 |
| Cụ Nguyễn Dư tham gia trình diễn hô hát Bài chòi ở xã Nhơn Hải |
Đam mê hát bài chòi từ nhỏ
Giọng nói sang sảng, chất giọng cao vút khỏe khoắn, hoạt động linh hoạt, vừa kể chuyện vừa có thể xuất thần sáng tác câu Thai Bài chòi theo chủ đề, đề tài bất kỳ mà ông vừa nghe được chỉ trong tích tắc thời gian. Mái tóc bạc phơ, đôi mắt tinh anh, giọng cười sảng khoái là những gì mà tôi ấn tượng khi gặp và trò chuyện với "ông Dư Bài chòi", đặc biệt là khi biết năm nay ông đã tuổi 77.
Qua trò chuyện, tôi được biết ông Dư đi hát Bài chòi năm 12 tuổi và gia đình làm nghề ngư nghiệp mưu sinh trên biển, không một ai trong gia đình có đam mê hay theo nghề hát Bài chòi. Từ năm 1970, ông Nguyễn Dư theo các cụ ông, bô lão trong làng hô hát Bài chòi chiếu, tham gia diễn một số vở tuồng cổ Bài chòi như: “Vạn Hoa Lầu”, “Tiết Nhơn Quý”, “Thoại Khanh - Châu Tuấn”…
|
| Ông Nguyễn Dư giới thiệu những thành tích đạt được trong thời gian qua |
Năm 1983, ông tham gia đội hát nghệ thuật truyền thống (Hát bội, Bài chòi) do xã Nhơn Hải thành lập; tham gia các dịp do Nghệ sĩ ưu tú Phan Ngạn truyền dạy tại Nhà văn hóa tỉnh và các địa phương và được phân đóng các vai: Cao Hoài Đức trong tuồng “Đào Tam Xuân loạn trào”, vai Tạ Ôn Đình trong tuồng “San Hậu Thành”, vai Lão thuyền chài trong tuồng “Phụng Hoàng Anh”... được Nhân dân vùng biển yêu thích, mến mộ.
Từ năm 1985 cho đến nay, ông Nguyễn Dư khéo léo vận dụng, đưa các bài bản, làn điệu của nghệ thuật Bài chòi vào các tiểu phẩm tuyên truyền, vừa để bảo tồn vốn quý của cha ông, vừa làm phong phú thêm hình thức chuyển tải nội dung tuyên truyền, đáp ứng nhu cầu thưởng thức của bà con Nhân dân. Ông sáng tác nhiều tiểu phẩm Bài chòi ca ngợi Đảng, Bác Hồ kính yêu, ca ngợi quê hương, đất nước, ngợi ca biển đảo quê hương, việc bảo vệ rừng, bảo vệ rạn san hô, bảo vệ rùa biển, bảo vệ môi trường sinh thái biển… để tuyên truyền việc thực hiện các nhiệm vụ chính trị ở địa phương.
Ông Nguyễn Dư chia sẻ: Từ năm 2012, loại hình nghệ thuật Bài chòi dân gian được các cấp, ngành quan tâm, trở thành nội dung quan trọng trong các chương trình văn hóa văn nghệ từ thành phố đến xã, phường. Lần đầu tiên, UBND TP Quy Nhơn đưa Hội đánh Bài chòi dân gian vào trong chương trình Ngày hội Văn hóa, Thể thao miền Biển của thành phố. Bản thân tôi đã nghiên cứu trình thức, phương pháp tổ chức hội chơi, sưu tầm câu Thai, triển khai tập luyện cho các thành viên đội Bài chòi của xã; đồng thời tham gia làm anh Hiệu trong Hội thi; kết quả đội Bài chòi của xã Nhơn Hải năm đó đoạt giải Nhất. Những ngày hội sau đó, bản thân tôi đều tham gia cùng đội Bài chòi của xã và đều đạt giải Nhất, Nhì, Ba. Từ đó, tôi càng yêu thích bộ môn nghệ thuật Bài chòi, một trò diễn xướng dân gian rất độc đáo, phù hợp với khả năng và sở trường của mình.
