Sa sút trí tuệ, thách thức lớn trong bối cảnh dân số già hóa

Nghiên cứu cho thấy, năm 2019 Việt Nam có 531.000 người bị sa sút trí tuệ, dự báo tăng gấp ba lên 1,8 triệu người vào năm 2050. Tuy nhiên, nước ta không có dịch vụ chăm sóc y tế hoặc chăm sóc xã hội chuyên về sa sút trí tuệ.

Theo các bác sĩ, sa sút trí tuệ là một hội chứng do bệnh lý của não, có diễn biến từ từ và mang tính chất nặng dần. Người sa sút trí tuệ thường gặp vấn đề với trí nhớ và các kỹ năng cần thiết để thực hiện các hoạt động thường ngày như: mặc quần áo, ăn uống, vệ sinh cá nhân và đại tiểu tiện…

Sa sút trí tuệ, thách thức lớn trong bối cảnh dân số già hóa (ảnh minh họa)

Hiện Việt Nam chưa có hệ thống chuyên biệt chăm sóc người bị bệnh sa sút trí tuệ. Phần lớn người bệnh được chăm sóc tại nhà bởi người thân, thường không có chuyên môn, dẫn đến tình trạng chăm sóc thiếu hiệu quả và gây áp lực lớn về tài chính, thời gian, cả tinh thần lẫn thể chất cho gia đình.

Một số yếu tố làm tăng nguy cơ sa sút trí tuệ đã được xác định ở người cao tuổi Việt Nam, bao gồm: tuổi cao, nữ giới, trình độ học vấn thấp, thiếu vận động thể chất, ít tương tác xã hội, và các bệnh lý mãn tính như tim mạch, đột quỵ, tăng huyết áp.

Trong đó, nhóm người không biết chữ hoặc chỉ học đến tiểu học có tỷ lệ suy giảm nhận thức cao gấp nhiều lần so với người có trình độ đại học trở lên. Điều này phản ánh mối liên hệ giữa giáo dục, điều kiện sống và nguy cơ sa sút trí tuệ trong tuổi già.

Theo thống kê từ Bệnh viện Lão khoa Trung ương, số lượng đến khám bệnh về sa sút trí tuệ ngày một tăng lên. Trong khoảng 5 năm trở lại đây, số bệnh nhân đến khám theo chương trình quản lý chính thức của bệnh viện tăng gấp 2-3 lần. Bệnh nhân sa sút trí tuệ chia làm 4 giai đoạn: Nhẹ, trung bình, nặng, rất nặng, hầu hết các trường hợp người cao tuổi đến khám ở giai đoạn tương đối muộn, thường sau 1-2 năm có triệu chứng, cho tới khi có biểu hiện rối loạn nhận thức nặng, ảnh hưởng lớn đến nhận thức bản thân mới đến khám.

Hiện nay, với tốc độ già hóa dân số nhanh chóng tại Việt Nam, sa sút trí tuệ đang đặt ra nhiều thách thức to lớn, hiện chỉ có khoảng 1% trên tổng số 5% người mắc bệnh sa sút trí tuệ được phát hiện và điều trị tại các cơ sở y tế. Nhiều gia đình cho rằng những biểu hiện của bố mẹ mình là do lão hóa của tuổi già, không thật sự quan tâm đó là một bệnh lý. Chỉ đến khi ảnh hưởng đến sinh hoạt, lối sống, các chức năng tâm thần, thần kinh, vận động cơ thể mới đưa tới viện.

Bác sỹ của Bệnh viện Lão khoa Trung ương cũng khuyến nghị, nếu trong gia đình có người cao tuổi nên quan tâm sức khỏe các cụ để theo dõi các biểu hiện hành vi. Nếu phát hiện có những dấu hiệu sa sút trí tuệ nên đi khám để bác sĩ hỗ trợ điều trị.

Không nhớ ngày tháng có thể là dấu hiệu của bệnh sa sút trí tuệ ở người cao tuổi (ảnh minh họa)

Trước thực trạng trên, cần sớm nghiên cứu, đánh giá để xây dựng phương án ứng phó phù hợp, kịp thời với bệnh sa sút trí tuệ. Một số đề xuất cụ thể gồm: lồng ghép sàng lọc trí nhớ định kỳ vào chương trình chăm sóc người cao tuổi tại y tế cơ sở; đào tạo đội ngũ chăm sóc chuyên môn tại cộng đồng; hỗ trợ gia đình người bệnh bằng tư vấn tâm lý, trợ giúp xã hội; và đặc biệt là nâng cao nhận thức cộng đồng để xóa bỏ kỳ thị, phát hiện sớm và can thiệp kịp thời.