Bác sĩ đầu tiên mở bệnh viện tư khám chữa bệnh cho người nghèo
Bác sĩ Nguyễn Văn Luyện, sinh ngày 30/4/1898, trong một gia đình nhà nho tại Bắc Ninh. Ông nội của ông làm quan Thái y. Bố ông được triều đình Huế phong làm Chánh thất phẩm Hàn lâm viện thị giảng học sĩ.
Năm 24 tuổi, ông vào học Trường Y khoa Đông Dương (Hà Nội). Sau 4 năm học tại đây, ông đã đạt thành tích xuất sắc và được cấp học bổng sang học ở Pháp. Năm 1928, tại Paris, ông hoàn thành luận án bác sĩ với đề tài: “Nghiên cứu y học xã hội về tử vong của trẻ sơ sinh”. Những tư tưởng tiến bộ nhân văn cũng như lòng yêu nước của ông được thể hiện ngay trong trang mở đầu của bản luận văn: “... Ý nghĩ của tôi hướng về Tổ quốc, về đất nước An Nam, nơi mà tỷ lệ tử vong trẻ em cao khủng khiếp, nơi mà cuộc đấu tranh chống thảm họa này mới chỉ manh nha... Ước vọng của chúng tôi là sau này sẽ được hiến dâng tất cả sức lực của mình để chống lại tai họa làm đau khổ và cướp đi mạng sống của các gia đình”.
Về nước, bác sĩ Nguyễn Văn Luyện vẫn tâm nguyện với sự nghiệp cứu giúp, bảo vệ trẻ em. Ông đã từng đi tới các vùng núi xa xôi như Cao Bằng, Hà Giang, Tuyên Quang, Yên Bái,… để khám, chữa bệnh cho người nghèo.
 |
| Nhà báo, bác sĩ Nguyễn Văn Luyện cùng vợ và các con. |
Sau đó, bác sĩ Nguyễn Văn Luyện đã quyết định không làm cho Pháp mà mở nhà thương tư ở 167 Phùng Hưng (Hà Nội) để hỗ trợ người nghèo. Ông Vũ Đình Hòe, nguyên Bộ trưởng Bộ Quốc gia Giáo dục của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, nhớ lại: Nguyễn Văn Luyện là bác sĩ đầu tiên mở bệnh viện tư khám chữa bệnh cho người nghèo. Ngôi nhà số 167 phố Phùng Hưng trở nên nổi tiếng với cái tên “Nhà thương Ngõ Trạm”.
Từ năm 1939 đến tháng 1/1942, bác sĩ Nguyễn Văn Luyện sáng lập và làm chủ tờ báo Tin Mới. Ông vừa chữa bệnh vừa viết báo và là tác giả của trăm bài về y học và xã hội học. Ông còn là tác giả cuốn “Sản dục chỉ nam” (hướng dẫn cách chăm sóc bà mẹ và trẻ sơ sinh) được in ấn, tái bản nhiều lần.
Nhiều đóng góp cho cách mạng
Trước Cách mạng Tháng Tám năm 1945, bác sĩ Nguyễn Văn Luyện đã tích cực tham gia Mặt trận Việt Minh. Theo ông Vũ Đình Hòe, Tin Mới của bác sĩ Nguyễn Văn Luyện là tờ báo công khai đầu tiên đăng 10 chính sách của Việt Minh.
Sinh thời, khi nói về bác sĩ Nguyễn Văn Luyện, giáo sư Nguyễn Tấn Gi Trọng thường nhắc tới những đóng góp của ông đối với cách mạng. Ông nhiều lần dùng tiền của gia đình để mua vũ khí ủng hộ Việt Minh, dùng nhà của mình làm cơ sở cách mạng... Đặc biệt ngôi nhà 65 Lý Thường Kiệt của ông trước kia đã từng được sử dụng làm nơi hoạt động của Ban soạn thảo Hiến pháp đầu tiên của nước Việt Nam độc lập.
Với tài năng và nhiệt huyết cách mạng của một trí thức yêu nước có trái tim nhân hậu, luôn hướng tới lợi ích dân tộc, bác sĩ Nguyễn Văn Luyện đã được Chủ tịch Hồ Chí Minh tin cậy mời tham gia công cuộc kiến thiết đất nước mới giành được độc lập sau hơn tám mươi năm trường nô lệ. Phiên họp Hội đồng Chính phủ ngày 14/11/1945, Người đã đề nghị cử một Ban cố vấn gồm 10 người tài đức giúp Chủ tịch Chính phủ (trong đó có bác sĩ Nguyễn Văn Luyện).
