Thời gian qua, thị trường tiêu thụ nông, lâm, thủy sản được mở rộng và cơ cấu sản phẩm xuất khẩu chuyển mạnh theo hướng tăng nhanh tỉ lệ các sản phẩm chất lượng cao, có lợi thế, sản phẩm đã qua chế biến. Cụ thể, đến nay, nông sản Việt đã có mặt tại 180 quốc gia và vùng lãnh thổ.
Đáng chú ý, các hoạt động mở rộng thị trường song song với việc nâng cao chất lượng và khả năng cạnh tranh của nông sản xuất khẩu; thúc đẩy các quá trình đàm phán tháo gỡ rào cản kĩ thuật trong thương mại; đa dạng hóa thị trường vừa giữ ổn định các thị trường truyền thống, dễ tính, vừa mở rộng xuất khẩu sang các thị trường khó tính có giá trị gia tăng cao như Mỹ (vải, nhãn, chôm chôm, thanh long, vú sữa), Australia (vải thiều, xoài, xúc tiến tiếp thị quả có múi), Nhật Bản (thanh long, thịt gà),….
 |
| Cá tra được chế biến xuất khẩu. |
Về cơ cấu sản phẩm xuất khẩu đã được chuyển đổi hiệu quả hơn theo hướng tăng mạnh tỉ lệ các mặt hàng có lợi thế và thị trường thuận lợi cũng như các mặt hàng chế biến, chất lượng và giá trị gia tăng. Đến nay, 50% lượng thủy sản xuất khẩu là sản phẩm chế biến; 80% gạo xuất khẩu là gạo chất lượng cao. Nhờ vậy, giá gạo Việt Nam xuất khẩu đã ngang bằng (có thời điểm vượt) giá gạo xuất khẩu cùng loại của Thái Lan.
Hiện nay, năng suất lao động, chất lượng và khả năng cạnh tranh của nhiều loại nông sản Việt dù được cải thiện song vẫn còn thấp, nhất là trong bối cảnh Việt Nam hội nhập quốc tế ngày càng sâu, rộng. Bên cạnh đó, năng lực sản xuất của nông nghiệp Việt Nam đã rất lớn mạnh trong khi thị trường tiêu thụ diễn biến khó lường. Ngoài ra, công tác dự báo cung, cầu yếu nên có lúc, có nơi đã xảy ra tình trạng nông sản bị tồn đọng, tiêu thụ bị chậm, giá giảm, ảnh hưởng đến sản xuất, thu nhập và đời sống của người dân…
Mặc dù thị trường xuất khẩu nông, lâm, thủy sản của Việt Nam rộng và đa dạng, nhưng mức độ tập trung vào một số thị trường chính khá cao. Xu hướng đa dạng hóa thị trường xuất khẩu còn chậm nên tiềm ẩn rủi ro cao về rào cản thương mại và thiếu chủ động khi có sự thay đổi của các thị trường đó. Cụ thể như: Kim ngạch xuất khẩu rau quả tươi vào Trung quốc chiếm 75,6% tổng kim ngạch xuất khẩu rau quả của Việt Nam; xuất khẩu đồ gỗ vào Hoa Kỳ chiếm 40,7%; xuất khẩu thủy sản vào Mỹ chiếm 17,6% và vào EU chiếm 17,4%.
Ngoài ra, an toàn vệ sinh thực phẩm của nông, lâm, thủy sản Việt Nam cũng đang là một thách thức lớn (hệ thống cảnh báo về vệ sinh an toàn thực phẩm ở EU đã xếp Việt Nam vào danh sách các nước có nhiều cảnh báo)…
Thời gian tới, ngành nông nghiệp và môi trường sẽ tiếp tục đổi mới và phát triển các hình thức tổ chức sản xuất phù hợp, hiệu quả, khuyến khích và tạo thuận lợi phát triển doanh nghiệp nông nghiệp; đẩy mạnh đổi mới và phát triển các hợp tác xã nông nghiệp, phát triển trang trại theo hướng chú trọng hơn tới việc tổ chức nông dân sản xuất hàng hóa quy mô lớn, chất lượng cao; phát triển các hình thức hợp tác, liên kết sản xuất, tiêu thụ nông sản theo chuỗi giá trị, kết nối với hệ thống tiêu thụ toàn cầu... Ngoài ra, cũng sẽ tăng cường năng lực hội nhập quốc tế; tổ chức nghiên cứu, đánh giá tác động của hội nhập quốc tế đem lại, tuyên truyền phổ biến để các địa phương, doanh nghiệp và người dân có phương án sản xuất, kinh doanh phù hợp; đẩy mạnh xúc tiến thương mại, phát triển thị trường; hỗ trợ doanh nghiệp về các vấn đề pháp lí trong giải quyết tranh chấp thương mại, giảm thiểu rủi ro trong hội nhập quốc tế; nâng cao năng lực nghiên cứu và dự báo cung cầu nông sản.
ThS. Trần Trọng Triết
