Tăng cường kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ - “Thanh bảo kiếm” phòng, chống tham nhũng

Kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ

Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn coi trọng việc kiểm soát quyền lực, nhất là trong công tác cán bộ. Người coi kiểm soát là một trong ba chức năng quan trọng nhất của lãnh đạo là: “1. Phải quyết định mọi vấn đề một cách cho đúng... 2. Phải tổ chức sự thi hành cho đúng... 3. Phải tổ chức sự kiểm soát...”(1). Những lời chỉ dẫn của Bác là kim chỉ nam trong công tác cán bộ.

Quyền lực trong công tác cán bộ là một khía cạnh đặc biệt của quyền lực chính trị trong thể chế chính trị nước ta, là yếu tố không thể thiếu để duy trì trật tự xã hội nhằm bảo đảm lợi ích chung. Nói đến quyền lực là nói đến khả năng, năng lực của một tổ chức, cá nhân tác động đến hành động, hành vi của những chủ thể khác, buộc họ phải chấp hành theo ý chí của chủ thể có quyền lực.

Ảnh minh hoạ. Nguồn IT

Công tác cán bộ và kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ của Đảng là vấn đề căn bản và cốt lõi, không chỉ có ý nghĩa to lớn đối với công tác xây dựng Đảng mà còn góp phần quyết định đến sự thành bại trong quá trình lãnh đạo và tổ chức sự nghiệp cách mạng của Đảng.

Kiểm tra, giám sát việc thực hiện quyền lực trong công tác cán bộ là biện pháp hiệu quả trong phòng ngừa tình trạng chạy chức, chạy quyền. Trong đó, vấn đề trọng yếu là “Việc sử dụng cơ chế, biện pháp nhằm thực hiện nghiêm các quy định về công tác cán bộ; phòng ngừa, ngăn chặn, phát hiện, xử lí các hành vi vi phạm các quy định của Đảng, Nhà nước, nhất là các hành vi lợi dụng chức vụ, quyền hạn, lạm quyền, lộng quyền hoặc không thực hiện đầy đủ chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và những việc phải làm trên cương vị được giao trong công tác cán bộ”(2).

Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng khẳng định: “Tham nhũng vẫn là một trong những nguy cơ đe dọa sự tồn vong của Đảng và chế độ”, “Việc kiểm soát quyền lực còn lúng túng, hiệu quả thấp”. Nghị quyết nhấn mạnh một trong ba giải pháp đột phá về công tác xây dựng Đảng là “Kiên quyết đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, quan liêu; đẩy mạnh phân cấp, phân quyền đi đôi với tăng cường kiểm tra, giám sát và kiểm soát chặt chẽ quyền lực”.

Đảng ta đã đưa vấn đề kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ gắn với công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng. Cụm từ “kiểm soát quyền lực” được nhắc đến trên 20 lần trong Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng. Và Đảng nhấn mạnh: “Tăng cường công khai, minh bạch, trách nhiệm giải trình, kiểm soát quyền lực gắn với siết chặt kỉ luật, kỉ cương trong hoạt động của Nhà nước và của cán bộ, công chức, viên chức”(3) nhằm ngăn chặn có hiệu quả tình trạng lạm quyền, lộng quyền, tham nhũng, tiêu cực.

Đây là lần đầu tiên trong Văn kiện Đại hội, Đảng ta nêu rõ kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ, xác định rõ thẩm quyền và trách nhiệm của người đứng đầu các cơ quan, tổ chức “không có vùng cấm”, không có ngoại lệ - bước đột phá mạnh mẽ, quyết tâm chính trị của Đảng trong việc làm trong sạch đội ngũ cán bộ đủ đức, đủ tài để gánh vác công việc mà Đảng và Nhân dân giao phó.

