Đạo hiếu - Nét đẹp văn hoá truyền thống của dân tộc Việt

Tết đến Xuân về, bất kể là ai, hễ cứ đến ngày Tết là lòng khôn nguôi nhớ quê, tràn ngập kí ức về quê, mong được cúi lạy trước bàn thờ tổ tiên, gửi tấm lòng qua khói hương thơm ngát.
Mong ước này chính là gốc rễ của đạo lí, sống có trước có sau, có thủy có chung, kết nối chúng ta với đạo hiếu - một trong những nét đẹp văn hóa truyền thống của dân tộc Việt.

Tỏa sáng tấm lòng

Đạo hiếu là một giá trị đạo đức truyền thống quý báu, đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng một gia đình hạnh phúc, xã hội tốt đẹp. Nó được hình thành, phát triển từ nhiều yếu tố khác nhau như tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên, nền nông nghiệp lúa nước, tinh thần đạo hiếu của Phật giáo…

Nền văn hoá của người Việt gắn liền với nền nông nghiệp lúa nước. Sự gắn bó với đất đai, mật thiết với thiên nhiên đã cho người Việt niềm tin rằng, tổ tiên luôn bên cạnh, đồng hành, chở che giúp họ cùng con cháu vượt qua chông gai, thách thức và luôn phù hộ cho họ có những vụ mùa bội thu, bảo đảm cuộc sống ấm no, hạnh phúc. Như thế, tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên của người Việt xuất phát từ nền kinh tế nông nghiệp thời kì phụ quyền và nền kinh tế tiểu nông. Do đó, việc thờ cúng được chú ý ngay từ cấp độ gia đình.

Ảnh minh họa
Ảnh minh họa

Đạo hiếu vốn là một truyền thống văn hóa lâu đời, hình thành và phát triển qua hàng ngàn năm lịch sử của dân tộc. Là người con đất Việt, hẳn không ai không biết đến câu ca dao: “Công cha như núi Thái Sơn/ Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra/ Một lòng thờ mẹ, kính cha/ Cho tròn chữ hiếu mới là đạo con”. Chăm sóc, phụng dưỡng cha mẹ khi còn sống, tổ chức ma chay, cúng giỗ khi cha mẹ về với ông bà tổ tiên, đó là trách nhiệm, nghĩa vụ, đạo làm con. Cho nên, đạo hiếu được thể hiện qua lòng biết ơn, kính trọng, sự đoàn kết, gắn bó, yêu thương giữa các thành viên trong gia đình, được cụ thể hóa qua lối ứng xử, lối sống, phong tục tập quán, lễ nghi,…

Dịp Tết Nguyên đán, tục thờ cúng và chăm sóc bàn thờ là một trong những bản sắc văn hóa, truyền thống của người Việt. Những ngày giáp Tết, nhà nhà sắm sửa, quét dọn sạch sẽ. Bàn thờ gia tiên luôn được sắp đặt, sửa soạn cẩn trọng, trang hoàng, thơm tho. Công việc này thường diễn ra sau 20 tháng Chạp với niềm tin “Chết không phải là hết”. Bởi cõi này chỉ là cõi tạm, cõi bên kia mới là cõi vĩnh hằng.

Thứ nữa, tín ngưỡng đạo hiếu cũng ảnh hưởng sâu sắc quan niệm Phật giáo về việc báo hiếu phụ mẫu, tổ tiên. Theo quan điểm của Phật giáo, đạo hiếu phải xuất phát từ tấm lòng thơm thảo, từ trái tim giàu lòng yêu thương, phải được giữ gìn, phát huy qua nhiều thế hệ, chứ không phải thực hiện nửa vời, thực hiện theo kiểu có lệ. Ngày nay, quan niệm đạo hiếu Phật giáo vẫn phù hợp với lối sống của người Việt, vừa thỏa mãn nhu cầu tâm linh vừa có ý nghĩa giáo dục về mặt đạo đức. Đạo hiếu Phật giáo vì thế có vai trò quan trọng, góp phần củng cố, khẳng định giá trị, truyền thống tốt đẹp về đạo hiếu của người Việt Nam.

