Tôi đọc liền một mạch “Khoảng trời con gái” và có cảm nhận: Thiêng liêng, xúc động, rơi nước mắt. Vở kịch “Khoảng trời con gái” gồm 2 hồi, 9 cảnh, tái hiện lại những năm tháng chiến đấu và hi sinh anh dũng của 10 nữ anh hùng Tiểu đội 4, Đại đội 2, Tổng đội 55 TNXP Hà Tĩnh tại Ngã ba Đồng Lộc. Tác giả viết vở kịch này theo hướng tích hợp, cố gắng tái hiện chân thật sự kiện lịch sử bi tráng. Sử dụng tối đa ngôn ngữ địa phương và những thủ pháp nghệ thuật ẩn kín đến mức giản dị, trong sáng nhất.
“Khoảng trời con gái” không có tuyến nhân vật chính mà tất cả 10 cô gái TNXP ở Ngã ba Đồng Lộc đều giữ vị trí chủ thể: Tiểu đội trưởng Võ Thị Tần, Hồ Thị Cúc, Nguyễn Thị Nhỏ, Dương Thị Xuân, Nguyễn Thị Xuân, Võ Thị Hợi, Hà Thị Xanh, Trần Thị Bích Hường, Trần Thị Rạng, Võ Thị Hà. Họ còn rất trẻ, người nhiều tuổi nhất 24, người ít tuổi nhất Võ Thị Hà 17. Bên cạnh 10 cô gái còn có anh Nguyễn Thanh Bình cán bộ kĩ thuật giao thông, anh Viện Đại đội trưởng 552, chị Thanh Đại đội phó 552 thời kì đóng quân tại xã Phú Lộc.
Kịch bản có một số phát hiện mới về tư liệu, để lại ấn tượng mạnh, xúc động cho người xem. Nhất là các phân cảnh cuộc gặp gỡ giữa Đại tướng Võ Nguyên Giáp trên đường đi thị sát chiến trường, đến Ngã ba Đồng Lộc ông xuống xe, thăm hỏi các chiến sĩ tiểu đội 4 TNXP. Mười cô gái tuổi còn rất trẻ nhưng lại có trách nhiệm, tình yêu lớn với con đường tiếp viện cho chiến trường miền Nam. Họ không sợ hi sinh nhưng rất lo cho vị Tổng tư lệnh: “Thưa bác, ở đây nguy hiểm lắm, mời bác và đoàn đi nhanh lên, vì máy bay địch có thể đến bất cứ lúc nào”.
Đoạn tái hiện cảnh gặp gỡ giữa nhà thơ Phạm Tiến Duật với Tiểu đội 4 TNXP với những câu chuyện vui, dí dỏm. Nghe nói, sau buổi gặp gỡ này, ông có bài thơ khá nổi tiếng: “Gửi em cô TNXP”, trong đó có câu vui vui: Em ở Thạch Kim sao lại lừa anh nói là “Thạch Nhọn”/ Ðêm ranh mãnh ngăn cái nhìn đưa đón...”. Hay câu chuyện tình yêu giữa A trưởng Võ Thị Tần với anh người yêu tên Hồng cũng rất cảm động. Anh Hồng tặng người yêu chiếc lược đuya-ra cắt từ cánh máy bay Mỹ do anh tự làm lấy. Chị Tần tặng người yêu chiếc hộp bên trong có bức ảnh và món tóc: “Anh hãy giữ nó như giữ tình yêu của em, hãy để nó theo anh trên mọi bước đường. Nó sẽ nói với anh rằng, ở quê nhà anh có người yêu, người vợ thủy chung luôn chờ đợi anh trở về. Và chúng ta sẽ mở nó trong ngày cưới, sẽ xếp chiếc lược anh tặng em bên món tóc này để giữ mãi cho con cháu mình mai sau, anh nhé”.
Xúc động nhất là cảnh 4 (hồi 2), tái hiện buổi chiều thứ 14 của Tiểu đội ở Ngã ba Đồng Lộc, cũng là buổi chiều cuối cùng của 10 cô gái… Tiểu đội 4 sau nhiều thuyên chuyển chỉ còn lại 12 người. Ngày 24/7, chị Nguyễn Thị Thanh bị ốm, chị Lê Thị Hồng được cử đi chặt gỗ về làm hầm, còn lại 10 chị đều ra mặt đường. Ngày hôm ấy địch ném xuống Ngã ba Đồng Lộc 14 trận bom. Đầu giờ chiều, khi Tiểu đội 4 đang san lấp mặt đường, tốp máy bay Mỹ 3 chiếc bay tới. Chúng lượn qua, lượn lại mấy vòng rồi nhào ra Biển Đông. Bỗng một chiếc thình lình quay lại. Chị Tần hô mọi người xuống hầm. Chiếc F4 cắt một loạt bom. Khói trùm lên toàn bộ khu vực A4...
Vở kịch “Khoảng trời con gái” được Nhà hát dân ca Nghệ An thể hiện dưới bàn tay tài hoa của đạo diễn, NSND Lê Hùng. Ngày 10/7 vừa qua, lần đầu vở kịch công diễn tại Trung tâm Văn hóa - Điện ảnh Hà Tĩnh. Tối 12/7, vở được diễn tại Ngã ba Đồng Lộc cho bộ đội và Nhân dân xem. Vở kịch để lại nhiều cảm xúc cho người xem trong những ngày tháng Bảy tri ân các anh hùng, liệt sĩ đã ngã xuống vì độc lập, tự do của Tổ quốc.
Vở kịch hát dân ca Nghệ Tĩnh “Khoảng trời con gái” như một sự nhắc nhớ để công chúng hiểu rõ hơn sự kiện 10 cô gái TNXP hi sinh ở Ngã ba Đồng Lộc ngày 24/7/1968. Đặc biệt, để lớp trẻ hôm nay biết ơn sự hi sinh xương máu của thế hệ cha ông đi trước, hiểu thêm giá trị của nền độc lập dân tộc và thấy được trách nhiệm trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hôm nay.
Nguyễn Đình
