Nội dung vụ việc
Nguồn gốc đất của vợ chồng cụ Huỳnh Thị Cam và cuj Lâm Minh Quang cùng ngụ tại 102C, đường Võ Thị Sáu, khóm 8, phường 3, TP Bạc Liêu, tỉnh Bạc Liêu) là của cụ Huỳnh Văn Tuội (cha cụ Cam) mua lại của cụ Văn Tồn vào năm 1965. Đến năm 1969, gia đình cụ Tuội được chế độ cũ tỉnh Bạc Liêu cho phép xây dựng nhà máy xay xát lúa ngay trên khu đất nói trên, sử dụng từ đó đến năm 1975.
Cuối năm 1975, UBND tỉnh Minh Hải (cũ) quyết định trưng thu toàn bộ Nhà máy xay xát lúa gạo hiệu Tân Ngọc Thành của gia đình cụ Tuội, rồi đổi tên thành Nhà máy xay xát Toàn Thắng 5. Đến ngày 22/3/1976, UBND tỉnh Minh Hải ra quyết định có nội dung: “Cho phép hoàn trả toàn bộ nhà máy xay, ghe chài đã trưng thu của gia đình ông Tuội, để trả cho gia đình sử dụng” vì gia đình cụ Tuội không thuộc đối tượng bị trưng thu tài sản.
Cụ Cam mệt mỏi vì bị chính quyền địa phương hành tơi tả dù đã được nhiều đời Chủ tịch UBND tỉnh chỉ đạo thực hiện chi trả bồi thường giá trị đất
Chỉ gần 2 tháng sau đó, Công ty Lương thực thị xã Bạc Liêu lại đứng ra thoả thuận mượn lại nhà máy để xay hết lúa dự trữ trong kho và từ đó đơn vị này quản lý luôn không trả lại.
Năm 1980, cụ Cam làm đơn yêu cầu Nhà nước trả lại nhà máy cho gia đình cụ sau khi được cụ Tuội (đã sang Mỹ định cư), ủy quyền toàn bộ tài sản đất đai, nhà máy cho vợ chồng cụ định đoạt.
Cho tới ngày 26/11/1996, UBND tỉnh Minh Hải mới ra quyết định hoàn trả nhà máy xay và 4 kho cho cụ Quang và cụ Cam được trọn quyền sở hữu. Các cơ quan chức năng, Sở Địa chính thời điểm đó triển khai quyết định và có văn bản ngày 14/12/1996 xác định diện tích phải trả cho gia đình cụ Cam là 12.551 m2, tính theo sơ đồ hiện trạng Nhà máy xay xát Toàn Thắng 5 được đo đạc năm 1993.
Tiếp đến, tại Tờ trình số 41 ngày 11/7/2001 và Tờ trình số 43 ngày 6/8/2001 của Sở Địa chính vẫn công nhận diện tích thuộc quyền sử dụng của gia đình cụ Cam là 12.551 m2. Tuy nhiên, ngày 31/8/2001, UBND tỉnh Bạc Liêu ra Quyết định 766, với nội dung chấp nhận hoàn trả 8.498 m2 đất để hộ gia đình cụ Quang, cụ Cam tiếp tục sử dụng. Căn cứ Quyết định này, ngày 26/6/2002, UBND thị xã Bạc Liêu cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho cụ Cam với diện tích như trên.
Sau khi nhận đất, cụ Cam tiếp tục yêu cầu Nhà nước phải trả đủ diện tích 14.900 m2 diện tích của Nhà máy Tân Ngọc Thành cũ của gia đình. Ngoài ra, gia đình cụ Cam còn có phần đất ngoài khuôn viên nhà máy.
