Nghiên cứu - Trao đổi 09/06/2025 09:53
Sinh thời, Các Mác đánh giá cao vai trò của sự hợp tác trong lao động, bởi nó tạo ra sức mạnh tập thể lớn hơn sức mạnh của từng lao động cá nhân cộng lại. Trong “Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản” (2/1848), Các Mác khẳng định: “Thay cho xã hội tư sản cũ, với những giai cấp và đối kháng giai cấp của nó, sẽ xuất hiện một liên hợp, trong đó sự phát triển tự do của mỗi người là điều kiện cho sự phát triển tự do của tất cả mọi người” (C.Mác và Ph.Ăng-ghen: Toàn tập, tập 4, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, tr. 628.
Ngày 7/11/1917, Cách mạng xã hội chủ nghĩa Tháng Mười Nga thắng lợi, nước Nga Xô viết được thành lập. Trong bài “Tổ chức thi đua như thế nào” được viết năm 1918, V.I.Lênin khẳng định: “Chủ nghĩa xã hội không những không dập tắt thi đua, mà trái lại, lần đầu tiên đã tạo ra khả nâng áp dụng thi đua một cách thật sự rộng rãi, với một quy mô thật sự to lớn, tạo ra khả năng thu hút thật sự đa số Nhân dân lao động vào vũ đài hoạt động khiến họ có thể tỏ rõ bản lĩnh, dốc hết năng lực của mình, phát hiện những tài năng Nhân dân sẵn có cả một nguồn vô tận, những tài năng mà chủ nghĩa tư bản đã giày xéo, đè nén, bóp nghẹt mất hàng nghìn hàng triệu. Nhiệm vụ của chúng ta hiện nay, khi chính phủ xã hội chủ nghĩa đang cầm quyền, là phải tổ chức thi đua” (V.I. Lênin: Toàn tập, tập 35, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2006, tr. 234).
 |
| Trong kháng chiến chống Pháp và Mỹ, thi đua nhằm mục đích kháng chiến, kiến quốc. |
Trong “Sáng kiến vĩ đại”, viết năm 1919, V.I.Lênin nhận định: “Chủ nghĩa cộng sản có nghĩa là năng suất lao động cao hơn (so với năng suất lao động dưới chế độ tư bản) của những công nhân tự nguyện tự giác, liên hợp với nhau, sử dụng kĩ thuật hiện đại” (V.I.Lênin: Toàn tập, tập 39, Nxb. Tiến bộ, Mátxcơva, 1977, tr. 25). Để làm được điều này, V.I.Lênin cho rằng cần phải tổ chức thi đua. Thi đua xã hội chủ nghĩa ra đời trên cơ sở lao động tập thể, trên cơ sở những quan hệ tương trợ và hợp tác, đoàn kết theo tinh thần đồng chí, nhằm giúp đỡ những người lạc hậu dần dần tiến lên ngang những người tiên tiến, nâng cao trình độ văn hóa và trình độ sinh hoạt tinh thần của mọi người.
Chức năng chủ yếu của thi đua xã hội chủ nghĩa là chức năng kinh tế: Nâng cao hiệu suất của sản xuất xã hội, đạt những kết quả cuối cùng cao nhất của nền kinh tế quốc dân, đạt năng suất lao động cao hơn, tổ chức lao động một cách khoa học, v.v. V.I.Lênin khẳng định: “Xét đến cùng thì năng suất lao động là cái quan trọng nhất, chủ yếu nhất cho thắng lợi của chế độ mới… Chủ nghĩa tư bản có thể bị đánh bại hẳn và sẽ bị đánh bại hẳn vì chủ nghĩa xã hội tạo ra năng suất lao động mới cao hơn nhiều” (V.I.Lênin, Toàn tập, tập 39, Nxb. Tiến bộ, Mátxcơva, 1980, tr. 25).
Trong bài viết “Công trình xây dựng chủ nghĩa cộng sản ở Liên Xô” (Báo Nhân Dân, số 53, ngày 10/4/1952), Chủ tịch Hồ Chí Minh ca ngợi phong trào thi đua xã hội chủ nghĩa ở Liên Xô. Người nêu rõ: “Những con kênh trên cộng lại dài 4.500 cây số. Nó sẽ biến 28 triệu mẫu tây ruộng cát thành ruộng tốt, đủ làm cho 100 triệu người ấm no. Nó sẽ cung cấp 22 nghìn triệu kilôoát sức điện, nghĩa là đủ thay thế sức lao động cho 40 triệu người… Để xây dựng những công trình to tát ấy, tất cả các ngành hoạt động (chính trị, kinh tế, v.v.) và tất cả các ngành khoa học (địa lí, hóa chất, vật lí, máy móc, v.v.) đều liên lạc chặt chẽ và thi đua với nhau. Đồng thời, dùng những thứ máy khổng lồ chưa từng có trên thế giới như máy đào đất mỗi cái thay thế cho 10.000 đến 35.000 công nhân và 15.000 con ngựa, máy đúc xi măng mỗi giờ đúc được 1.000 thước khối...”.
