Ùn ứ gạo trong nước
Kể từ ngày 25/8, Tân Cảng Hiệp Phước thông báo tạm ngừng dịch vụ đóng rút gạo tại cảng sà lan do công nhân mắc Covid-19, dự kiến sớm nhất đến trung tuần tháng 9/2021 mới hoạt động trở lại.
Như vậy, hiện chỉ còn bến 125 Tân Cảng Cát Lái và Tân Cảng Nhơn Trạch còn hoạt động để phục vụ việc đóng gạo bằng container. Tuy nhiên, năng lực đóng hàng của hai cảng này đều thấp hơn so với thời gian trước, gây ảnh hưởng đến tiến độ xuất khẩu mặt hàng gạo, ít nhất đến hết tháng 9/2021. Còn tại Cần Thơ, Tân Cảng Thốt Nốt chưa hoạt động trở lại. Lượng hàng đang bị ùn ứ cục bộ tại đây tính đến ngày 26/8/2021 là 6 nghìn tấn, tương đương khoảng 300 container chưa đóng hàng. Những sự kiện như trên ảnh hưởng không nhỏ tới xuất khẩu gạo, rộng hơn là các loại nông sản khác.
Dữ liệu từ Bộ Công Thương cho thấy, kim ngạch xuất khẩu hàng hóa tháng 8/2021 ước tính đạt 26,2 tỉ USD, giảm 6% so với tháng trước và giảm 5,4% so với cùng kì. Các nhóm hàng chủ đạo là nông, lâm thủy sản; nhiên liệu và khoáng sản; công nghiệp chế biến đều giảm so với cùng kì năm trước.
 |
| Gạo được đưa xuống tàu để xuất khẩu tại cảng Mỹ Thới An Giang |
Từ nay đến cuối năm, tình hình xuất khẩu không nhiều khả quan do dịch bệnh vẫn còn diễn biến phức tạp, nhất là tại các tỉnh, thành phía Nam, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến quá trình sản xuất, tiến độ giao hàng của doanh nghiệp. Bên cạnh đó, cước vận tải cao tiếp tục gây áp lực lên thị trường gạo. Giá gạo Việt 5% tấm đi ngang ở mức 385 USD/tấn, do ảnh hưởng của việc phong tỏa bởi Covid-19 buộc nhiều nhà xuất khẩu phải thông báo cho khách hàng về tình trạng chậm trễ giao hàng. Theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, xuất khẩu gạo Việt Nam năm 2021 dự báo đạt 6 triệu tấn, giảm 4% so với năm 2020.
Ùn ứ gạo trong nước, giảm lượng gạo xuất khẩu sẽ tác động xấu đến quá trình sản xuất, chế biến một trong những mặt hàng nông sản xuất khẩu chủ lực của Việt Nam. Hệ quả của nó sẽ làm cho người trồng lúa, trong đó có nhiều NCT, đã khó khăn do dịch bệnh, lại càng khó khăn hơn trong tiêu thụ lúa gạo vụ này và chuẩn bị cho trồng cấy vụ sau.
Thách thức từ thị trường nước ngoài
Các thị trường đang có những chuyển động khó khăn hơn cho xuất khẩu nông sản của Việt Nam. Cụ thể, từ 01/01/2022, Trung Quốc áp dụng một số chính sách mới cho các mặt hàng nông, lâm, thủy sản từ Việt Nam như quy định về kiểm nghiệm, kiểm dịch, truy xuất nguồn gốc, bao bì, nhãn mác, chứng thư xuất khẩu. Hơn nữa, Trung Quốc chỉ cho phép nhập một số mặt hàng nông sản, chủ yếu là trái cây qua các cửa khẩu nhất định.
Trong bối cảnh dịch bệnh Covid-19 diễn biến phức tạp, từ ngày 18/8/2021, Trung Quốc đưa ra những quy định mới tại cửa khẩu, tuyệt đối không cho lái xe và chủ hàng Việt Nam đưa xe hàng sang Trung Quốc, mà phải giao xe hàng để lái xe của phía Trung Quốc đưa đến nơi giao hàng. Sau khi hết hàng trên xe, lái xe phía nước bạn sẽ đánh xe trở lại bãi để trao trả.
Theo ông Đặng Phúc Nguyên, Tổng thư kí Hiệp hội Rau quả Việt Nam, quy định mới này khiến doanh nghiệp Việt Nam phải tốn kém thêm chi phí và bị động trong kinh doanh. Không chỉ vướng phải rào cản từ cơ quan chuyên ngành Trung ương của nước bạn, xuất khẩu nông, lâm, thủy sản còn phải đối mặt với những cản trở ở cấp địa phương.
Mặt khác, hiện một số quốc gia đẩy mạnh an ninh lương thực bằng cách đưa các giống lúa mới vào sản xuất. Global Times đưa tin những cánh đồng rộng 10.000m2 trồng giống lúa cao tới 2m sắp sửa cho thu hoạch vào tháng 9 tới đây tại làng Changhong thuộc thành phố Trùng Khánh, Trung Quốc.
Trước những thách thức từ thị trường, Cục trưởng Cục Chế biến và phát triển thị trường nông sản Nguyễn Quốc Toản cho biết, Cục sẽ tận dụng tối đa những lợi thế từ các hiệp định thương mại mới, đồng thời phối hợp chặt chẽ với tham tán tại các nước để mở rộng kết nối tại các thị trường truyền thống và tìm kiếm thị trường mới. Qua đó sẽ cùng doanh nghiệp tập trung đẩy mạnh xuất khẩu các loại gạo chất lượng cao, từ đó tăng giá trị cho ngành lúa gạo.
Hi vọng rằng, sự chuyển biến tích cực trong kiểm soát dịch bệnh Covid-19, cùng với các chủ trương, chính sách phù hợp của Chính phủ và các địa phương sẽ giúp cho các doanh nghiệp, đặc biệt là người nông dân, trong đó có nhiều NCT ở khu vực nông thôn giảm bớt khó khăn trong việc sản xuất, chế biến và tiêu thụ lúa gạo.
Giải pháp trước mắt
Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cần chỉ đạo tìm kiếm thị trường tiêu thụ gạo trong khu vực như Ma-lai-xi- a, In-đô-nê-xi-a với dân số đông, chỉ cần phẩm cấp gạo thấp( hợp với chất lượng gạo của nước ta sản xuất) và các châu lục khan hiếm lương thực như các nước ở châu Phi để tạo thị trường ổn đinh.
Trong thời gian chờ tiêu thụ gạo, người nông dân (trong đó có NCT) đều có nguyện vọng được tiếp cận vốn vay ưu đãi, được các tổ chức hỗ trợ bù đắp tổn thất do không bán được lúa gạo để tiếp tục quy trình sản xuất mới.
ThS. Trần Trọng Triết
