Cuộc khủng hoảng kinh tế “rình rập” Belarus do các lệnh trừng phạt

Bà Kateryna Bornukova, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế Minsk (BEROC) cho rằng, các lệnh trừng phạt của phương Tây áp đặt lên Belarus và Nga trong hai tháng qua sẽ ảnh hưởng nặng nề hơn đến Minsk so với Moskva, vì nhu cầu nước ngoài đối với các sản phẩm trung gian của Belarus không cao bằng nhu cầu đối với các nguyên liệu thô của Nga.

Chính quyền Belarus có thể làm tình hình trở nên tồi tệ hơn vì nước này có lịch sử ứng phó với các thách thức kinh tế bằng tăng cường sự kiểm soát của nhà nước đối với nền kinh tế nhiều hơn là tự do hóa. Bởi vậy, nguy cơ chủ yếu của cuộc khủng hoảng kinh tế “chưa từng có” hiện tại của Belarus không phải do biến động của tỉ giá hối đoái và lạm phát cao, mà do nước này thực sự mất thị trường xuất khẩu, dẫn đến các vấn đề về tài chính.

Vì vậy, nhiều công ty Belarus gặp khó khăn trong việc trả nợ cho các chủ nợ nước ngoài và trong nước trong tương lai gần, mặc dù chính quyền nhận thức được điều này. Tại cuộc họp báo vào cuối tuần qua, Bộ trưởng Kinh tế Belarus Aleksandr Chervyakov đã thông báo mức độ ảnh hưởng nghiêm trọng của các biện pháp trừng phạt từ phương Tây đối với nền kinh tế Belarus càng rõ ràng hơn.

Các lệnh trừng phạt sẽ có tác động lớn đến nền kinh tế Belarus

Các sản phẩm cơ khí, thực phẩm, dầu mỏ và phân bón chiếm từ 25 - 30% mặt hàng xuất khẩu toàn cầu của Belarus. Nhưng kể từ đầu tháng 4/2022, hai nhà máy lọc dầu của Belarus đã giảm gần một nửa quy trình xử lí do các lệnh trừng phạt và hiện chủ yếu lọc dầu cho thị trường nội địa.

Trong khi đó, Belarus đang phải đối mặt với những vấn đề lớn trong việc tiếp cận thị trường phân bón kali ở Brazil, Ấn Độ, EU và có thể cả ở Trung Quốc do các lệnh trừng phạt của phương Tây. Ba trong số năm mỏ của nhà sản xuất kali Belaruskali lớn nhất Belarus được cho là sẽ đóng cửa và công ty thậm chí phải vay nợ để trả lương cho công nhân. Hơn nữa, trong dự báo mới nhất của mình, Fitch Ratings đánh giá khả năng kết nối giữa hai nền kinh tế Belarus và Nga sẽ giảm 8% trong năm nay do hoạt động kinh tế giảm mạnh.

Trong quý 1/2022, GDP của Belarus giảm 0,4% so với cùng kì năm ngoái. Không có thị trường xuất khẩu mạnh ở Nga và không có khả năng tiếp cận các thị trường nước ngoài khác do các lệnh trừng phạt. Sự sụt giảm GDP này không phải là dấu hiệu tốt cho khả năng của Belarus đạt được mức tăng trưởng cao của năm ngoái là 2,3%, khi họ tận dụng lợi thế của giá hàng hóa cao trên thị trường toàn cầu. Thay vào đó, dự đoán mới nhất của Fitch về việc Belarus giảm 5% GDP năm 2022 có vẻ khả thi hơn.

Theo bà Bornukova, sự ổn định tài chính vĩ mô của Belarus hiện nay thực sự đang đối mặt với một kịch bản “chưa từng có”. Giải pháp của Chính phủ Belarus là kiểm soát tài chính chặt chẽ hơn đối với cả khu vực nhà nước và tư nhân, đồng thời tăng cường trao đổi kinh tế với Nga. Tuy nhiên, điều này sẽ làm tăng chi tiêu nhằm duy trì các doanh nghiệp kém cạnh tranh. Trong khi đó, việc tăng khả năng tiếp xúc với thị trường Nga gặp thách thức do ngày càng biến động và không an toàn, Fitch Ratings dự đoán là sẽ bị thu hẹp lại.

Tuần trước, Nga gia hạn thanh toán cho Belarus một năm đối với khoản vay hơn 1 tỉ USD. Tuy nhiên, cả bà Bornukova và Fitch Ratings đều không chắc chắn về khả năng Nga hỗ trợ tài chính nhiều hơn trong thời gian còn lại của năm 2022 và đặc biệt là vào năm 2023.

Mặc dù Belarus có thể thực hiện các khoản thanh toán năm nay đối với nợ nhà nước, nhưng triển vọng tăng trưởng hạn chế, vị thế dự trữ quốc tế yếu và không có khả năng tăng cường nguồn thu ngoại tệ thông qua xuất khẩu sẽ khiến Belarus khó đáp ứng các khoản thanh toán bằng trái phiếu ngoại tệ năm 2023…