Ngày 5/7/2010, thực hiện ý kiến chỉ đạo của Phó Thủ tướng Chính phủ Trương Vĩnh Trọng, Thanh tra Chính phủ đã kiểm tra, xác minh và kết luận phần diện tích gia đình cụ Cam còn thiếu là 1.883,62 m2. Đồng thời kiến nghị UBND tỉnh Bạc Liêu xác định vị trí đất còn thiếu. Nếu không còn đất để trả lại thì tỉnh sẽ thực hiện đền bù bằng tiền theo quy định.
Tuy nhiên, thay vì thực hiện kết luận của Thanh tra Chính phủ, tỉnh Bạc Liêu “ngâm” vụ việc đến nhiều năm sau đó không giải quyết, gây bức xúc cho gia đình cụ Cam. Đến ngày 14/1/2014, sự bức xúc của gia đình cụ Cam lên đến đỉnh điểm khi Thanh tra tỉnh Bạc Liêu lập biên bản triển khai Quyết định số 1948 của UBND tỉnh Bạc Liêu với nội dung thu hồi phần đất còn thiếu của cụ Cam mà không bồi thường.
Gia đình cụ Cam lại tiếp tục gửi đơn và trực tiếp đi ra Trung ương yêu cầu Chính phủ giải quyết. Ngày 13/2/2014, ông Nguyễn Chiến Bình, Phó Tổng Thanh tra Chính phủ có Công văn gửi UBND tỉnh Bạc Liêu truyền đạt ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, đề nghị UBND tỉnh Bạc Liêu thực hiện việc trả đất cho gia đình cụ Cam. Công văn nêu rõ, nếu không có đất phải trả thì phải bồi thường giá trị đất bằng tiền theo quy định.
Liên tiếp trong các năm 2014 và 2015, ông Lê Minh Khái (bấy giờ là Chủ tịch UBND tỉnh Bạc Liêu) 2 lần có văn bản chỉ đạo các cơ quan, ban, ngành tỉnh thực hiện chi trả bồi thường giá trị phần đất nói trên cho gia đình cụ Cam. Tuy nhiên, vụ việc cù cưa đến năm 2016, ông Dương Thành Trung, Chủ tịch UBND tỉnh Bạc Liêu tiếp tục có văn bản chỉ đạo chủ tịch UBND TP Bạc Liêu thực hiện chi trả tiền bồi thường giá trị đất cho gia đình cụ Cam theo quy định của pháp luật.
Ngày 28/2/2017, UBND TP Bạc Liêu có văn bản báo cáo UBND tỉnh, dự kiến phương án bồi thường cho hộ cụ Cam phần diện tích đất 1.883,62 m2 theo đơn giá đất sản xuất kinh doanh là hơn 4,6 triệu đồng/m2 với tổng số tiền là hơn 8,9 tỷ đồng. Tuy nhiên, trước đó, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã có văn bản gửi Sở Tài nguyên và Môi trường Bạc Liêu xác đinh loại đất đối với trường hợp của cụ Cam là đất ở.
Tại sao UBND TP Bạc Liêu không giải quyết dứt điểm?Mặc dù đã có cả chục văn bản chỉ đạo giải quyết bồi thường giá trị đất cho gia đình cụ Cam nhưng UBND TP Bạc Liêu lại cứ dùng giằng với lý do… chờ toà án.
Nguyên nhân dẫn đến sự việc trên bắt nguồn từ người em ruột của cụ Cam là ông Huỳnh Kim Hưng, Việt kiều định cư ở Mỹ gần 40 năm bỗng dưng phát đơn khởi kiện đòi chia tài sản thừa kế.
Ngày 18/3/2016, TAND tỉnh Bạc Liêu có Quyết định đình chỉ giải quyết vụ án dân sự “Tranh chấp chia thừa kế” mà ông Hưng là nguyên đơn. Lý do đình chỉ giải quyết vì cụ Huỳnh Văn Tuội đã mất vào năm 1997. Theo quy định của pháp luật hiện hành, thời hiệu khởi kiện của ông Hưng đã hết theo điều 645 Bộ luật Dân sự năm 2005: “Thời hiệu khởi kiện để người thừa kế yêu cầu chia di sản, xác nhận quyền thừa kế của mình hoặc bác bỏ quyền thừa kế của người khác là mười năm, kể từ thời điểm mở thừa kế”.
