Văn học trong thời đại công nghệ 4.0

Khoa công nghệ phát triển, lượng thông tin xã hội vô cùng phong phú được cập nhật từng giây, từng phút trên các trang mạng xã hội đã tác động không nhỏ đến đời sống văn học. Nếu như trước đây, việc tiếp nhận tác phẩm văn học được thực hiện theo lối truyền thống bằng việc tìm đọc những tác phẩm được đăng trên báo, in thành sách. Người yêu văn chương phải tìm đến những hiệu sách, thư viện để mua, mượn đọc, nếu cần thì ghi chép lại vào sổ tay cá nhân. Thì nay, việc đọc khá thuận lợi. Chỉ cần truy cập các kho dữ liệu văn học thì trong giây lát, tác phẩm văn chương sẽ hiện ra ngay trước mắt mà không tốn công sức đi tìm hay phải bỏ một khoản kinh phí để mua sách.

Hầu hết các trang báo điện tử đều có những mục dành cho sáng tác văn học, đăng những tác phẩm của nhà văn, người sáng tác. Điều đó đã tạo cơ hội cho tác giả giới thiệu sản phẩm tinh thần của mình một cách nhanh nhất, rộng nhất và nhận được sự hồi âm nhanh chóng từ độc giả. Việc đọc sách online đã dần thay thế cho cách đọc truyền thống. Nhờ vậy, đứa con tinh thần của nhà văn sẽ có một môi trường sống mới, đó là môi trường mạng công nghệ.

Ngày hội đọc giúp nâng cao văn hóa đọc trong nhà trường.

Cứ nghĩ, khoa học công nghệ phát triển, văn chương sẽ khó gần với đời sống. Nhưng thực tế ngược lại, văn học dường như tiến gần hơn đời sống xã hội, phản ánh chân thực hơi thở, nhịp điệu cuộc sống đương đại. Bởi lẽ, những năm gần đây, giữa tác phẩm văn học và những vấn đề xã hội hình như đã tìm được những điểm gặp gỡ tuyệt vời. Những câu chuyện có thật trong đời sống xã hội được đưa lên các trang mạng xã hội đã có sức lan tỏa, lay động trái tim người đọc. Và ở đâu đó, trong các tác phẩm văn chương, người đọc đã từng gặp, từng cảm nhận được. Chẳng thế mà trước đây, những đề văn về nghị luận xã hội chủ yếu là những câu ca dao, tục ngữ, thành ngữ, danh ngôn thì nay dần được thay thế bằng những câu chuyện có thực trong đời sống xã hội. Trong nhà trường, dạng văn nghị luận xã hội cùng với tác phẩm văn chương đã và đang đóng vai trò rất quan trọng trong việc giáo dục đạo đức, nhân cách, kĩ năng sống cho học sinh. Tính thời sự đã giúp cho văn học tiến gần hơn, đi sâu vào đời sống xã hội để phản ánh một cách chân thực và vô cùng sinh động.

Trong nhà trường phổ thông, việc dạy và học văn đã khác trước. Dưới tác động không nhỏ của khoa học công nghệ, các thầy cô giáo đã không ngừng thay đổi phương pháp giảng dạy trên cơ sở ứng dụng công nghệ thông tin. Việc sử dụng các phương tiện hỗ trợ như màn chiếu, ti vi, máy chiếu vật thể đã giúp thầy và trò khai thác các kênh hình, tư liệu liên quan đến tác phẩm văn học, giúp giờ học trở nên sinh động, lí thú và hấp dẫn. Đặc biệt, việc tích hợp văn học với các môn khoa học khác đã giúp người học mở rộng địa bàn tri thức, coi đó là cách để hiểu sâu hơn tác phẩm văn học giữa dòng chảy của lịch sử xã hội. Đặc biệt, thầy và trò còn kết hợp tổ chức sân khấu hóa khi các tác phẩm văn học đã tạo sức hút cho giờ học, đồng thời, góp phần không nhỏ đưa tác phẩm văn học đến gần với sân khấu điện ảnh.

Tuy nhiên, sự phát triển của công nghệ ít nhiều tác động đến đời sống văn chương, làm cho đời sống văn chương nói chung và văn học nhà trường nói chung bộc lộ những hạn chế nhất định. Đầu tiên, đó là sự thay đổi văn hóa đọc của độc giả. Do sự lưu trữ, đăng tải tác phẩm văn học trên các trang mạng việc đọc sẽ không được như trước, những hình ảnh đẹp về văn hóa đọc trước đây dần bị mai một. Đồng thời, nhiều hoạt động văn hóa tràn lan trên thị trường mạng làm cho giới trẻ hấp dẫn bởi nó. Điển hình như các trò chơi điện tử và các tiện ích như chát qua zalo, facebook, nhắn tin điện thoại... cùng với việc truy cập phim ảnh nhanh, hay, hấp dẫn đôi khi lấn át việc đọc tác phẩm văn học. Sự có sẵn tư liệu, văn mẫu, bài giảng mẫu trên các trang điện tử tuy tạo điều kiện thuận lợi cho học sinh nhưng cũng hạn chế sự sáng tạo, tư duy độc lập của các em khi học, viết văn.

Bước vào thời đại công nghệ 4.0, dòng chảy của văn học tuy vẫn mải miết về phía trước nhưng đã và đang mang một sắc màu mới, sự tiếp nhận, thưởng thức văn chương của độc giả cũng thay đổi. Từ đó, dạy và học văn học trong nhà trường phổ thông cũng có chiều hướng khác trước. Cảm thụ tác phẩm văn chương bằng trái tim, lí trí và tâm hồn mình, hướng đến những giá trị đích thực mà văn học mang lại, tạo sự kết nối vững chắc giữa văn học và cuộc sống.