Cơ chế kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ theo Đại hội XIII của Đảng là kiểm soát bằng thể chế, kiểm soát bằng đạo đức, trách nhiệm; kiểm soát của cấp trên với cấp dưới và ngược lại; kiểm soát chéo giữa các cơ quan, tổ chức; kiểm soát của cơ quan chức năng với kiểm soát của báo chí, dư luận xã hội… nhằm bảo đảm sự đồng bộ, thống nhất giữa kiểm soát trong Đảng với các tổ chức trong hệ thống chính trị.

Song, nếu không có sự kiểm soát hiệu quả sẽ đưa hoạt động thực thi quyền lực trong công tác cán bộ dễ dẫn đến tha hóa, biến chất.

Thực trạng kiểm soát quyền lực công tác cán bộ

Thực tiễn đã chứng minh, công tác cán bộ luôn là vấn đề trọng yếu, được Đảng đặc biệt quan tâm, chú trọng. Đảng đã ban hành nhiều nghị quyết, chỉ thị, quy định, kết luận về công tác cán bộ, về kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ như: Quy định số 205-QĐ/TW ngày 23/9/2019 của Bộ Chính trị “về việc kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ và chống chạy chức, chạy quyền”; Quy định số 22-QĐ/TW ngày 28/7/2021 của Ban Chấp hành Trung ương về công tác kiểm tra, giám sát và kỉ luật của Đảng; Kết luận số 21-KL/TW ngày 25/10/2021 của Ban Chấp hành Trung ương về đẩy mạnh xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị; kiên quyết ngăn chặn, đẩy lùi, xử lí nghiêm cán bộ, đảng viên suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”; Quy định số 114-QĐ/TW ngày 11/7/2023 của Bộ Chính trị “về kiểm soát quyền lực và phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác cán bộ”,… nhằm bảo đảm thực hiện nghiêm nguyên tắc, quy định, quy trình, quy chế, quyết định về công tác cán bộ và phòng ngừa, ngăn chặn, phát hiện, xử lí các hành vi tham nhũng, tiêu cực.

Thời gian qua, cấp ủy, tổ chức Đảng các cấp tuyên truyền, phổ biến, quán triệt, kịp thời triển khai, thực hiện đầy đủ, nghiêm túc các nguyên tắc, quy định, quy chế, quy trình về công tác cán bộ. Xây dựng cơ chế bảo đảm công tác cán bộ thực sự dân chủ, công khai, minh bạch; phòng ngừa, đấu tranh, ngăn chặn, đẩy lùi tình trạng lạm quyền, lộng quyền, lợi dụng hoặc buông lỏng quyền lực trong công tác cán bộ; tạo chuyển biến mạnh mẽ trong công tác cán bộ và quản lí đội ngũ cán bộ. Xây dựng được đội ngũ cán bộ, nhất là cán bộ lãnh đạo, quản lí các cấp có bản lĩnh chính trị vững vàng, có đạo đức trong sáng, đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ, dám nghĩ, dám làm, dám đột phá, dám chịu trách nhiệm, dám đổi mới, sáng tạo, dám đương đầu với khó khăn, thử thách, dám hành động vì lợi ích chung, thực sự tiên phong, gương mẫu, là hạt nhân đoàn kết, góp phần xây dựng Đảng, hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh; nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của tổ chức đảng, đội ngũ đảng viên một cách thống nhất trong toàn hệ thống chính trị, từ Trung ương đến cơ sở, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ ngày càng cao trong thời kì phát triển mới.

Ảnh minh hoạ. Nguồn IT

Kiên quyết đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, quan liêu; đẩy mạnh phân cấp, phân quyền đi đôi với tăng cường kiểm tra, giám sát và kiểm soát chặt chẽ quyền lực. Có thể khẳng định, công tác phòng, chống tham nhũng chưa bao giờ lại được chỉ đạo mạnh mẽ, đồng bộ, quyết liệt, hiệu quả như hiện nay; đã để lại dấu ấn nổi bật, tạo sự đồng thuận cao trong xã hội. Tham nhũng, nhất là tham nhũng trong công tác cán bộ từng bước được kiềm chế, ngăn chặn, góp phần ổn định chính trị, phát triển kinh tế - xã hội, củng cố niềm tin của Nhân dân với Đảng, Nhà nước.

