clinton. Tuy nhiên đến phút chót đã nảy sinh một số vấn đề nên chưa kí được.
Mặc dù không được học qua trường lớp về kinh tế, nhất là kinh tế đối ngoại, ông luôn trăn trở thúc đẩy ngoại giao Việt Nam phát triển mạnh mẽ theo hướng chủ động, đề cao vai trò ngoại giao trong kinh tế đối ngoại. Với chủ trương mở rộng ngoại giao kinh tế do Bộ Ngoại giao đề xuất đã được Bộ Chính trị thống nhất nên năm 2000, Đảng và Nhà nước đã tin tưởng, chọn mặt gửi vàng giao ông làm Bộ trưởng Bộ Thương mại. Bên cạnh bao công việc bộn bề, quan trọng thì một trong những việc phải làm ngay là đàm phán tiếp để có được Hiệp định thương mại song phương (BTA) với Mỹ. Sau các cuộc maratong đàm phán cam go, có thuận lợi nhưng cũng nhiều khó khăn, đến chiều 13/7/2000, Bộ trưởng Vũ Khoan và bà Barshefsky, đại diện thương mại Hoa Kỳ đã kí BTA.
| Ông Vũ Khoan sinh ngày 7/10/1937, tại huyện Phú Xuyên, TP Hà Nội. Ông là Ủy viên Trung ương Đảng khóa VII, VIII, IX; Bí thư Trung ương Đảng khóa IX; đại biểu Quốc hội khóa XI, XII; Phó Thủ tướng Chính phủ (2002 - 2006) kiêm Chủ tịch Ủy ban Quốc gia về APEC, Trưởng Ban chỉ đạo về nhân quyền. Trước đó, ông từng giữ chức Thứ trưởng Bộ Ngoại giao (năm 1990), Bộ trưởng Bộ Thương mại (năm 2000). Ông mất ngày 21/6/2023, tại Hà Nội, để lại một di sản quý có thể khắc họa gọn trong mấy chữ: Nhân, nghĩa, lễ, trí, tín và dũng. |
Ngay sau đó, Bộ trưởng Vũ Khoan được mời vào Nhà Trắng dự lễ Tổng thống B.Clinton công bố với dư luận trong nước và thế giới sự kiện lịch sử này tại Vườn hồng. Tại buổi tiếp, Tổng thống B.Clinton có nhắc tới câu nói của Tổng thống
F.Roosevelt cũng tại nơi đây về một nước Việt Nam độc lập. Như vậy, đã qua bao năm với nhiều đời Tổng thống Mỹ, đến nay mới có một thành viên đầu tiên của Chính phủ nước Việt Nam độc lập (nước
CHXHCN Việt Nam) đặt chân vào Nhà Trắng trực tiếp gặp Tổng thống Hoa Kỳ.
Những đóng góp liên tục cho sự nghiệp đổi mới
Tiếp theo là những năm ròng vất vả đẩy mạnh đàm phán về việc gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), mà các cuộc đàm phán với Mỹ là khâu then chốt. Khi đó ông Vũ Khoan với tư cách là Phó Thủ tướng Chính phủ, cùng ông Trương Đình Tuyển mới trở lại làm Bộ trưởng Bộ Thương mại đã song hành chỉ đạo, đôn đốc các Bộ, ngành tham gia “cuộc chiến” để có được thành công gia nhập WTO cuối năm 2006. Trên nền tảng đó, đến năm 2013 ta và Hoa Kỳ đã thiết lập “quan hệ đối tác toàn diện”. Chỉ riêng trong lĩnh vực kinh tế đối ngoại đã có những bước nhảy vọt, năm 2019 kim ngạch xuất khẩu sang Mỹ đã đạt 55,6 tỉ đô la trong tổng 264,5 tỉ đô la với toàn cầu. Cùng với kết quả đó là việc làm cho nhiều vạn công nhân, nông dân trong khắp cả nước, là việc giao lưu học tập, đào tạo ở nước ngoài cho sinh viên,… Ngay trong năm 2000, Tổng thống B.Clinton đã thăm Việt Nam, các vị Tổng thống Mỹ tiếp theo đều coi trọng mối quan hệ hợp tác với Việt Nam, đã thăm Việt Nam nhiều lần ở các bối cảnh khác nhau.
Khi giữ cương vị Bí thư Trung ương Đảng, Phó Thủ tướng Chính phủ phụ trách đối ngoại, ông đã chủ động hoạch định chính sách với lộ trình mở cửa rất hay, bắt đầu từ Đông Nam Á rồi đến Mỹ, sau đó mở rộng sang châu Âu, nhiều đồng chí Ủy viên Bộ Chính trị cùng khóa và những khóa sau thường tham khảo ý kiến của ông trước khi ra những quyết định quan trọng về đối ngoại. Hơn 20 năm qua, các vị Chủ tịch nước, Thủ tướng Chính phủ, Chủ tịch Quốc hội ta đã sang thăm Mỹ. Đặc biệt, năm 2015, lần đầu tiên trong lịch sử người đứng đầu Đảng ta là Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã thăm chính thức nước Mỹ, hội đàm với Tổng thống Mỹ tại Nhà Trắng. Tháng 9/2023, Tổng thống Mỹ Joe Biden đã sang thăm Việt Nam theo lời mời của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng và các vị lãnh đạo Nhà nước Việt Nam, hai nước đã nâng tầm lên “quan hệ đối tác chiến lược toàn diện”.
Tấm gương làm việc không ngừng nghỉ
Lúc ông đã nghỉ hưu, nếu có những vấn đề lớn, phức tạp, Bộ Ngoại giao vẫn tham vấn ý kiến của ông, nếu ông không đến dự được thì ghi âm, ghi hình để phát lại tại hội trường. Những hội nghị lớn của Bộ Ngoại giao đánh giá về tình hình thế giới, tác động tới Việt Nam ra sao, dự đoán tới đây như thế nào… đều mời ông Vũ Khoan cho ý kiến. Khi ông phát biểu thì mọi người đều cảm thấy là những đánh giá vừa cụ thể, vừa bao quát mà sâu sắc. Ông cũng là nhà nghiên cứu với nhiều công trình nghiên cứu ngoại giao.
Ông là tấm gương lớn cho cán bộ Bộ Ngoại giao qua các thời kì, đặc biệt với những nhà ngoại giao trẻ bởi những tư tưởng chủ động, đổi mới, năng động, sáng tạo, luôn luôn đề cao tự học và học tập không ngừng. Ông sống rất khiêm tốn, bình dị và thanh bạch, thật sự “chí công vô tư”, hết mình vì đất nước. Ông làm việc đến tận lúc mất, trước khi mất, ông vẫn tham gia các hội nghị, hội thảo khoa học nghiên cứu của Bộ Ngoại giao. Ông là một người thầy, người anh của rất nhiều thế hệ cán bộ ngoại giao hiện nay.
