Nhân mùa Vu Lan bàn chuyện chữ Hiếu

Không biết tự bao giờ, có lẽ từ khi Phật giáo truyền vào nước ta, vào tiết Rằm tháng 7 âm lịch, người dân tổ chức lễ Vu Lan (lễ báo hiếu cha mẹ). Vào mùa lễ Vu Lan, tùy theo từng gia đình, người ta làm lễ cúng tổ tiên và dâng thức ăn ngon, biếu quần áo mới, đẹp hoặc các đồ dùng cần thiết cho cha mẹ đã khuất. Dù làm ăn vất vả, nghèo túng đến đâu, dân chúng cũng cố dâng một thứ gì đó nhân ngày lễ, để tỏ lòng biết ơn đấng sinh thành.

Theo Phật thoại, ngày xưa Mục Kiền Liên là đệ tử của Đức Phật, ngài muốn báo công sinh thành dưỡng dục của cha mẹ, bèn dùng tuệ nhỡn soi rọi thì thấy mẹ của ngài đang bị giam cầm trong ngục ở chốn ngã quỷ. Ngài biết đó là do quả báo, kiếp trước mẹ ngài đã gây nên tội ác nên phải chịu cực hình. Ngài đã vận dụng phép thần thông để đến dâng cơm cho mẹ, nhưng khi mẹ ngài cầm lấy bát cơm thì đã hóa thành đá. Ngài trở về bạch với Đức Phật Thích Ca Mâu Ni, xin được giúp đỡ báo hiếu mẹ trong chốn ngục tù. Đức Phật bèn phóng hào quang soi rọi xuống thì tất cả chúng sinh và mẹ ngài đều được giải thoát. Nhưng mẹ ngài vừa ra khỏi ngục A-tì lại phải rơi vào ngục hắc ám. Ngài Mục Liên lại tâu với Đức Phật, lòng hiếu thảo của ngài đã động đến trời đất, tuy thế vẫn chưa đủ, phải nhờ đến sự hỗ trợ của mười phương chúng tăng mới giải thoát được cho mẹ ngài khỏi chốn địa ngục, trở về với thiên giới; nhờ đó vô số chúng sinh khác cùng số phận với mẹ ngài cũng được giải thoát theo. Căn cứ theo kinh Vu Lan Bồn, lễ Vu Lan được tổ chức vào Rằm tháng 7 âm lịch để chúng tăng, Phật tử cầu nguyện cho ông bà cha mẹ được siêu độ. Trong lễ hội Vu Lan, các trò về Mục Liên nêu gương hiếu thảo được diễn lại tùy theo từng nơi. Những trò đó, theo kinh Phật, vừa vạch ra con đường tội lỗi và cách diệt trừ. Gỡ tội lỗi đã mắc như đeo trên mình một khối đá to, một người đủ tài giỏi cũng không làm nổi, phải nhờ chúng sinh mười phương độ trì. Những cuộc chẩn tế cho người nghèo, thăm viếng người bệnh, những lễ phóng sinh (thả tự do cho các sinh vật bị bắt nhốt) được tổ chức. Những cuộc chẩn tế cho cô hồn, cúng cháo lá đa được diễn ra ở cửa chùa từ chiều cho đến khuya. Ở Việt Nam lễ Vu Lan được tổ chức kết hợp với lễ Địa quan xá tội.

Nhân mùa Vu Lan bàn chuyện chữ Hiếu
Ảnh minh hoạ

Như vậy qua lễ Vu Lan và sự tích Mục Kiền Liên cứu mẹ, chúng ta thấy Phật giáo rất coi trọng chữ hiếu. Một trong ba lễ lớn của Phật giáo trong năm là lễ báo hiếu cha mẹ. Dù rằng đã xuất gia nương nhờ cửa Phật, thoát tục nhưng ngay những tăng ni cũng không quên công ơn sinh thành của cha mẹ, thấy cha mẹ đang bị cực hình khổ sở thì tìm mọi cách để cứu thoát, không nề hà mọi nguy hiểm. Tìm mọi phương kế, hết lòng cứu giúp cho mẹ, đó là điều Phật giáo khuyên răn mọi chúng sinh. Bên cạnh việc khuyên răn cổ vũ cho những việc làm hiếu thảo, Phật giáo còn chỉ ra chữ hiếu là ở chỗ vạch rõ con đường tội lỗi của các bậc cha mẹ là do nhân duyên quả báo. Muốn hiếu thảo với cha mẹ thì phải chỉ cho cha mẹ làm điều lành, tu nhân tích đức để khỏi sa vào chốn ngã quỷ hắc ám. Tất cả là đều ở chữ Tâm của con người.