Đạt được những kết quả trên, do các cơ quan, đơn vị trong hệ thống chính trị đã thực hiện nghiêm nghị quyết, chỉ thị, quy định về công tác cán bộ, kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ; chính sách, pháp luật về phòng, chống tham nhũng; những quy định liên quan đến người đứng đầu, cấp phó của người đứng đầu phải chịu trách nhiệm khi để xảy ra tham nhũng trong cơ quan, đơn vị. Đồng thời, hầu hết người đứng đầu cơ quan, đơn vị đã quyết liệt trong công tác cán bộ, kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ, công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng, kịp thời phát hiện và xử lí nghiêm minh hành vi tham nhũng.

Tuy nhiên, Đảng ta đã chỉ rõ: “Việc thể chế hóa, cụ thể hóa chủ trương của Đảng về một số nội dung trong công tác cán bộ còn chậm, có nội dung chưa thống nhất giữa pháp luật của Nhà nước và quy định của Đảng”(4); việc điều tra, phát hiện, xử lí những vụ án tham nhũng vẫn còn hạn chế.

Quyền lực trong công tác cán bộ ở nước ta thời gian qua cũng có lúc, có nơi chưa được kiểm soát chặt chẽ. Một số địa phương, cơ quan, đơn vị, việc lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức quán triệt và thực hiện cơ chế kiểm soát quyền lực chưa quyết liệt, hiệu quả; chưa thực hiện tốt nguyên tắc tập trung dân chủ. Nhiều khâu của công tác cán bộ vẫn còn thiếu công khai, minh bạch, thiếu dân chủ; quy hoạch cán bộ còn có nơi, có chỗ thiếu khách quan, thiếu chính xác. Tình trạng lạm quyền, lộng quyền, lợi dụng quyền lực trong chính sách cán bộ, tham nhũng, lợi ích nhóm có diễn biến phức tạp, chưa được ngăn chặn, đẩy lùi ở một số nơi. Việc chạy chức, chạy quyền, chạy tuổi, chạy bằng cấp, chạy quy hoạch, chạy luân chuyển vẫn xảy ra ở nhiều nơi. Công tác sắp xếp, bố trí, phân công, bổ nhiệm, giới thiệu cán bộ ứng cử vẫn còn tình trạng nhân danh “đúng quy trình” nhưng chưa đúng người, đúng việc. Tình trạng giới thiệu, bổ nhiệm cán bộ vào các vị trí không bảo đảm tiêu chuẩn, điều kiện, quy trình, thậm chí có cả người thân, người nhà chưa đủ uy tín, bỏ qua mọi quy trình, tiêu chuẩn để tuyển dụng, đưa vào quy hoạch, đưa đi đào tạo, luân chuyển, “cả nhà làm quan” xảy ra ở một số nơi, gây bức xúc trong dư luận.

Công tác kiểm tra, giám sát có lúc, có nơi còn chậm, xử lí chưa kiên quyết triệt để những tiêu cực trong công tác cán bộ. Việc phát hiện và xử lí vi phạm, kể cả truy tố trách nhiệm hình sự đối với những người giữ chức vụ, quyền hạn, nhất là cán bộ cấp cao trong hoạt động hành pháp thời gian qua, đó là không ít người biết có hành vi tiêu cực, tham nhũng, lạm quyền, mất dân chủ, vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ... đang diễn ra ở cơ quan, đơn vị mình hoặc quyền và lợi ích hợp pháp của mình đang bị xâm hại nhưng không dám lên tiếng khiếu nại, tố cáo.

Do vậy, kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ ngày càng là nhu cầu, cấp bách, cần được thực hiện với quyết tâm chính trị cao, với những giải pháp thiết thực, hữu hiệu.