Vụ cựu Bí thư Thị xã Bến Cát (Bình Dương): Có dấu hiệu của oan sai?

Ngày 20/5/2020, tới đây, TAND tỉnh Bình Dương tiếp tục đưa ra xét xử sơ thẩm vụ án liên quan ông Nguyễn Hồng Khanh, nguyên Tỉnh ủy viên, nguyên Bí thư thị xã Bến Cát (sau phiên toà sơ thẩm lần 1 bị trả hồ sơ vì chưa đủ chứng cứ kết tội).

Có “hình sự hóa” quan hệ dân sự?

Vụ án được tóm tắt như sau:

Từ năm 2012-2015, do có nhu cầu nhận chuyển nhượng quyền sử dụng đất nông nghiệp tại huyện Bến Cát, khu vực gần với gia đình bên ngoại để tiện coi sóc. Vợ chồng ông Nguyễn Hồng Khanh (Bí thư TX Bến Cát) và bà Huỳnh Thị Phương Anh (Bác sĩ Bệnh viện Nhi Đồng 1) đã bán khu đất trồng cao su ở huyện Dầu Tiếng và vay mượn hai bên gia đình nội ngoại tìm mua đất ở khu vực Ấp Lồ Ô, xã An Tây, huyện Bến Cát (nay là thị xã Bến Cát) để canh tác, trồng cao su.

Thông qua người môi giới, vợ chồng ông Nguyễn Hồng Khanh đã trực tiếp gặp bà Hồ Thị Hiệp - chủ sử dụng đất và cũng là người được con gái có tên Nguyễn Hiệp Hảo (đang định cư bên Mỹ) ủy quyền chuyển nhượng quyền sử dụng đất mang tên Nguyễn Hiệp Hảo. Sau khi thống nhất giá cả, phương thức thanh toán, hai bên đồng ý chuyển nhượng đất nông nghiệp trồng cao su với giá từ 650 triệu đến 700 triệu đồng/ha với điều kiện phải được sự đồng ý của Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV) – Chi nhánh Tây Sài Gòn (Ngân hàng). Vì các quyền sử dụng đất nói trên là tài sản mà bà Hồ Thị Hiệp thế chấp vay tại Ngân hàng.

Cáo trạng và bản luận tội vụ mua bán dân sự giữa vợ chồng ông Khanh với bà Hiệp có bị "hình sự hóa"?

Việc mua bán này được sự đồng ý và cho phép của Ngân hàng, vì bà Hiệp bán tài sản thế chấp là để trả nợ.

Sau khi có xác nhận của Ngân hàng về việc đồng ý cho bà Hiệp tiến hành các thủ tục chuyển nhượng. Việc mua bán diễn ra êm xuôi và đúng theo các quy định của pháp luật. Qua 5 lần nhận chuyển nhượng QSDĐ từ năm 2012 – 2015, gia đình bà Phương Anh nhận chuyển nhượng từ bà Hồ Thị Hiệp và Nguyễn Hiệp Hảo tổng điện tích là 166.442,2m2 và được UBND TX Bến Cát cấp quyền sử dụng đất đứng tên bà Huỳnh Thị Phương Anh sau khi các bên hoàn thành nghĩa vụ thuế, phí cho Nhà nước.

Tuy nhiên, khoảng cuối năm 2016 (sau khi bà Hồ Thị Hiệp qua đời), con trai bà Hiệp là ông Nguyễn Hiệp Hòa có đơn tố cáo ông Nguyễn Hồng Khanh câu kết với nhân viên Ngân hàng để được mua toàn bộ tài sản thế chấp của bà Hiệp, bà Hảo với giá rẻ. Qua đó, Cơ quan điều tra tỉnh Bình Dương đã tiến hành khởi tố, bắt giam và truy tố ông Khanh về tội: “Vi phạm các quy định về quản lý sử dụng tài sản nhà nước gây thất thoát lãng phí” với vai trò đồng phạm với một số cán bộ Ngân hàng. Đồng thời, Cơ quan CSĐT và Viện KSND tỉnh Bình Dương còn khởi tố, điều tra ông Khanh thêm tội danh: “Lợi dụng chức vụ quyền hạn chiếm đoạt tài sản”. Ngoài ra, Cơ quan điều tra còn khởi tố vụ án “Vi phạm quy định về hoạt động ngân hàng, hoạt động khác liên quan đến hoạt động ngân hàng” xảy ra tại Ngân hàng BIDV – Chi nhánh Tây Sài Gòn và tách vụ án để xử lý sau.