Theo quan niệm của Nho giáo, “chữ hiếu đứng đầu trăm nết, là gốc của đạo đức con người”. Người con có hiếu phải hết lòng yêu thương cha mẹ, phụng dưỡng khi còn sống, tuyệt đối phục tùng, không sửa đổi nhận xét việc làm của cha mẹ, nối chí lập thân, làm vinh hiển cho cha mẹ. Sách “Nhị thập tứ hiếu” viết: Niệm chữ hiếu cho tròn một tiết/ Thật suy ra trăm nết đều nên.

Khi cha mẹ mất, Nho giáo khuyên người ta thực hiện chữ hiếu là “phụng sự người đã chết như phụng sự người đang sống”. Bên cạnh đó, chữ hiếu của đạo Nho cũng có những hạn chế khác nữa như người con “có hiếu là phải giữ mình để phụng sự cha mẹ và coi phụng sự cha mẹ là cái gốc của mọi việc phụng sự” hoặc quan niệm “hiếu là để phụng sự vua, phụng sự bề trên, là để sai khiến dân chúng” hay: “Người hiếu đến mức cao nhất không gì bằng làm cho cha mẹ cao quý, làm cho cha mẹ cao quý nhất không gì bằng có được thiên hạ mà phụng dưỡng” (Hạnh Tử - Thiên Văn Chương).

Chu trình của chữ hiếu là liên tục, cái gương của việc thực hiện chữ hiếu của thế hệ đó sẽ hưởng do thế hệ sau tiếp thu và đáp lại. Không một cha mẹ nào được con cái đối xử tử tế, nếu cha mẹ đó đối xử tệ bạc với các đấng sinh thành.

Yếu tố cơ bản và tích cực nhất của Nho giáo về chữ hiếu, là quan niệm “chữ hiếu là gốc của đức nhân”, gốc của đạo đức con người”. Quả vậy, khi một người mà không có tình thương yêu, kính trọng, chăm sóc, người cha người mẹ mình thì thử hỏi người đó có thể thương yêu ai được, có thể thương dân, yêu nước được chăng? Một điều cũng đáng lưu ý nữa là không chỉ nuôi nấng cha mẹ là đã có hiếu, Khổng Tử viết: “Nuôi nấng cha mẹ mà không kính trọng thì so với nuôi chó, nuôi ngựa có gì để phân biệt?”. Đó cũng là điều đáng để cho chúng ta suy ngẫm.

Trong dân gian, chữ hiếu đã được thể hiện ngay trong những lời ru khi con người mới sinh ra, còn nằm trong nôi: Công cha như núi Thái Sơn/Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra/ Một lòng thờ mẹ kính cha/ Cho tròn chữ hiếu mới là đạo con.

Hay: Làm trai nết đủ trăm đường/ Trước tiên chữ hiếu đạo thường xưa nay…

Tình cảm của con cái với cha mẹ là cụ thể: Ngồi buồn nhớ mẹ ta xưa/ Miệng nhai cơm búng, lưỡi lừa cá xương. Dù có túng nghèo đói kém vẫn hết lòng phụng dưỡng mẹ cha: Đói lòng ăn hột chà là/ Để cơm nuôi mẹ, mẹ già yếu răng. Con cái phải luôn luôn cầu mong cho cha mẹ được sống lâu để phụng dưỡng để báo đáp công ơn: Mỗi đêm mỗi thắp đèn trời/ Cầu cho cha mẹ sống đời với con.

Với người Việt Nam việc thờ phụng cha mẹ là một việc làm có phúc đức nhất, hơn cả việc đi tu ở chùa: Tu đâu cho bằng tu nhà/ Thờ cha kính mẹ ấy là chân tu.