Con người có tổ có tông

Tết Nguyên đán có nhiều tên gọi như Tết Cả, Tết ta, Tết âm lịch, Tết cổ truyền. Tết Nguyên đán là nét đẹp văn hóa, nhân văn, đậm đà bản sắc của người Việt. Từ bao đời nay, Tết Nguyên đán luôn là dịp để con người trở về với quê hương, với nguồn cội. Không khí linh thiêng và nhộn nhịp của Tết Nguyên đán diễn ra khắp nơi, từ không gian nhỏ của gia đình đến không gian rộng lớn của miếu, đình, chùa, trung tâm đô thị, hành chính văn hóa, các thành phố,…

Một năm dẫu có tất bật theo công việc, lao động, học tập, đi ngược về xuôi,… nhưng không một ai không nóng lòng, thổn thức, rạo rực, chờ mong mỗi khi Tết đến Xuân về: “Đi đâu mặc kệ đi đâu/ Đến ngày giỗ chạp phải mau mà về”. Khoảng thời gian quý giá ấy đưa chúng ta trở về, tắm táp trong dòng suối mát rượi, trong lành của gia đình, quê hương, tổ tiên, cội nguồn. Đó cũng là khoảng thời gian chúng ta được nghỉ ngơi, tái tạo năng lượng, lắng nghe tiếng nói của bản thể, không bị vùi lấp, đổi thay bởi sắc lạnh của đồng tiền, danh vọng và quyền lực. Chúng ta như xích lại gần nhau hơn, tận hưởng và hết mình trong mối giao hòa tuyệt diệu của đất trời, vạn vật, cỏ cây.

Việc chuẩn bị, bài trí trên bàn thờ tùy thuộc vào gia cảnh của mỗi nhà nhưng tối thiểu phải có mâm ngũ quả và một tấm lòng thành kính, biết ơn. Bởi thế, trong quan niệm của người Việt, không gian thờ tự được xem là nơi thể hiện sự tôn trọng, là nguyên tắc đạo đức, là giềng mối vô hình nhưng đầy mật thiết giữa các thế hệ. Việc chăm sóc bàn thờ tổ tiên không chỉ thể hiện truyền thống, đạo lí “ăn quả nhớ kẻ trồng cây”, mà còn giúp chúng ta ý thức chăm sóc, gìn giữ cái phần hồn của mình. Nén hương như là cầu nối, gửi gắm những ước nguyện, lòng thành của người đang sống với người đã khuất. Làn khói mong manh nhưng chứa đựng biết bao tình cảm. Tình cảm theo khói hương bay lên thơm ngát. Chăm sóc bàn thờ tổ tiên vì thế là cội nguồn của đạo hiếu, truyền thống tốt đẹp của người Việt.

Công việc lau dọn bàn thờ, thờ cúng tổ tiên được mở rộng hơn về mặt đạo đức, đạo lí, từ vấn đề gắn kết, tôn trọng của gia đình còn hướng đến vấn đề gắn kết, tôn trọng của xã hội, của dân tộc. Công việc tưởng giản đơn nhưng trong đó ẩn chứa những giá trị nhân văn lớn lao. Về phía các thành viên trong gia đình, họ như được tiếp thêm niềm tin, nguồn sống, bản lĩnh để có thể chống chọi những va đập nghiệt ngã của cuộc sống. Sự thanh sạch trong tâm hồn sẽ mở ra những hành động, lối sống văn minh và lành mạnh. Lúc này, tín ngưỡng thờ cúng vừa gắn bó các thành viên trong gia đình, vừa gắn bó giữa các thành viên với xã hội. Cứ thế, thế hệ này đến thế hệ khác đảm nhiệm trọng trách gìn giữ nền nếp gia phong, đạo hiếu, góp phần bảo tồn, phát triển, tôn vinh và lan tỏa giá trị văn hóa quý báu của dân tộc.

Tục thờ cúng tổ tiên ngày Tết đã tạo nên đời sống văn hóa tâm linh phong phú, là nét đẹp truyền thống về đạo hiếu của người Việt, trở thành phương tiện gắn kết gia đình và người trong dòng họ. Tết do vậy không chỉ là không gian của gia đình mà còn là không gian đoàn kết, tương thân tương ái, cố kết của cộng đồng. Khi chúng ta thắp lên ngọn nến long trọng, trang nghiêm tưởng nhớ ông bà tổ tiên là chúng ta cũng đồng thời thắp lên ngọn lửa tự hào dân tộc, ý thức giữ gìn và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống đang khôn nguôi thổn thức, trào sôi trong trái tim.

Hoàng Thụy Anh

Tin liên quan

Ý kiến bạn đọc

* Vui lòng gõ tiếng Việt có dấu

Cùng chuyên mục

Phản bác luận điệu xuyên tạc nghị quyết về phát triển kinh tế tư nhân của Đảng

Phản bác luận điệu xuyên tạc nghị quyết về phát triển kinh tế tư nhân của Đảng

Gần 40 năm đổi mới, khu vực kinh tế tư nhân ở Việt Nam đã phát triển mạnh mẽ, đóng góp to lớn vào GDP, giải quyết việc làm, thúc đẩy tăng trưởng, đổi mới sáng tạo và hội nhập kinh tế quốc tế. Tuy nhiên, các thế lực thù địch đã đưa ra những luận điệu xuyên tạc, bóp méo chủ trương phát triển kinh tế tư nhân, cho rằng Đảng Cộng sản Việt Nam “thừa nhận sự thất bại của kinh tế Nhà nước” và “đang hướng lái theo chủ nghĩa tư bản”.
Tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh là “tài sản” vô giá của dân tộc ta

Tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh là “tài sản” vô giá của dân tộc ta

Ngày 15/6/2016, Bộ Chính trị ban hành Chỉ thị 05-CT/TW về đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh. Chỉ thị nêu rõ: “Toàn Đảng, toàn dân, toàn quân tiếp tục đẩy mạnh việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”.
Những chủ bút đầu tiên của các tờ báo cách mạng Việt Nam

Những chủ bút đầu tiên của các tờ báo cách mạng Việt Nam

Trong quá trình đấu tranh giành độc lập dân tộc, Đảng ta đã sử dụng báo chí như một thứ vũ khí sắc bén và lợi hại để đấu tranh với kẻ thù xâm lược. Những tờ báo cách mạng đã góp phần đưa sự nghiệp cách mạng nước ta đi hết thắng lợi nầy đến thắng lợi khác. Nhân kỉ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 – 21/6/2025), chúng ta cùng nhìn lại chặng đường hình thành và phát triển các tờ báo tiền thân của Đảng...
Duyên nợ với nghề báo bắt đầu từ... thơ

Duyên nợ với nghề báo bắt đầu từ... thơ

Nhà thơ Tố Hữu đã dịch bài thơ “Đợi anh về” của nhà thơ Konstantin Simonov vào năm 1947 và phổ biến rộng rãi tại Việt Nam. Nhưng không chỉ là nhà thơ nổi tiếng, Simonov còn là một phóng viên mặt trận ưu tú của đất nước Xô viết.
Kì vọng chọn đúng cán bộ đủ tầm cho chính quyền địa phương sau khi sắp xếp

Kì vọng chọn đúng cán bộ đủ tầm cho chính quyền địa phương sau khi sắp xếp

Việc sắp xếp, tổ chức lại đơn vị hành chính, chuyển sang mô hình chính quyền địa phương hai cấp (cấp tỉnh, cấp xã) từ ngày 1/7/2025, đòi hỏi cán bộ có năng lực vượt trội, trách nhiệm cao, tư duy đột phá và sáng tạo.

Tin khác

Vững tiến tăng tốc vào kỉ nguyên vươn mình của dân tộc

Vững tiến tăng tốc vào kỉ nguyên vươn mình của dân tộc
Trong các bài viết, phát biểu tại các diễn đàn, hội nghị trong nước và quốc tế gần đây, Tổng Bí thư Tô Lâm luôn nhấn mạnh đến kỉ nguyên mới - kỉ nguyên vươn mình của dân tộc Việt Nam. Thế nhưng, các thế lực thù địch đã công kích, xuyên tạc, chống phá...

Thi đua là động lực phát triển và xây dựng con người mới xã hội chủ nghĩa

Thi đua là động lực phát triển và xây dựng con người mới xã hội chủ nghĩa
Ngày 11/6/1948, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ra “Lời kêu gọi thi đua ái quốc”. Lời kêu gọi này của Người đã được toàn dân hưởng ứng, tạo thành một sức mạnh to lớn để dân tộc ta vượt qua những khó khăn và giành thắng lợi trong sự nghiệp kháng chiến, kiến quốc.

Cần, kiệm, liêm, chính để xây dựng chủ nghĩa xã hội

Cần, kiệm, liêm, chính để xây dựng chủ nghĩa xã hội
Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ rõ: “Muốn xây dựng chủ nghĩa xã hội thì phải bồi dưỡng con người xã hội chủ nghĩa. Con người xã hội chủ nghĩa là con người có đạo đức, cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư, một lòng một dạ phục vụ Nhân dân, phục vụ cách mạng”. Trong bài “Bác vẫn cùng chúng cháu hành quân”, Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhấn mạnh: “Những phẩm chất “cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư” mà Người dạy không chỉ là lí tưởng để mỗi cán bộ, đảng viên noi theo mà còn trở thành chuẩn mực cho mọi người hướng tới”.

Những căn cứ khoa học nghiên cứu 3 ngôi mộ cổ ở Tam Kỳ

Những căn cứ khoa học nghiên cứu 3 ngôi mộ cổ ở Tam Kỳ
Bài 3: Giải mã mộ Giày Thầy Lánh, mộ 1856 Phan Thị, mộ 1850 là mộ vợ chồng thay tên đổi họ, chờ kết quả khảo cổ

Người cao tuổi mãi là cây đại thụ dựng xây cơ đồ dân tộc cường thịnh

Người cao tuổi mãi là cây đại thụ dựng xây cơ đồ dân tộc cường thịnh
Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh là bản thiên anh hùng ca bất diệt cho ý chí tự lực, tự cường dân tộc, trọn cuộc đời hiến dâng cả tuổi thanh xuân và tuổi già cho Tổ quốc và Nhân dân.