Chủ tịch Hồ Chí Minh nhận định những thành tựu vĩ đại của Nhân dân Liên Xô là do “Nhân dân Liên Xô thi đua nâng cao năng suất, tiết kiệm thời giờ, sức lao động và vật liệu. Đồng thời, triệt để thực hiện dân chủ, nghĩa là gom góp sáng kiến, phổ biến kinh nghiệm của mọi người, ngăn ngừa tham ô, lãng phí và bệnh quan liêu”.
Là học trò xuất sắc của V.I.Lênin, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nhận thức sâu sắc vai trò to lớn cũng như ý nghĩa quan trọng của hoạt động thi đua, từ đó vận dụng một cách sáng tạo vào điều kiện Việt Nam. Người đã có hơn 200 bài nói, bài viết đề cập đến vấn đề thi đua ái quốc và khen thưởng.
Theo sáng kiến của Chủ tịch Hồ Chí Minh, ngày 27/3/1948, Trung ương Đảng ra Chỉ thị phát động “Phong trào thi đua ái quốc” nhằm mục đích: “Ai nấy đều gắng làm nhanh, làm tốt, làm đẹp, không kể việc làm của mình thuộc về đời sống vật chất hay tinh thần, không kể mình hoạt động ở hậu phương hay tiền tuyến, cốt sao lợi cho nước nhà mà mình tiến bộ. Nước nhà đang kháng chiến và kiến quốc, mục đích thi đua ái quốc là làm sao cho kháng chiến mau thắng lợi, kiến thiết chóng thành công” (Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đảng toàn tập, tập 9, Nxb.Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2000, tr.71).
Ðể triển khai Chỉ thị này, nhân kỉ niệm 1.000 ngày Nam Bộ kháng chiến, ngày 11/6/1948, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ra “Lời kêu gọi thi đua ái quốc”, Người kêu gọi: “Mỗi người dân Việt Nam, bất kì già, trẻ, gái, trai; bất kì giàu, nghèo, lớn, nhỏ đều phải trở thành một chiến sĩ đấu tranh trên mọi mặt trận: Quân sự, kinh tế, chính trị, văn hóa”. Người khẳng định: “Thi đua là yêu nước, yêu nước thì phải thi đua và những người thi đua là những người yêu nước nhất”.
Trong bài viết “Công trình xây dựng chủ nghĩa cộng sản ở Liên Xô” (Báo Nhân Dân, số 53, ngày 10/4/1952), Chủ tịch Hồ Chí Minh nêu rõ: “Chủ nghĩa xã hội là gì? Là mỗi người làm hết năng lực của mình, mỗi người được hưởng theo năng suất của mình. Chủ nghĩa cộng sản là gì? Là mỗi người làm hết năng lực của mình, mỗi người được hưởng theo sự cần dùng của mình. Muốn đi đến chủ nghĩa xã hội, rồi đến chủ nghĩa cộng sản, thì phải thi đua tăng gia sản xuất và tiết kiệm, để sản xuất thật đầy đủ, thật dồi dào tất cả những thứ cần cho đời sống của mỗi người”.
Để tổng kết phong trào thi đua chiến đấu và sản xuất phát động từ năm 1948, Chính phủ ta quyết định triệu tập Đại hội toàn quốc các chiến sĩ thi đua và cán bộ gương mẫu. Đại hội họp từ ngày 1 đến 6/5/1952 ,với 154 chiến sĩ tiêu biểu cho các ngành công, nông, binh và lao động trí óc toàn quốc. Đại hội đã bầu được 7 anh hùng chiến sĩ thi đua: Cù Chính Lan, Nguyễn Quốc Trị, La Văn Cầu, Nguyến Thị Chiên, Trần Đại Nghĩa, Ngô Gia Khảm, Hoàng Hanh. Đại hội là sự động viên kịp thời đối với cuộc kháng chiến của Nhân dân ta trong giai đoạn mới - giai đoạn tổng phản công và đặc biệt là trong cuộc tiến công chiến lược Đông Xuân 1953 - 1954, với đỉnh cao là Chiến dịch lịch sử Điện Biên Phủ.
Trong thời kì xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc và đấu tranh giải phóng miền Nam (1954-1975), các phong trào thi đua yêu nước tiếp tục phát triển trên các lĩnh vực, các ngành, các giới một cách toàn diện. Đó là phong trào “Gió Đại Phong” trong nông nghiệp; phong trào “Sóng Duyên Hải” trong công nghiệp; phong trào “Trống Bắc Lý” trong giáo dục.