Chữ hiếu đối với cha mẹ là phụng dưỡng khi còn sống, sớm thăm tối viếng, gặp cảnh đói nghèo túng bấn, dù cho phải ăn đói, ngô khoai cũng gắng nuôi cha mẹ, nhường phần cơm ngon cho cha mẹ, mong mỏi cho cha mẹ sống lâu để báo đáp công ơn. Những việc làm đó là xuất phát từ tận đáy lòng, từ sự thôi thúc của con tim, là một nhu cầu tất yếu của con người. Chứ không phải khi cha mẹ còn sống, không chăm nom đến nơi đến chốn, đến khi chết thì mới tổ chức cúng tế linh đình, đó không phải là chữ hiếu. Nội dung chữ hiếu trong dân gian đơn giản, thiết thực, bất kì ai cũng có thể làm theo, miễn là có tấm lòng, có nhân cách.

Nguyễn Hoàng Duy

Tin liên quan

Cùng chuyên mục

Chèo quê xưa và nay

Chèo quê xưa và nay

Người dân thôn La Điền (làng La Điền), xã Tự Tân, huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình rất đam mê nghệ thuật chèo truyền thống. Cách đây khoảng 80 năm, những người yêu chèo trong làng bàn với nhau thành lập một chiếu chèo, bầu ông Trần Hịnh làm trùm trưởng.
Mùa Xuân hành trình về Việt Bắc

Mùa Xuân hành trình về Việt Bắc

Hành trình trở về những địa danh cách mạng ở chiến khu Việt Bắc trong những ngày mùa Xuân ấm áp là trở về với ngọn nguồn cách mạng, vang vọng và ấm áp nơi đây hình ảnh, lời dạy của Bác Hồ kính yêu...
Chiêm ngưỡng đảo Ngọc

Chiêm ngưỡng đảo Ngọc

Hành trình tới thăm Phú Quốc, chúng tôi đã có những trải nghiệm thú vị và ý nghĩa về hòn đảo giàu đẹp của Tổ quốc, cảm nhận được những giá trị lớn lao mà biển đảo mang đến cho con người, cho đất nước…
Đầu Xuân thăm ngôi đền thiêng ở nơi một tiếng gà gáy 5 huyện đều nghe

Đầu Xuân thăm ngôi đền thiêng ở nơi một tiếng gà gáy 5 huyện đều nghe

Ngã Ba Bông, nơi sông Mã tách dòng phân nhánh thành sông Lèn (Hà Trung, tỉnh Thanh Hóa) vẫn được người dân ví von là vùng đất một tiếng gà gáy, 5 huyện đều nghe. Nơi đây còn có đền Cô Bơ nổi tiếng linh thiêng, thu hút đông đảo du khách tới tham quan, vãn cảnh mỗi dịp Tết đến Xuân về.
Đặc sắc Lễ hội Mường Xia 2024

Đặc sắc Lễ hội Mường Xia 2024

Lễ hội Mường Xia là hoạt động văn hóa đặc sắc nhằm tri ân công lao của tướng quân Tư Mã Hai Đào, người đã có công lớn trong việc diệt trừ quân xâm lược, trấn ải biên cương.

Tin khác

Ngôi nhà gỗ mít của người thợ già

Ngôi nhà gỗ mít của người thợ già
Bằng sự đam mê nghề nghiệp sau nhiều năm miệt mài lao động, dưới bàn tay tài hoa của người thợ mộc già, ông tự mình làm nên căn nhà bên trong hoàn toàn bằng gỗ mít...

Những bông hoa đẹp chào mừng kỉ niệm 10 năm thành lập quận

Những bông hoa đẹp chào mừng kỉ niệm 10 năm thành lập quận
Sau một buổi sáng (16/3) sôi nổi, rộn rã, 10 phường 10 vẻ khác nhau, 30 tiết mục với sự tham gia của hàng trăm ca sĩ, diễn viên, nhạc công không chuyên như những bông hoa văn hóa, văn nghệ đẹp đủ màu đã nở tung, khoe sắc trên sân khấu lớn Liên hoan tiếng hát NCT năm 2024 của quận Nam Từ Liêm, TP Hà Nội.