Tuy nhiên, ngày 29/9/2016, TAND Cấp cao tại TP Hồ Chí Minh lại chấp nhận giải quyết kháng cáo của ông Hưng, vì cho rằng thời hiệu khởi kiện vẫn còn. Cụ thể, TAND Cấp cao cho rằng, vào năm 2004, phần đất diện tích đất 2.193,5 m2 nằm trong phần đất cụ Tuội để lại bị UBND tỉnh Bạc Liêu thu hồi để thực hiện công trình xây dựng cống và đường Trần Huỳnh nối dài. Giá trị bồi thường là 6 tỷ 580,5 triệu đồng. Từ đó, Hội đồng xét phúc thẩm TAND Cấp cao tại TP Hồ Chí Minh, do thẩm phán Huỳnh Công Lý làm chủ tọa đã lập luận rằng: “Do quá trình giải quyết khiếu nại kéo dài nên đến năm 2011 giá trị của phần tài sản này mới được xác định cụ thể bằng các quyết định bồi thường của chủ tịch UBND tỉnh Bạc Liêu. Việc tòa án cấp sơ thẩm chỉ căn cứ mốc thời điểm cụ Tuội, cụ Giang chết đến ngày ông Hưng nộp đơn khởi kiện để cho rằng việc khởi kiện yêu cầu chia thừa kế của nguyên đơn là đã quá thời hiệu đối với toàn bộ khối tài sản của cụ Tuội và cụ Giang là chưa xem xét đánh giá toàn diện nội dung vụ án làm ảnh hưởng đến quyền lợi của đương sự”. Từ đó, Hội đồng xét phúc thẩm quyết định chấp nhận kháng cáo của ông Hưng, hủy toàn bộ quyết định đình chỉ giải quyết vụ án dân sự nói trên của TAND tỉnh Bạc Liêu. Đồng thời, chuyển hồ sơ vụ án về cho tòa án cấp sơ thẩm tiếp tục giải quyết theo quy định pháp luật.
Trao đổi với chúng tôi, ông Dương Công Lập, Chánh án TAND tỉnh Bạc Liêu, cho biết: “Luật quy định thời hiệu khởi kiện tính từ thời điểm mở thừa kế (thời điểm cụ Tuội từ trần). Tuy nhiên, trong vụ án này, Hội đồng xét phúc thẩm TAND Cấp cao thì cho rằng phải tính từ thời điểm chính quyền trả tiền bồi thường cho cụ Tuội, tức sau khi cụ Tuội mất đến 14 năm thì cụ Tuội mới có tài sản này. Đây là trường hợp hiếm có trong lịch sử các vụ án tranh chấp chia thừa kế tài sản”.
Trở lại với việc bồi thường giá trị phần đất 1.883,62 m2 của cụ Cam, chúng tôi đã làm việc với ông Nguyễn Văn Lệ, Phó Chánh văn phòng UBND TP Bạc Liêu. Ông Lệ nêu lý do đến thời điểm này vẫn chưa trả tiền bồi thường cho gia đình cụ Cam là để chờ TAND tỉnh Bạc Liêu xét xử vụ án chia thừa kế. Tuy nhiên khi chúng tôi yêu cầu cung cấp văn bản yêu cầu ngăn chặn, phong tỏa tài sản của tòa án đối với cụ Cam thì ông Lệ nói: “Không cung câp được vì tôi không phải người phát ngôn!”.
