Sức khỏe 09/04/2025 11:00
Prion (viết tắt của “proteinaceous infectious particle”) là một loại protein có cấu trúc bất thường, có khả năng gây ra các bệnh thoái hóa thần kinh nghiêm trọng. Không giống như vi khuẩn hay virus, prion không có ADN hoặc ARN, nhưng vẫn có thể tự nhân lên bằng cách biến đổi các protein bình thường thành dạng bất thường của chúng.
Các bệnh prion gây ra tổn thương não nghiêm trọng, làm suy giảm nhận thức, gây mất trí nhớ, rối loạn vận động và cuối cùng dẫn đến tử vong. Điều đáng lo ngại là những bệnh này có thời gian ủ bệnh rất dài (có thể lên đến hàng chục năm), khiến việc phát hiện và kiểm soát trở nên vô cùng khó khăn.
Một trong những đặc điểm nguy hiểm nhất của bệnh prion là thời gian ủ bệnh có thể kéo dài hàng chục năm. Điều này có nghĩa là một người có thể bị nhiễm prion từ khi còn trẻ nhưng không biểu hiện triệu chứng cho đến khi lớn tuổi, khiến việc truy vết nguồn lây trở nên vô cùng khó khăn.
 |
| Ảnh minh hoạ |
Trong những năm gần đây, các bệnh liên quan đến prion ngày càng được chú ý vì mức độ nguy hiểm của chúng đối với sức khỏe con người. Đây là một nhóm bệnh hiếm gặp nhưng có tỷ lệ tử vong gần như tuyệt đối, ảnh hưởng đến hệ thần kinh trung ương và không có phương pháp điều trị hiệu quả. Một trong những con đường lây nhiễm prion đáng lo ngại nhất là qua thực phẩm, đặc biệt là khi con người tiêu thụ óc động vật - nơi chứa nồng độ prion cao nhất.
Mặc dù việc ăn óc động vật là một thói quen ẩm thực phổ biến ở một số nền văn hóa, nhưng những nghiên cứu khoa học gần đây đã chỉ ra rằng đây có thể là một hành động vô cùng nguy hiểm.
Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng prion tập trung chủ yếu trong hệ thần kinh trung ương của động vật, bao gồm não, tủy sống và mắt. Do đó, nếu một động vật bị nhiễm bệnh prion, thì óc của nó sẽ chứa lượng prion cao nhất. Khi con người tiêu thụ óc động vật bị nhiễm, họ có nguy cơ cao tiếp xúc với prion và phát triển bệnh thoái hóa thần kinh không thể chữa trị.
Nhiều trường hợp mắc bệnh prion ở người có liên quan đến thói quen ăn nội tạng hoặc óc động vật. Một ví dụ nổi tiếng là bộ tộc Fore ở Papua New Guinea, nơi có tập tục ăn óc người trong các nghi lễ tang lễ. Chính điều này đã dẫn đến sự bùng phát của bệnh Kuru - một căn bệnh prion tương tự CJD. Khi tập tục này bị cấm, số ca mắc bệnh Kuru giảm mạnh, chứng minh rằng bệnh prion có thể lây lan qua thực phẩm.
Hiện tại, không có phương pháp điều trị hoặc vắc xin nào có thể chống lại bệnh prion. Một khi các triệu chứng xuất hiện, người bệnh gần như chắc chắn sẽ tử vong trong vòng vài tháng đến một năm. Điều này khiến bệnh prion trở thành một trong những căn bệnh đáng sợ nhất đối với con người.
Không giống như vi khuẩn hay virus, prion không thể bị tiêu diệt bằng cách nấu chín thực phẩm ở nhiệt độ cao. Chúng có khả năng chịu nhiệt cực kì tốt và vẫn có thể tồn tại ngay cả khi bị đun sôi trong nhiều giờ. Điều này có nghĩa là ngay cả khi bạn nấu óc động vật chín kĩ, nguy cơ nhiễm bệnh vẫn không được loại bỏ hoàn toàn.
Bệnh prion có khả năng lây lan sang con người không?
Lịch sử đã chứng minh rằng bệnh prion có thể lây từ động vật sang người, điển hình là bệnh bò điên (BSE). Trong những năm 1990, một đợt bùng phát BSE ở Anh đã khiến hàng trăm người mắc biến thể CJD sau khi tiêu thụ thịt bò nhiễm bệnh. Điều này cho thấy rằng việc ăn óc động vật có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng không chỉ cho cá nhân mà còn cho cả cộng đồng.
Lời khuyên của thầy thuốc
Hãy tránh xa óc động vật, đặc biệt là bò, cừu, dê, hươu, nai và các loài có nguy cơ nhiễm prion.
Hạn chế tiêu thụ nội tạng động vật nói chung, vì một số bộ phận như tủy sống cũng có thể chứa prion.
Mua thịt có nguồn gốc rõ ràng, tránh các sản phẩm từ động vật có nguy cơ cao.
Nâng cao nhận thức về bệnh prion, để tránh những thói quen ăn uống nguy hiểm.
Bệnh prion là một mối đe dọa nghiêm trọng đối với sức khỏe con người. Vì không có cách điều trị, cách duy nhất để bảo vệ bản thân là phòng tránh ngay từ đầu. Việc ăn óc động vật có thể đặt bạn vào nguy cơ cao tiếp xúc với prion và mắc phải những căn bệnh thần kinh chết người. Hãy nói không với óc động vật và thực phẩm có nguy cơ để giữ gìn sức khỏe cho chính mình và những người thân yêu.