Tình trạng lạm dụng NCT

Tình trạng lạm dụng NCT
Các loại lạm dụng NCT thường gặp bao gồm lạm dụng về thể chất, lạm dụng về tâm lí và lạm dụng về tài chính. Mỗi loại lạm dụng NCT có thể là cố ý hoặc vô ý. Lạm dụng thể chất là việc sử dụng vũ lực dẫn tới tổn thương hoặc khó chịu về thể chất hoặc tâm lí.

Những căn cứ khoa học nghiên cứu 3 ngôi mộ cổ ở Tam Kỳ

Những căn cứ khoa học nghiên cứu 3 ngôi mộ cổ ở Tam Kỳ
Bài 2: Mộ 1850 là hài cốt người phụ nữ cải táng từ miền Bắc, xác định mối quan hệ mộ vợ chồng của nữ sĩ Hồ Xuân Hương

Những căn cứ khoa học nghiên cứu 3 ngôi mộ cổ ở Tam Kỳ

Những căn cứ khoa học nghiên cứu 3 ngôi mộ cổ ở Tam Kỳ
Bài 1: Xác định mối quan hệ mộ vợ chồng của nữ sĩ Hồ Xuân Hương

Vài suy nghĩ về Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá hiện nay

Vài suy nghĩ về Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá hiện nay
Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá có hiệu lực thi hành đã 13 năm (2012-2025). Tuy vậy hiệu quả của nó rất khiêm tốn. Thuốc lá vẫn bán tràn lan, người hút thuốc nơi công cộng kể cả trẻ em, học sinh phổ thông vẫn xảy ra. Các bệnh tật liên quan tới thuốc lá vẫn làm cho hàng chục triệu người khác bị ảnh hưởng.

Kì vọng chọn đúng cán bộ đủ tầm cho chính quyền địa phương 2 cấp

Kì vọng chọn đúng cán bộ đủ tầm cho chính quyền địa phương 2 cấp
Việc sắp xếp, tổ chức lại đơn vị hành chính, chuyển sang mô hình chính quyền địa phương 2 cấp (cấp tỉnh, cấp xã) từ ngày 1/7/2025, đòi hỏi cán bộ có năng lực vượt trội, trách nhiệm cao, tư duy đột phá và sáng tạo.

Rào cản trong tiến hành các cuộc cách mạng

Rào cản trong tiến hành các cuộc cách mạng
Bài 5: Trọng trách người đứng đầu trong thời điểm độ trễ của pháp luật

Cảnh giác với những luận điệu chống phá chủ trương tinh gọn tổ chức bộ máy

Cảnh giác với những luận điệu chống phá chủ trương tinh gọn tổ chức bộ máy
Tinh gọn tổ chức bộ máy là chủ trương đúng đắn của Đảng, Nhà nước, đang được thực hiện quyết liệt, đồng bộ, bước đầu mang lại hiệu quả tích cực. Tuy nhiên, lợi dụng vấn đề này, các thế lực thù địch liên tục đưa ra những luận điệu xuyên tạc, thông tin giả chống phá Đảng, Nhà nước, gây hoang mang, chia rẽ dư luận...

Tư tưởng Hồ Chí Minh về bảo vệ môi trường và ý nghĩa trong phát triển bền vững giai đoạn hiện nay

Tư tưởng Hồ Chí Minh về bảo vệ môi trường và ý nghĩa trong phát triển bền vững giai đoạn hiện nay
Chủ tịch Hồ Chí Minh là tấm gương tiêu biểu trong bảo vệ môi trường. Suốt cuộc đời hoạt động cách mạng, Người luôn nhấn mạnh tầm quan trọng của việc chăm lo môi trường sống và thường xuyên kêu gọi Nhân dân gìn giữ thiên nhiên để “con đường từ chủ nghĩa xã hội đến chủ nghĩa cộng sản thêm xanh tươi”.

Tư tưởng Hồ Chí Minh - những khát vọng của dân tộc

Tư tưởng Hồ Chí Minh - những khát vọng của dân tộc
Hình ảnh “Anh hùng giải phóng dân tộc” và “Danh nhân văn hóa” đã hòa quyện tạo nên một nét riêng độc đáo ở Hồ Chí Minh không chỉ trong quá khứ, mà đang sống với hiện tại và sẽ tiếp tục tỏa sáng trong nền văn hóa tương lai.

Rào cản trong tiến hành các cuộc cách mạng

Rào cản trong tiến hành các cuộc cách mạng
Bài 4: Rào cản trong chuyển đổi số
Xem thêm
Phiên bản di động