|
| Cụ Nguyễn Dư được Hội NCT Việt Nam tặng Lưu niệm |
Di sản sống của làng biển Nhơn Hải
Ông Nguyễn Dư tập hợp được nhóm nghệ nhân, nhạc công ở địa phương tổ chức phát huy, phát triển giá trị di sản nghệ thuật Bài chòi dân gian tại xã nhà, phục vụ nhu cầu thưởng thức của bà con Nhân dân; đồng thời quảng bá, giới thiệu loại hình di sản đến bạn bè, du khách nhằm phát triển loại hình du lịch cộng đồng. Hàng năm, đội đều duy trì tổ chức hoạt động phục vụ Nhân dân vào dịp Lễ hội Cầu ngư, cúng thanh minh và tham gia tất cả các hội thi do thành phố tổ chức.
“Tôi nay đã 77 năm cuộc đời rồi, tôi gắn bó với quê hương làng biển Nhơn Hải từ khi sinh ra đến nay, qua lời ca tiếng hát Bài chòi, tôi muốn gửi gắm tình cảm yêu thương của mình với quê hương đất nước. Tôi chỉ có một tâm nguyện trước khi từ giã cõi đời là Lễ hội Cầu ngư vạn chài ở Nhơn Hải được công nhận Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Không chỉ có tôi mà bà con toàn xã Nhơn Hải đều mong muốn điều đó, để bảo tồn gìn giữ nét văn hóa làng biển quê mình và nghệ thuật Bài chòi gian dân”, ông Nguyễn Dư bộc bạch.
Nhà nghiên cứu Nguyễn Văn Ngọc, Chi hội phó Văn nghệ dân gian Hội Văn học nghệ thuật Bình Định chia sẻ: “Ông Dư Bài chài” được xem là di sản sống của nghệ thuật Bài chòi gian dân ở xã Nhơn hải, bởi khi ông mất đi thì xã Nhơn Hải sẽ không còn cụ ông nào có tài năng, am hiểu sâu sắc cũng như sáng tác câu Thai Bài chòi như ông Nguyễn Dư. Ông có khả năng tổ chức và thực hành các bước tiến hành Hội đánh Bài chòi dân gian; kỹ năng giữ vai trò anh Hiệu Bài chòi; kỹ năng trình diễn Bài chòi, thực hành độc diễn Bài chòi và Bài chòi chiếu, nắm bắt và thực hành những làn điệu dân ca Bài chòi cổ và mới hiện nay.
|
| Ông Nguyễn Dư giới thiệu bộ sưu tầm và sáng tác câu Thai Bài chòi của mình |
Ngoài ra, ông Nguyễn Dư còn tham gia trong việc bảo tồn và phát triển loại hình Bài chòi dân gian tại địa phương; đoàn kết, tập hợp và làm cầu nối các thế hệ nghệ nhân nòng cốt trong việc duy trì tổ chức hoạt động Hội đánh Bài chòi hàng năm. Viết kịch bản sân khấu (tiểu phẩm, ca cảnh, hoạt cảnh dân ca Bài chòi) và viết lời mới cho các tiết mục văn nghệ dựa trên các làn điệu dân ca Bài chòi để tuyên truyền các chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật Nhà nước trên tất cả các lĩnh vực liên quan đến đời sống cộng đồng, xã hội, phục vụ cho nhiệm vụ chính trị, văn hóa - xã hội, quốc phòng, an ninh ở địa phương. Bản thân thực hành việc sưu tầm câu Thai Bài chòi trong kho tàng ca dao tục ngữ, thơ, hò, vè, hát ru Bình Định và những làn điệu dân ca cổ, Bài chòi cổ, Bài chòi kháng chiến và Bài chòi phát triển.
