Ấm áp tình người H’rê

Bữa cơm tối với cơm gạo lúa rẫy nấu với củ mì, ốc đá nấu rau ranh, thịt heo ki nướng mọi chấm muối ớt, gà re luộc nấu cháo, cá niêng nướng, hoa đu đủ xào lá mì, rau dớn luộc... dường như những gì tinh túy nhất của H’rê qua bàn tay a mế Dinh đều đã trở thành đặc sản. Các món ăn đều được chế biến từ sản vật tự nhiên do người dân trong vùng tự nuôi trồng. Mỗi món ăn ở đây có một nét riêng, mang đậm những chắt lọc của núi rừng, khác hẳn với những đặc sản phố thị đang mượn danh. Có lẽ bởi được làm khách của người H’rê mới có được cái cảm nhận ấy.

Những ngôi nhà sàn H’rê khiến nhiều người bị mê hoặc bởi vẻ đẹp nguyên sơ, hiền hòa.

Những ngụm rượu cần H’rê thấm dần vào đầu lưỡi. Dinh bảo, rượu cần H’rê được làm từ cơm gạo lúa rẫy, ủ bằng men làm từ củ, thân, lá cây rừng. Rượu cần đúng hương vị H’rê phải có đủ vị đắng, ngọt, chát và chút mùi thơm giống mật ong rừng, càng để lâu uống càng ngon. Trước đây, khi đời sống khó khăn, lương thực còn thiếu cho bữa ăn hằng ngày, rượu cần là một thứ xa xỉ; chỉ đến dịp lễ, Tết, sinh hoạt cộng đồng, cả làng mới có vài ché rượu để dành; sau khi cúng thần linh, mới cùng nhau quây quần uống, cùng nhau hát múa. Trong các dịp lễ hội, tế lễ, làng phải chuẩn bị nấu rượu cần từ trước ngày khai hội, mở lễ một, hai tháng. Ché rượu nhà nào ngon, phụ nữ nhà đó được cả làng ngưỡng mộ. Hằng năm, đồng bào H’rê có rất nhiều lễ hội diễn ra như Tết mùa Xuân, lễ cúng rẫy, mừng nhà rông, mừng lúa mới... Chính vì vậy, gia đình nào cũng ủ rất nhiều rượu cần để chuẩn bị cho lễ cúng và tiếp đãi khách quý tới nhà.

Sau kang rượu cần đầy ân tình, Dinh bảo rằng người H’rê có câu: “Miếng to miếng nhỏ gì cũng nhớ tới nhau!”. Với đồng bào H’rê, tặng rượu cần cho nhau, mời nhau uống rượu cần là một cách thể hiện sự đoàn kết, yêu thương, quý mến nhau. Đó là lý do vì sao đồng bào H’rê không bao giờ uống rượu cần một mình; khi có việc buồn, việc lo cũng không ai uống rượu cần.

Trong hơi men nồng nàn của đại ngàn Trường Sơn, tôi mơ màng giữa tiếng chiêng, tiếng trống, giữa bập bùng lửa, giữa những người anh em H’rê nồng ấm, mộc mạc và chân tình. Họ chẳng có gì ngoài cái tình giữa con người với con người. Cái tình của sự cố kết đã giúp họ sống giữa núi rừng cho đến tận bây giờ và mai sau.

Đến với đồng bào H’rê ở Ba Tơ, sẽ được bà con đãi những đặc sản vô cùng đặc sắc.

Cuộc sống mới đã giúp người H’rê trên vùng đất này đổi thay. Những đường dây điện với đèn điện thắp sáng, những trường học ngói đỏ, những con đường bê tông hay trải nhựa phẳng lì kết nối giao thông, giúp hàng hóa xuôi về đồng bằng và tri thức ngược lên phía núi. Những khuôn mặt hồ hởi với đổi thay nhưng vẫn cười chúm chím, ngượng ngùng khi có khách lạ; những khuôn miệng vẫn bỏm bẻm nhai trầu nhưng lại bàn luận về cách làm kinh tế, trồng trọt và chăn nuôi sao cho hiệu quả nhất. Những bàn tay sạn chai màu đất nhưng thoăn thoắt dệt thổ cẩm, làm bánh sừng trâu, ủ rượu cần giữ cho H’rê vẹn nguyên văn hóa trăm năm.

H’rê từ kháng chiến chống Pháp, với Đội du kích Ba Tơ nổi tiếng, là vùng đất cách mạng, thì nay có những lớp trẻ kế cận như trưởng thôn trẻ tuổi Phạm Văn Xây, ở xã Ba Thành, tâm huyết luôn gìn giữ những tinh hoa của dân tộc H’rê; hay Phạm Thị Y Hòa, Phạm Thị Sung, ở làng Teng đã mang thổ cẩm của dân tộc mình ra với thời trang thế giới.

Khắp vùng thảo nguyên Ba Tơ này, từ Ba Vinh xuống Ba Nam, từ Ba Khâm sang Ba Tiêu, từ Ba Trang ngược lên Ba Ngạc... nếu ai đã từng đến những ngôi làng H’rê, có lẽ cũng đã từng bị mê hoặc bởi vẻ đẹp nguyên sơ, hiền hòa. Sở hữu nhiều di tích lịch sử, cách mạng và văn hóa cùng cảnh quan thiên nhiên độc đáo như di tích khởi nghĩa Ba Tơ, Đặng Thùy Trâm, Trường Lũy Quảng Ngãi, các địa danh núi Ngang, hồ Tôn Dung, thác Lũng Ô, thảo nguyên Bùi Hui... hội tụ nhiều yếu tố để phát triển du lịch. Nhưng có lẽ, điều quan trọng nhất vẫn là tình cảm của H’rê khiến cho vùng đất này càng thêm ấm áp.

Từ trong cội cũ, người ta nhận ra sự đổi thay đã nhen nhóm, vươn mình. Ấy là quy luật ngàn đời. Không có gì mãi mãi, chẳng có gì ra đi một cách vô ích. Du lịch Ba Tơ nhiều năm rồi dù thu hút lượng khách đông đảo nhưng những hoang dại vẫn có chỗ đứng riêng, kiêu hãnh cùng thời gian.