Cuộc Tổng tuyển cử năm 1946, tại Thủ đô Hà Nội có 74 ứng cử viên ra tranh cử để chọn ra 6 đại biểu. Ngày hội bầu cử tại Thủ đô Hà Nội, cử tri toàn thành phố đã bầu được 6 đại biểu: Chủ tịch Hồ Chí Minh, bác sĩ Trần Duy Hưng, luật sư Vũ Đình Hoè, bác sĩ Nguyễn Văn Luyện, kĩ sư Hoàng Văn Đức và giáo sư Nguyễn Thị Thục Viên.
Kì họp Quốc hội đầu tiên (2/3/1946), bác sĩ Nguyễn Văn Luyện được bầu làm Ủy viên dự khuyết Ban Thường trực Quốc hội (đến tháng 10/1946 là ủy viên chính thức). Sau đó, ông được tín nhiệm cử làm thành viên phái đoàn tham gia Hội nghị trù bị Đà Lạt (từ ngày 12/4/1946 đến 12/5/1946; Cố vấn của phái đoàn Chính phủ do đồng chí Phạm Văn Đồng làm Trưởng đoàn đi đàm phán tại Hội nghị Fontainebleau (từ ngày 6/7 đến 10/9/1946).
Trong tình hình cực kì căng thẳng hồi cuối năm 1946, khi thực dân Pháp luôn luôn gây hấn, kích động các đảng phái phản động chống Chính phủ Liên hiệp kháng chiến, bác sĩ Nguyễn Văn Luyện nhanh chóng viết và cho in một cuốn sách nhỏ, lên án chính sách thuộc địa mới của Pháp và phanh phui thủ đoạn phỉnh phờ lôi kéo giới trí thức Việt Nam, hòng lập lại nền thống trị của Pháp.
Hi sinh anh dũng để bảo vệ Hà Nội
Khi chuẩn bị bùng nổ Toàn quốc kháng chiến, nhiều người đã khuyên bác sĩ nên đi sơ tán, nhưng chỉ có vợ ông là bà Phùng Thị Thược cùng 3 cô con gái đi tản cư. Còn bác sĩ Nguyễn Văn Luyện cùng em vợ là ông Phùng Văn Chương và hai con trai đã quyết định ở lại chiến đấu bảo vệ Thủ đô. Lúc đó, ông tuyên bố: “Hai con trai tôi, sinh viên y khoa, là tự vệ thành, đã quyết tử thủ. Tôi là bác sĩ, quyết không rời chiến sĩ”.
Đến ngày 19/12/1946, bắt đầu nổ ra cuộc Toàn quốc kháng chiến. Buổi đêm, giặc Pháp đưa quân tới bắt bác sĩ Nguyễn Văn Luyện. Ông và hai con trai (Nguyễn Quang Giám, Nguyễn Đình Minh) cùng người em vợ (Phùng Huy Chương) bằng súng máy và lựu đạn đã chiến đấu dũng cảm tới viên đạn cuối cùng và hi sinh đêm 19/12/1946, tại 65 Lý Thường Kiệt, TP Hà Nội.
Ông Vũ Đình Hòe kể lại: Trong cuộc họp Hội đồng Chính phủ vào đêm 30 Tết chuyển từ năm Bính Tuất (1946) sang năm Tân Hợi (1947), Chủ tịch Hồ Chí Minh đã hỏi thăm về gia đình bác sĩ Nguyễn Văn Luyện. Sau đó Người mới được biết tin bác sĩ Nguyễn Văn Luyện đã chiến đấu và hi sinh ngay đêm đầu tiên nổ ra Toàn quốc kháng chiến tại Thủ đô.
Tháng 12/1953, kì họp thứ ba Quốc hội khóa I, họp tại chiến khu Việt Bắc. Các đại biểu đã dành thời gian để tưởng niệm các đại biểu Quốc hội đã vì nước hi sinh. Tôn vinh những vị đại biểu Quốc hội đã hi sinh vì nước, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nhận định: “Đối với các vị ấy, Nhân dân, Quốc hội, Chính phủ đều mến yêu mãi mãi. Các vị đại biểu kể trên đã từ trần vì Tổ quốc, vì Nhân dân, vì nhiệm vụ kháng chiến, xứng đáng là đại biểu của Nhân dân Việt Nam anh dũng”.
Cũng trong năm 1953, bác sĩ Nguyễn Văn Luyện cùng hai con trai đã được Nhà nước công nhận là liệt sĩ. Riêng bác sĩ Nguyễn Văn Luyện được truy tặng Huân chương Kháng chiến hạng Nhất.
Sự hi sinh anh dũng của ba bố con bác sĩ Nguyễn Văn Luyện trong lúc bảo vệ Thủ đô Hà Nội khi Toàn quốc kháng chiến bùng nổ đã để lại tấm gương anh dũng vô song cho hậu thế tưởng nhớ và học tập.
