Các cuộc cách mạng: Cách mạng tinh gọn bộ máy, cách mạng thể chế và cách mạng công nghệ do Đảng ta, đứng đầu là Tổng Bí thư Tô Lâm khởi xướng và lãnh đạo đang được khởi động và chuyển động mạnh mẽ từ kiến trúc thượng tầng đến hạ tầng cơ sở, từ trong các cơ quan Đảng đến các cơ quan công quyền của Nhà nước, các đoàn thể chính trị - xã hội, các chủ thể kinh tế... đang là những chủ đề rất nóng và là nguồn cảm xúc chưa từng có trong cộng đồng xã hội về những kiến tạo có giá trị đột phá lớn lao, biến những điều không thể thành có thể. Nhân dân đang rất tin tưởng, dưới sự lãnh đạo của Đảng, đất nước sẽ vươn mình mạnh mẽ trong kỉ nguyên mới.
Tuy nhiên, với góc nhìn triết học, nhận thức các quy luật vận động phát triển, như quy luật mâu thuẫn (thống nhất và đấu tranh giữa các mặt đối lập) trong đó có nói đến sự ra đời của cái mới, quy luật phủ định của phủ định... thì các cuộc cách mạng nói trên đang gặp phải rất nhiều rào cản. Có những rào cản đã tồn tại từ lâu và có những rào cản mới phát sinh trong quá trình tổ chức lại bộ máy, cải cách xây dựng thể chế pháp luật và cách mạng công nghệ, chuyển đổi số.
Để cùng với bạn đọc luận bình thêm về những rào cản có nguồn gốc cũ và những rào cản mới phát sinh, các bài viết dưới đây là những gợi mở về nhận thức thực trạng cũng như gợi mở những tư duy mới về giải pháp để triệt tiêu các rào cản.
 |
| Ảnh minh họa |
I. Vấn đề cốt lõi nhất, quan trọng nhất, khi triển khai thực hiện có nhiều khúc mắc nhất vẫn là việc lựa chọn người có đủ tâm, tầm, tài nắm giữ các vị trí chủ chốt ở các ngành, các cấp từ Trung ương đến cơ sở. Mục tiêu của việc tổ chức lại bộ máy không chỉ là giảm biên chế, giảm gánh nặng ngân sách, điều quan trọng hơn là tạo ra được một bộ máy tinh gọn, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả với sứ mệnh phụng sự Nhân dân. Đây là mục đích chính của cuộc cách mạng tinh gọn bộ máy. Đồng thời đây cũng là khâu đột phá then chốt nhất bảo đảm sự thành công của các cuộc cách mạng.
Từ mục đích cốt lõi, có giá trị to lớn như nêu trên, câu chuyện chấp hành mệnh lệnh của Đảng về tổ chức lại hệ thống chính trị giờ đây dường như không có phản ứng ngược chiều. Tuy nhiên, khi đi vào công tác nhân sự cụ thể cũng còn lắm những vấn đề vướng mắc. Bên cạnh những người thấy không đủ đức tài để tiếp tục làm việc trong bộ máy mới, hoặc họ cần phải nhường chỗ vì sự nghiệp lớn của Đảng, thì vẫn còn những người cơ hội vẫn muốn bám lấy chức quyền để mưu cầu lợi ích riêng. Trong khi đó, trong quan hệ với nhau trong cơ quan, đơn vị, rất nhiều nơi, lâu nay chuyện cánh hẩu, thiên vị tình riêng vẫn luôn hiện hữu. Mặt khác, trong mấy thập kỉ gần đây, trong hệ thống chính trị, tỉ lệ những đảng viên, cán bộ kiên định, chân chính, tận tụy ngày càng giảm do nạn chạy chức, chạy quyền,… thay vào đó là một số cán bộ chuyên lo chạy để được lên ngôi cao, dẫn đến sự sai lệch trong hoạt động công vụ ngày càng nghiêm trọng. Động cơ phụng sự Tổ quốc, phụng sự Nhân dân trong bộ phận cán bộ này ngày càng mờ nhạt. Một bộ phận không nhỏ suy thoái, lợi dụng chức trách được giao để trục lợi.
Từ thực tiễn về chất lượng cán bộ, công chức, viên chức hiện tại, nếu không có cấp ủy và người đứng đầu vững vàng vì lợi ích chung, rất dễ để việc sàng lọc cán bộ cho bộ máy mới sẽ có nhiều điều nghi ngại và bất cập, tạo hệ lụy xấu ngược chiều với chủ trương của Đảng. Đây là rào cản lớn nhất trong cuộc cách mạng tinh gọn bộ máy. Để phá bỏ được rào cản này, việc lựa chọn cán bộ cho bộ máy mới cần kiên quyết tránh chuyện chạy bằng quyền, bằng tiền, bằng tình diễn ra như trước. Đồng thời không vì động cơ cá nhân khác, như việc thông qua việc sắp xếp cán bộ để củng cố vị trí của mình bằng cách bảo vệ các “đồ đệ” nắm giữ các vị trí trong bộ máy mới... làm mất chỗ của những cán bộ xứng đáng hơn, tâm, tầm và tài vượt trội hơn.
Việc lựa chọn cán bộ cho bộ máy mới rất cần sự tự giác, dũng cảm của cán bộ đương chức. Xét thấy mình không đủ điều kiện về sức khỏe, không đủ đức, tài và tín nhiệm để tiếp tục phục vụ thì nên chủ động làm đơn xin nghỉ. Việc xin nghỉ không tiếp tục công tác cũng là việc đáng trân trọng, cần nêu gương.