Thanh Hóa đón nhận di sản văn hóa phi vật thể quốc gia Lễ hội Sết Boóc Mạy

Thanh Hóa đón nhận di sản văn hóa phi vật thể quốc gia Lễ hội Sết Boóc Mạy
Lễ hội Sết Boóc Mạy được đồng bào người dân tộc Thái ở Như Thanh (Thanh Hóa) gìn giữ nhằm tri ân công đức của tổ tiên. Đồng thời, truyền lại cho thế hệ sau về truyền thống kiên cường, bất khuất của ông cha.

Thăm chợ có tuổi đời trên trăm năm

Thăm chợ có tuổi đời trên trăm năm
Ở TP Tân An, tỉnh Long An có một khu chợ hơn trăm năm tuổi mà ngày nay, người dân vẫn nhắc đến với tất cả thân thương - chợ cũ Tân An...

Khám phá kho cổ vật ở tòa thành đá hơn 600 năm tuổi

Khám phá kho cổ vật ở tòa thành đá hơn 600 năm tuổi
Sau nhiều cuộc khai quật, kho cổ vật hơn 600 năm tuổi hiện được Trung tâm Bảo tồn Di sản Thành nhà Hồ (Vĩnh Lộc, Thanh Hóa) trưng bày, thu hút đông đảo du khách tham quan, chụp ảnh.

Bánh mì Việt Nam đứng đầu danh sách món sandwich ngon nhất thế giới

Bánh mì Việt Nam đứng đầu danh sách món sandwich ngon nhất thế giới
Chuyên trang ẩm thực Tasteatlas mới đây đã đăng bài viết "Top 100 sandwiches in the world" (top 100 món bánh sandwich ngon nhất thế giới), trong đó bánh mì Việt Nam đứng ở vị trí đầu tiên.

Khỏe để tiếp tục đóng góp xây dựng quê hương, đất nước

Khỏe để tiếp tục đóng góp xây dựng quê hương, đất nước
Ngày 2/3, Trung tâm Văn hóa NCT Việt Nam và Hội NCT TP Hà Nội phối hợp tổ chức Liên hoan dân vũ - DanceSport - Nhóm nhảy múa Zumba Fitness và Earobic - Yoga khu vực phía Bắc năm 2024. Tham dự có TS Phan Văn Hùng, Phó Chủ tịch Hội NCT Việt Nam; bà Nguyễn Thị Kim Liên, Giám đốc Trung tâm Văn hóa NCT Việt Nam; ông Nguyễn Thế Toàn, Phó Trưởng ban Thường trực Hội NCT TP Hà Nội; đại diện Trung ương Hội NCT Việt Nam, lãnh đạo Trung tâm Văn hóa NCT Việt Nam, Thường trực Hội NCT TP và hàng trăm vũ công, diễn viên đến từ 26 đoàn thuộc các tỉnh, TP (Thái Nguyên, Bắc Giang, Hà Nội, Hải Phòng, Quảng Ninh, Hà Nam).

Khai mạc Lễ hội Đền Cờn và Khai trương du lịch Hoàng Mai năm 2024

Khai mạc Lễ hội Đền Cờn và Khai trương du lịch Hoàng Mai năm 2024
Tối 29/2, UBND thị xã Hoàng Mai, tỉnh Nghệ An đã tổ chức Khai mạc Lễ hội Đền Cờn và Khai trương du lịch Hoàng Mai năm 2024, nhằm quảng bá các sản phẩm du lịch của thị xã.

Chủ động, đoàn kết, sáng tạo, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ

Chủ động, đoàn kết, sáng tạo, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ
Sáng 27/2, Trung tâm Văn hóa NCT Việt Nam tổ chức Hội nghị tổng kết công tác năm 2023, triển khai nhiệm vụ năm 2024. Tham dự Hội nghị có TS Phan Văn Hùng, Phó Chủ tịch Trung ương Hội NCT Việt Nam; lãnh đạo các Ban, Văn phòng Trung ương Hội; đại diện Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch; các Đoàn nghệ thuật, các CLB thành viên thuộc Trung tâm và đông đảo hội viên.