Khi chúng tôi làm việc với ông Trà Văn Núi, Chánh văn phòng, người phát ngôn của UBND TP Bạc Liêu để tìm hiểu sự việc trên thì ông Núi nói có văn bản chỉ đạo Chủ tịch UBND tỉnh về việc tạm dừng cho trả tiền bồi thường cho cụ Cam để chờ tòa án giải quyết. “Tiền bồi thường cho phần đất của cụ Cam đã có rồi, chỉ chờ ý kiến chỉ đạo cho phép chi trả của UBND tỉnh thì chúng tôi sẽ thực hiện ngay”, ông Núi nói.
Theo hồ sơ chúng tôi có được, vào ngày 16/1/2018, UBND TP Bạc Liêu có báo cáo gửi chủ tịch UBND tỉnh Bạc Liêu xin ý kiến chỉ đạo, giải quyết yêu cầu, khiếu nại của cụ Cam về việc chi trả tiền bối thường. Báo cáo này nói việc chưa chi trả bồi thường cho cụ Cam là do có liên quan đến vụ án “Tranh chấp chia thừa kế” mà TAND tỉnh Bạc Liêu đang tiến hành giải quyết. Theo đó, ngày 28/2/2018, ông Dương Thành Trung, Chủ tịch UBND tỉnh Bạc Liêu có công văn trả lời UBND TP với nội dung: “Sau khi xem xét Báo cáo số 12/BC-UBND ngày 16/1/2018 của UBND TP Bạc Liêu, Chủ tịch UBND tỉnh có ý kiến như sau: Giao Chủ tịch UBND TP Bạc Liêu tổ chức làm việc với gia đình cụ Cam để giải thích, động viên cho gia đình cụ biết rõ vụ án tranh chấp chia thừa kế hiện nay TAND tỉnh đang thị lý, đề nghị gia đình cụ chờ kết quả giải quyết của TAND tỉnh”.
Ngày 10/4/2018, chúng tôi đã làm việc với ông Dương Công Lập, Chánh án TAND tỉnh Bạc Liêu. Ông Lập cho biết hiện đang tiếp tục thụ lý để đưa ra xét xử sơ thẩm vụ án “Tranh chấp chi thừa kế” theo quyết định của Tòa án cấp phúc thẩm. Tuy nhiên, ông Lập khẳng định phía TAND tỉnh Bạc Liêu không có yêu cầu cơ quan chức năng ngăn chặn hay phong tỏa khối tài sản nào liên quan đến gia đình cụ Cam.
Cùng ngày, được sự phân công của chủ tịch UBND tỉnh Bạc Liêu, ông Lê Quốc Minh, Phó Chánh Thanh tra tỉnh Bạc Liêu đã tiếp xúc với phóng viên để nắm vụ việc. Theo ông Minh, mặc dù tòa án đang thụ lý vụ tranh chấp chia thừa kế nhưng không có yêu cầu phải phong tỏa tài sản của bị đơn thì cơ quan chính quyền phải thực hiện trách nhiệm chi trả bồi thường cho người dân theo quy định của pháp luật. “Theo quy định của pháp luật, nếu như tòa án không có yêu cầu ngăn chặn việc chi trả bồi thường này thì UBND TP Bạc Liêu phải chi trả cho người dân. Việc xử án là của tòa, còn trách nhiệm thực hiện bồi thường của chính quyền thì vẫn cứ thực hiện đúng theo quy định chứ không cần chờ đợi gì cả. Còn đối với công văn chỉ đạo UBND TP Bạc Liêu giải quyết yêu cầu, khiếu nại của cụ Cam do chủ tịch UBND tỉnh ký ngày 28/2/1018 cũng nêu rất rõ là giải thích, động viên gia đình cụ Cam chứ không phải bắt buộc. Nếu động viên không được thì phải giải quyết đúng theo quy định của pháp luật, đúng tin thần chỉ đạo của chủ tịch UBND tỉnh về việc thực hiện chi trả tiền bồi thường cho gia đình cụ Cam theo các quyết định đã ban hành trước đó”, ông Minh khẳng định.
NGUYÊN ANH
