Một đội quân đặc biệt, chiến công lẫy lừng Bên cạnh văn bia tưởng niệm và bức phù điêu mang tên “Bia tưởng niệm Chi đội Trần Phú” (còn gọi là Bia tưởng niệm Chi đội Hải ngoại IV), ở phường 2, TP Sa Đéc, tỉnh Đồng Tháp, cụ Võ Văn Phải, 80 tuổi giới thiệu: “Đây là nơi tưởng niệm các chiến sĩ Việt kiều từ Thái Lan về đây chống Pháp sau năm 1945. Họ đã làm nên nhiều chiến thắng vang dội làm nức lòng quân dân Sa Đéc lúc bấy giờ”.
Theo nhiều tư liệu lịch sử, Chi đội Trần Phú được thành lập ngày 26/12/1946, tại Thái Lan, với 426 cán bộ, chiến sĩ, do ông Nguyễn Chánh chỉ huy. Ngày 27/2/1947, Chi đội được đổi tên thành Chi đội Hải ngoại IV từ Tây Ninh hành quân về Sa Đéc. Tháng 5/1947, lập thành tích chào mừng ngày sinh của Chủ tịch Hồ Chí Minh, Chi đội đã mở nhiều đợt tấn công vào các cứ điểm quan trọng của địch trên địa bàn Sa Đéc, tiêu diệt rất nhiều lính Pháp và Việt gian, thu giữ nhiều quân trang, quân dụng.
Cụ Trần Văn Xinh, 90 tuổi, kể: “Năm đó, Chi đội đánh mạnh lắm làm địch hoang mang lo sợ, như trận đốt cháy kho xăng dầu Sa Đéc; đánh vào các đồn bốt của địch khắp nơi, người dân phấn khởi reo hò khắp nơi suốt ngày đêm, còn bọn địch thì co cụm phòng thủ kêu gọi viện binh”.
Trong quá trình chiến đấu, Chi đội Hải ngoại IV với phương châm bí mật tiếp cận, nổ súng bất ngờ, đánh thắng ngay từ trận đầu kết hợp với việc “Diệt ác trừ gian” nên được người dân đồng thuận ủng hộ. Nhiều người cao tuổi tại Sa Đéc còn nhớ rất rõ hình ảnh ngày 19/5/1947, Chi đội đốt cháy 10.000 lít xăng tại kho xăng địch; bắt sống 10 tên, thu giữ nhiều khí tài; giáo dục và tha cho hàng trăm tên địch.
Từ tháng 10/1947, Chi đội Hải ngoại IV phát triển thành Trung đoàn 109, với gần 1.300 cán bộ, chiến sĩ. Địa bàn hoạt động bao gồm: Huyện Châu Thành, Lai Vung, Cao Lãnh, Sa Đéc và một số mặt trận khác của đồng bằng sông Cửu Long. Sau năm 1954, nhiều cán bộ của Trung đoàn tập kết ra Bắc học tập, công tác và nhiều người trở thành tướng lĩnh của quân đội, nhiều người trở về miền Nam chiến đấu giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.
Cần có một khu tưởng niệm xứng tầm
Thắp những nén nhang tưởng niệm tại “Bia tưởng niệm chi đội Trần Phú”, cụ Võ Văn Phải nói với giong bùi ngùi, thương nhớ: “Anh hùng lắm, vẻ vang lắm, Chi đội có trên 300 cán bộ, chiến sĩ đã vị quốc vong thân trên khắp chiến trường. Họ mãi mãi đi vào lịch sử đấu tranh của dân tộc”.
Sau năm 1975, để tri ân và vọng ngưỡng những anh hùng liệt sĩ của Chi đội, chính quyền tỉnh Đồng Tháp đã tiến hành xây dựng khu tưởng niệm bao gồm các bức phù điêu; văn bia… rất đẹp, khang trang, tao nhã, uy thiêng. Tại đây thường xuyện diễn ra các buổi kể chuyện truyền thống, hành quân dã ngoại, phát động các phong trào thi đua yêu nước, tuyển quân… của người dân Sa Đéc.
Em Trần Phạm Thùy Dung, sinh viên Trường Đại học Đồng Tháp cho biết: “Đây là một đơn vị chiến đấu rất anh hùng làm rạng danh quê hương Sa Đéc, trường của em thường xuyên tổ chức nhiều buổi ôn lại truyền thống lịch sử của Chi đội Hải ngoại IV cùng những câu chuyện bi hùng về những người lính kiên cường. Em nghĩ cần có nhiều cuộc hội thảo, tuyên truyền sâu rộng hơn để mọi người biết nhiều hơn, sâu sắc hơn về những con người anh hùng của Chi đội”.
Người dân Đồng Tháp cho rằng, cần quy hoạch lại địa điểm và xây dựng Khu tưởng niệm lớn hơn, phù hợp hơn, xứng tầm với sự hi sinh của các cán bộ, chiến sĩ Chi đội Hải ngoại IV. Chiến công của họ rất vĩ đại, rất anh hùng. Đồng thời việc xây dựng một khu tưởng niệm mới cũng là nguyện vọng của thân nhân các liệt sĩ của Chi đội.
Ông Tạ Đấu, ở TP Sa Đéc nói: “Một đơn vị quá anh hùng và có trên 300 liệt sĩ vì nước hiến thân. Cần có cái nhìn sâu sắc hơn về sự hi sinh này để nhanh chóng xây dựng một khu tưởng niệm ngang tầm để mọi người thường xuyên đến đây thắp hương tưởng niệm. Đây cũng là nét đẹp văn hóa “ăn quả nhớ người trồng cây”.
Văn tế về những anh hùng của Chi đội nêu: “Trên đất Thái, vào mùa Thu 46. Người bỏ cuốc, bỏ cày. Người treo nghiên, gác bút. Ở với dân thật tình như con cháu: Sáng tát đìa, chiều gặt lúa, đã thạo chèo xuồng, đi quen cầu khỉ. Đấu tranh với giặc, ngày chặn lộ, tối công đồn, không nhường một bụi cỏ, không bỏ một góc tràm. Giờ đất nước thanh bình, dựng đá bia một tấm nơi này để nghìn sau ghi nhớ”
