Người “thổi hồn” vào gỗ, đá

Thời trẻ, dân trong vùng chỉ biết tiếng Hai Còn lái ghe, tài xế xe tải, thỉnh thoảng làm công trong trại chăn nuôi gà. Bởi vậy, khi ông chuyển hướng sang nghệ thuật gỗ lũa, ai cũng bất ngờ và không ít lời đàm tiếu, vì hai nghề chẳng dính líu gì nhau. Nhưng khi có dịp chiêm ngưỡng, thưởng lãm những tác phẩm của người này, họ mới gật đầu tán dương, thán phục.

Gỗ lũa là phần lõi của gốc cổ thụ đã chết. Sau khi tìm được gốc cây ưng ý, nghệ nhân phơi để cây thật khô, nếu không sẽ nổi mốc. Đối với lõi cây bị mục phải rửa sạch, tránh chỗ mục lan rộng ra. Nghệ nhân dùng dụng cụ chuyên dụng nạo, cạo thật sạch phần đất bám, các lỗ, kẹt, hốc cây để phòng mối mọt. Trước khi cắt cúp, nghệ nhân xoay tới, xoay lui nhiều chiều để định hình và chủ đề (đây là công đoạn quan trọng nhất vì cây cắt đi rồi sẽ không nối lại được). Sau đó, nghệ nhân thực hiện nhiều công đoạn như đánh bóng, lên màu,... Cốt tủy là phải giữ được những đường nét hài hòa, tự nhiên của tác phẩm.

Nghệ nhân Hai Còn tạo đế (Daiza) cho tác phẩm đá cảnh.

Nghệ nhân Hai Còn tự nhận mình không giỏi nhưng cần cù, chịu khó, nhất là luôn “giữ lửa” đam mê. Từ khi đến với gỗ lũa, ông trực tiếp và gián tiếp đoạt 14 giải Vàng trong các cuộc thi trong và ngoài tỉnh. Hơn 10 năm nay, ông được mời làm giám khảo trong các cuộc thi sinh vật cảnh tại nhiều tỉnh, thành phố trong cả nước.

Thành công, danh tiếng với gỗ lũa nhưng nghệ nhân Hai Còn không ngừng tìm hiểu về những môn nghệ thuật khác. Trong một lần đến tỉnh Lâm Đồng, qua tiếp xúc, trao đổi, ông được các nghệ nhân ở đây hướng dẫn làm đá cảnh. Ông nhanh chóng tiếp thu và say mê loại hình nghệ thuật này. Tại nhà ông hiện có hàng trăm tác phẩm đá cảnh. Để có được lượng tác phẩm này, ông đến tỉnh Lâm Đồng ra các con suối để tìm đá hoặc mua lại của người dân, khi nào có tác phẩm ưng ý mới về. Ông tự học nghề mộc và mày mò làm nên những tác phẩm tinh xảo. Nhiều người chơi biết tiếng đã đặt hàng, nhờ đó ông luôn có thu nhập ổn định.

Theo nghệ nhân Hai Còn, ngoài tính nghệ thuật cao, đá cảnh còn có giá trị kinh tế lớn. Ông từng bán viên đá với giá 170 triệu đồng. Hiện ông là Trưởng bộ môn Đá cảnh thuộc Hội Sinh vật cảnh tỉnh, Phó Chủ tịch Hội Sinh vật cảnh huyện Cần Đước.

Nghệ nhân Hai Còn cho biết, tên của một tác phẩm khá quan trọng. Đặt tên là cách nghệ sĩ “thổi hồn” vào tác phẩm. Tên không cần hoa mĩ, cầu kì nhưng phải sát với hình tượng, không nên tưởng tượng xa thực tế làm tác phẩm trở nên lạc lõng. Nhưng đôi khi cũng cần chút “nghệ sĩ” khi đặt tên. Ông chia sẻ: “Để thật sự tạo được một tác phẩm có hồn, có thần, có tướng, chúng ta nên tìm hiểu, học hỏi ở sách, báo và nhiều môn nghệ thuật khác nhau, để bổ sung kiến thức về nghệ thuật và mĩ thuật”.

Đối với nghệ nhân Hai Còn, nghệ thuật không chấp nhận sự xoàng xĩnh, cẩu thả. Giá trị nghệ thuật và giá trị kinh tế không tách rời nhau. Muốn vậy, nghệ nhân phải thường xuyên trui rèn, nâng cao năng lực bản thân để có thể cho ra đời những tác phẩm giá trị, kinh tế.

Giới chơi sinh vật cảnh cũng như dân trong vùng đã quen với cái tên Hai Còn thay vì Phạm Văn Tuấn. Ông nói tên này đậm chất miền Tây, mộc mạc, gần gũi. Khi lửa đam mê vẫn hừng hực dù đã 70 xuân, ông thấy tên Còn do ông nội đặt cho mình thật là ý nghĩa.