Tết của người Sán Chỉ ở xã vùng cao Đại Dực

Tết của người Sán Chỉ ở xã vùng cao Đại Dực
Dẫu ở vùng sâu vùng xa của huyện Tiên Yên, tỉnh Quảng Ninh, nhưng người Sán Chỉ ở xã Đại Dực lại có một cái Tết rất vui và đậm đà bản sắc dân tộc.

Giải mã sức hút của Novaworld Phan Thiet từ thành công của lễ hội Vibe Fest Tết Giáp Thìn 2024

Giải mã sức hút của Novaworld Phan Thiet từ thành công của lễ hội Vibe Fest Tết Giáp Thìn 2024
Lần đầu tiên tại Vibe Fest Tết 2024, gần 180 nghìn lượt khách du xuân đã được hòa mình vào không khí bùng nổ với loạt hoạt động vui chơi, giải trí đỉnh cao ngay từ những ngày đầu năm. Nhiều du khách cho biết sẽ sớm quay lại NovaWorld Phan Thiet trong một ngày gần nhất. Điều này một lần nữa tiếp tục khẳng định vị thế của NovaWorld Phan Thiet trên bản đồ du lịch khu vực.

Trường Sinh Việt Nam và những điều tâm nguyện

Trường Sinh Việt Nam và những điều tâm nguyện
Ngày 20/2, hơn 200 hội viên NCT từ các huyện Thanh Trì, Sóc Sơn, Đan Phượng, quận Nam Từ Liêm, Thanh Xuân… hội tụ về Trung tâm Nhân đạo Thịnh Phúc ở xã Tứ Hiệp, huyện Thanh Trì, TP Hà Nội tham dự Chương trình giao lưu văn nghệ, dưỡng sinh Thức vũ kinh Trường Sinh NCT khai Xuân Giáp Thìn 2024.

Nhiều hoạt động đặc sắc tại lễ hội làng Đông Môn trên đất Tây Đô

Nhiều hoạt động đặc sắc tại lễ hội làng Đông Môn trên đất Tây Đô
Lễ hội truyền thống làng Đông Môn, xã Vĩnh Long (Vĩnh Lộc, Thanh Hóa) năm 2024 diễn ra từ ngày 22-24/2, với nhiều hoạt động văn hóa, thể thao đặc sắc.

Hiện tượng phòng vé “Đào, Phở và Piano” khiến cả web và app sập liên tục

Hiện tượng phòng vé “Đào, Phở và Piano” khiến cả web và app sập liên tục
Sau 10 ngày khởi chiếu, bộ phim "Đào, phở và piano" có lượng đặt vé tăng đột biến. Đến 10 giờ sáng 20/2, trang web của Trung tâm Chiếu phim quốc gia vẫn chưa thể truy cập bình thường bởi số lượng người đặt vé online quá đông.

Bộ phim “Đào, phở và piano” liên tục gây sốt phòng vé

Bộ phim “Đào, phở và piano” liên tục gây sốt phòng vé
Hiện toàn bộ vé xem phim đến hết ngày 20/2 đã được bán hết. Trung tâm Chiếu phim quốc gia đã liên tục phải tăng suất chiếu cho “Đào, Phở và Piano”, ban đầu từ 3 suất lên 5 suất, và hiện nay là 11-15 suất chiếu mỗi ngày, tùy theo ngày thường hay cuối tuần.
Xem thêm
Linh thiêng Lễ Vía Quán Thế Âm Bồ Tát đản sinh trên đỉnh Fansipan

Linh thiêng Lễ Vía Quán Thế Âm Bồ Tát đản sinh trên đỉnh Fansipan

Vào ngày 28/3 (nhằm ngày 19/2 âm lịch), Lễ Vía Quán Thế Âm Bồ Tát đản sinh sẽ được tổ chức thiêng liêng lần đầu tiên tại quần thể tâm linh Fansipan với nhiều hoạt động và nghi thức ý nghĩa.
Độc đáo ngôi chùa ven sông lưu giữ 2 bia đá hàng trăm năm tuổi

Độc đáo ngôi chùa ven sông lưu giữ 2 bia đá hàng trăm năm tuổi

Chùa Bồng Hinh giáp sông Yên, thuộc xã Quảng Trung (Quảng Xương, Thanh Hóa) gây ấn tượng với không gian tĩnh lạng, trang nghiêm.
Khám phá vùng đất là khởi nguồn của những nụ cười hạnh phúc