Những cán bộ có vấn đề về tham nhũng, quan liêu, có bằng chứng xác thực, có dư luận xấu, cấp ủy nên thanh lọc trước. Có trường hợp không có bằng chứng xác thực nhưng có vấn đề tham nhũng có nhiều người biết, cấp ủy cũng cần có biện pháp cụ thể.
Cấp ủy và người đứng đầu phải rà soát kĩ, nắm chắc thông tin về cán bộ, hiểu sâu về đạo đức, năng lực, sức khỏe và hoàn cảnh cán bộ, để dự kiến bố trí nhiệm vụ phù hợp. Bất kì là ai cũng phải vì việc mà bố trí người. Khắc phục triệt để tệ nạn vì người mà bố trí việc. Việc lựa chọn cán bộ phải diễn ra theo quy trình công khai, dân chủ, minh bạch. Cần có những cam kết của cấp ủy và người đứng đầu về những nhân sự do mình lựa chọn. Cần có hồ sơ dữ liệu đầy đủ về quá trình phát hiện, đánh giá và sử dụng cán bộ.
Việc lựa chọn cán bộ bố trí vào các vị trí phù hợp sau khi tổ chức lại bộ máy cần tổ chức thanh lọc qua nhiều vòng. Tâm cán bộ như thế nào, Tầm và Tài của họ ra sao thì mới được vào vòng trong. Chưa hẳn cán bộ cấp Trung ương, cấp tỉnh “ngon” hơn cấp xã. Nhiều bằng cấp chưa chắc đã là nhân tài. Cần phải đánh giá lại đội ngũ cán bộ một cách khách quan, công tâm để bố trí phù hợp với nhu cầu mới. Trong đó cần chú ý bổ sung tiêu chuẩn về trình độ, kĩ năng công nghệ của cán bộ. Theo tác giả của bài viết này, kĩ năng công nghệ của cán bộ ít ra cũng phải là công dân số thì mới được đưa vào danh sách để lựa chọn. Cán bộ thể hiện năng lực thời nay cũng cần sự trải nghiệm và góp phần đưa thông tin hữu ích, tích cực lên mạng xã hội.
Về phương pháp đánh giá cán bộ, công chức đã thể hiện rõ trong dự thảo Luật Cán bộ công chức mới, được Quốc hội thảo luận ngày 7/5/2025. Theo đó, là sự thay đổi căn bản theo hướng định lượng, dựa trên vị trí việc làm và chỉ số hiệu quả công việc (Key Perfomance Indicator - KPI), thay cho cách đánh giá cảm tính, chung chung như hiện nay.
II. Thực hiện chính sách đối với người nghỉ hưu sớm hoặc xin nghỉ việc, cho thôi việc đối với công chức, viên chức còn trẻ. Đây là một bài toán khó. Tuy nhiên khó mấy vẫn có cách giải. Trước hết như nói ở trên là công tác tư tưởng cần sự động viên cũng như sự ghi nhận của tổ chức đối với sự tự nguyện tạo thuận lợi cho việc tinh gọn bộ máy.
Một vấn đề sẽ gây nhiều tranh cãi đó là chính sách đãi ngộ đối với những người nghỉ việc trước tuổi. Nếu tính bài toán tổng thể về kinh tế, thì việc giảm được người sẽ có lợi hơn nhiều so với việc trả lương cho người trong biên chế làm việc kém hiệu quả hoặc không làm việc vì không đáp ứng được yêu cầu, gây khó khăn trong điều hành thực hiện nhiệm vụ. Tuy nhiên, việc giải quyết chính sách kèm theo một khoản tiền gấp nhiều lần so với chế độ ở các thời điểm khác trong lịch sử cũng là câu chuyện gây xôn xao dư luận. Vấn đề này cần có những biện pháp tư tưởng chung. Cần tuyên truyền xác định rõ đây là một thời điểm đặc biệt tạo ra đột phá lớn để đưa đất nước vươn mình mạnh mẽ, cần phải có những chính sách đặc biệt. Khi hoàn thành việc tổ chức lại bộ máy, Đảng sẽ có chính sách tăng lương cho cán bộ đương chức và các đối tượng khác cùng nhiều chính sách an sinh xã hội khác, để nâng cao đời sống Nhân dân. Có thể thấy tại thời điểm này, việc giải quyết chính sách cho người nghỉ hưu sớm có phần ưu ái hơn cũng là chuyện phù hợp. Nhiều người lên mạng xã hội tỏ ra bức xúc, là chưa thấy hết ý nghĩa của quyết sách tinh gọn bộ máy. Đây cũng là một rào cản cần có giải pháp về truyền thông.
III. Dù cán bộ được tuyển chọn đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ, nhưng việc vận hành bộ máy mới một cách chuyên nghiệp, phục vụ tốt nhất người dân, doanh nghiệp… cũng cần tổ chức đào tạo lại cán bộ khi được xếp vào vị trí mới. Giai đoạn đầu cần tổ chức một đội ngũ chuyên gia giỏi, đào tạo trực tuyến (ngoài giờ làm việc) cho cán bộ đương chức. Thông qua đào tạo, trau dồi đạo đức công vụ, nâng cao kiến thức, kinh nghiệm, kĩ năng lãnh đạo, thực hiện nhiệm vụ chuyên môn, kĩ năng công nghệ, ứng xử… đồng thời thảo luận tháo gỡ những vấn đề bất cập, vướng mắc trong thực tiễn.