Đâu là tài sản của Nhà nước?

Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV) – nơi bà Hồ Thị Hiệp thế chấp tài sản để vay vốn được cổ phần hóa từ tháng 04/2012. Có nghĩa, BIDV từ thời điểm này không còn 100% vốn Nhà nước, mà có vốn góp của các tổ chức và cá nhân.

Tuy nhiên, trong cáo trạng và bản luận tội quy kết tội danh cho ông Nguyễn Hồng Khanh “Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí” là một sự nhầm lẫn về mặt pháp lý. Việc không xác định, hiểu đúng về “tài sản Nhà nước” trong vụ án là sai lầm tương đối nghiêm trọng.

Theo quy định của pháp luật, tại BIDV chỉ có duy nhất một loại tài sản được coi là tài sản của Nhà nước: Đó là phần vốn góp theo cổ phần của Nhà nước tại BIDV. Tại thời điểm xảy ra vụ án, căn cứ vào Luật Quản lý, sử dụng vốn Nhà nước đầu tư vào sản xuất, kinh doanh tại doanh nghiệp, thì chỉ có 3.257.324.161 cổ phần, giá trị mệnh giá 32.573.241.610.000 đồng trong tổng vốn điều lệ của BIDV mới là tài sản của Nhà nước. Tại BIDV, Nhà nước chỉ là một cổ đông trong số nhiều cổ đông là tổ chức, cá nhân khác của Ngân hàng (Cổ đông Ngân hàng KEB Hana Bank, Co., Ltd chiếm 17,91 %; Cổ đông tư nhân khác chiếm 1,11%). Tài sản thuộc sở hữu Nhà nước tại BIDV chỉ là 3.257.324.161 cổ phần không hề bị tác động trong vụ án này.

Tại phiên toà sơ thẩm từ ngày 09-18/12/2019, đại diện Viện KSND giữ quyền công tố tại phiên toà cũng đã thừa nhận và cho rằng “do lỗi đánh máy”, Ngân hàng BIDV không phải là Ngân hàng Nhà nước mà là Ngân hàng thương mại cổ phần bao gồm vốn góp của Nhà nước và cả tư nhân.

Như vậy, chỉ cần nhìn nhận vào chi tiết “thế nào là tài sản Nhà nước” và “lỗi đánh máy” đã cho thấy, vụ án ông Nguyễn Hồng Khanh là có dấu hiệu “bất thường”.

Do đó, việc Kết luận điều tra, Kết luận điều tra bổ sung của Cơ quan CSĐT và Cáo trạng, Cáo trạng bổ sung của Viện KSND tỉnh Bình Dương nhận định rằng, “phần tài sản Nhà nước bị thất thoát” là “phần vốn góp của Nhà nước tại Ngân hàng BIDV được lấy cho bà Hiệp vay” để quy kết tội danh này cho ông Nguyễn Hồng Khanh là hoàn toàn không có căn cứ bởi vì:

“Tiền mà Ngân hàng sử dụng để cho các tổ chức, cá nhân vay là tiền có nguồn gốc được huy động từ các tổ chức, cá nhân khác (Ngân hàng có chức năng kinh doanh tiền tệ) chứ không phải là tiền lấy ra từ phần vốn góp (cổ phần) của Nhà nước hoặc vốn điều lệ tại Ngân hàng BIDV.

Trường hợp tài sản của Nhà nước là phần vốn góp của Nhà nước tại Ngân hàng bị thất thoát khi cho vay thì phải điều tra, xử lý những cán bộ có liên quan đến việc cho vay, giải ngân chứ không phải các cán bộ đi xử lý tài sản thế chấp để thu hồi nợ”.