Bên cạnh đó là phong trào “Ba nhất” trong quân đội; phong trào “Ba sẵn sàng” và “Năm xung phong” trong thanh niên; phong trào “Ba đảm đang” trong phụ nữ; phong trào “Thiếu nhi làm nghìn việc tốt”; phong trào “Thi đua Ấp Bắc, giết giặc lập công” tại miền Nam, “Một người làm việc bằng hai vì miền Nam ruột thịt” tại miền Bắc...
Sau ngày giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước (30/4/1975), các phong trào thi đua hướng vào các nhiệm vụ của thời kì quá độ lên chủ nghĩa xã hội; tiêu biểu là các phong trào: “Tất cả vì chủ nghĩa xã hội, vì hạnh phúc của Nhân dân”; “Tất cả vì công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa”.
Trong thời kì đổi mới (1986 đến nay), phong trào thi đua yêu nước đã có sự phát triển mạnh mẽ, rộng khắp và mang tính Nhân dân sâu sắc, như: Phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh”, phong trào “Toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc”, phong trào “Cả nước chung tay vì người nghèo - không để ai bị bỏ lại phía sau”, phong trào “Cả nước đoàn kết, chung sức, đồng lòng thi đua phòng, chống và chiến thắng đại dịch Covid-19”, phong trào “Cả nước thi đua xây dựng xã hội học tập, đẩy mạnh học tập suốt đời giai đoạn 2023 - 2030”, phong trào “Đẩy mạnh phát triển kết cấu hạ tầng đồng bộ, hiện đại; thực hành tiết kiệm, chống lãng phí”, phong trào “Chung tay xóa nhà tạm, nhà dột nát trên phạm vi cả nước trong năm 2025”, phong trào “Cả nước thi đua đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số”... đạt nhiều hiệu quả thiết thực. Qua các phong trào thi đua đã xuất hiện nhiều tấm gương tiêu biểu, điển hình của tập thể, cá nhân trong lao động sản xuất. Đã có hàng vạn đề tài sáng kiến, giải pháp hữu ích làm lợi cho Nhà nước và xã hội; nhiều mô hình, giải pháp được nhân rộng, có sức lan tỏa trong cả nước.
Những thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử và toàn diện của đất nước dưới sự lãnh đạo của Đảng đã khẳng định con đường đi lên chủ nghĩa xã hội của nước ta là đúng đắn, phù hợp với quy luật khách quan, với thực tiễn Việt Nam và xu thế phát triển của thời đại.
Ngày nay, Đảng ta khẳng định cần tiếp tục thực hiện tư tưởng Hồ Chí Minh, coi thi đua là động lực phát triển và là biện pháp quan trọng để xây dựng con người mới, thi đua yêu nước phải được tiến hành thường xuyên, liên tục hằng ngày.
Tại Đại hội Thi đua yêu nước toàn quốc lần thứ X (2020), Đảng và Nhà nước ta đã phát động phong trào thi đua yêu nước giai đoạn 2021 - 2025 với chủ đề: “Đoàn kết, sáng tạo, thi đua xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”.
Hiện nay, đất nước ta đang chuẩn bị tiến vào kỉ nguyên mới, kỉ nguyên vươn mình của dân tộc Việt Nam. Mục tiêu của kỉ nguyên mới là xây dựng thành công nước Việt Nam xã hội chủ nghĩa, dân giàu, nước mạnh, xã hội dân chủ, công bằng, văn minh, sánh vai với các cường quốc năm châu.
Thời điểm bắt đầu kỉ nguyên mới là Đại hội XIV của Đảng, từ đây, mọi người dân Việt Nam, hàng trăm triệu người như một, dưới sự lãnh đạo của Đảng, đồng tâm hiệp lực, chung sức đồng lòng, tranh thủ tối đa thời cơ, thuận lợi, đẩy lùi nguy cơ, thách thức, đưa đất nước phát triển toàn diện, mạnh mẽ, bứt phá và cất cánh.
Ngày 16/5/2025, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính, Chủ tịch Hội đồng Thi đua - Khen thưởng Trung ương đã kí Quyết định số 57/QĐ-HĐTĐKT phê duyệt Đề án tổ chức Đại hội thi đua yêu nước toàn quốc lần XI với chủ đề: “Thi đua đổi mới, sáng tạo, tăng tốc bứt phá đưa đất nước vào kỉ nguyên phát triển hùng cường, văn minh, thịnh vượng”. Đại hội thi đua yêu nước toàn quốc lần XI sẽ chính thức được tổ chức vào tháng 12/2025.