Khám phá vùng đất là khởi nguồn của những nụ cười hạnh phúc

Vợ chồng cô Hương, chú Cát dắt tay nhau tản bộ. Mỏi chân, họ ngồi xuống vệt cỏ trong công viên. Chọn về Ecopark sinh sống từ 7 năm trước, cô chú quan niệm: Hạnh phúc là được già đi cùng nhau và ngay cả khi già đi cũng sẽ già đi ở một nơi thật đẹp.
Giải chạy “Đền Hùng Spirituality Marathon” diễn ra vào ngày 7/4/2024

Giải chạy “Đền Hùng Spirituality Marathon” diễn ra vào ngày 7/4/2024

Giải chạy “Đền Hùng Spirituality Marathon” – Về nguồn 2024 sẽ diễn ra vào ngày Chủ nhật 7/4/2024 (ngày 29/2 âm lịch).
VFF chấm dứt hợp đồng với HLV Philippe Troussier

VFF chấm dứt hợp đồng với HLV Philippe Troussier

Ngay sau trận thua "bết bát" của đội tuyển Việt Nam trước Indonesia trong khuôn khổ lượt về vòng loại thứ 2 World Cup 2026, VFF đã ra thông cáo báo chí với nội dung: “VFF và HLV Philippe Troussier cùng đi đến thỏa thuận chấm dứt hợp đồng”.
Trực tiếp bóng đá, xem trực tiếp Việt Nam vs Indonesia 19h00 ngày 26/3

Trực tiếp bóng đá, xem trực tiếp Việt Nam vs Indonesia 19h00 ngày 26/3

Vào lúc 19h ngày 26/3, trên SVĐ Mỹ Đình (Hà Nội), đội tuyển Việt Nam có trận tái đấu với đội tuyển Indonesia trong khuôn khổ lượt về vòng loại thứ 2 World Cup 2026.
Hoa vàng bến đợi

Hoa vàng bến đợi

Chiều buông trên bến sông nở đầy hoa sao nhái. Bầu trời đỏ, mặt sông đỏ, hoa sao nhái vàng bất chợt cũng bị nhuộm đỏ như đang thắp lửa lung linh để đốt cháy rụi cảnh thiên nhiên của những ngày đầu Hạ ở một vùng đồng bằng xa xôi hẻo lánh.
Xuân trên tay mẹ

Xuân trên tay mẹ

Thèm quá chừng cái bong bóng heo thổi căng phơi khô làm bóng ném!!!
Tết của người cựu chiến binh

Tết của người cựu chiến binh

Kể từ khi bị tai biến cách đây vài năm về trước, kí ức đối với ông tôi chỉ là những mảnh chắp vá lúc nhớ lúc quên.
"Bom tấn" "Dune: Hành tinh cát phần 2" gây sốt các phòng vé

"Bom tấn" "Dune: Hành tinh cát phần 2" gây sốt các phòng vé

Phim “Dune: Hành tinh cát 2” là phần tiếp theo của “bom tấn” thành công năm 2021, chuyển thể từ bộ tiểu thuyết “Xứ cát” của nhà văn Frank Herbert.
Lịch phát sóng, link xem trực tiếp “Nữ hoàng nước mắt" - Queen of tears của Kim Soo Hyun

Lịch phát sóng, link xem trực tiếp “Nữ hoàng nước mắt" - Queen of tears của Kim Soo Hyun

Tối 9/3, tập 1 "Queen of tears" (Nữ hoàng nước mắt) do bộ đôi cực phẩm về visual và độ nổi tiếng Kim Soo Hyun và Kim Ji Won đóng chính đã ra mắt khán giả.
Link xem trực tiếp "Mẹ vắng nhà ba là siêu nhân" năm 2024

Link xem trực tiếp "Mẹ vắng nhà ba là siêu nhân" năm 2024

Chương trình "Mẹ vắng nhà - Ba là siêu nhân" được Việt hóa theo chương trình The return of superman của Hàn Quốc.
Phiên bản di động