Thực tế cho thấy, quy định buộc đấu thầu dù nhằm minh bạch nhưng lại là nguyên nhân khiến nhiều dự án bị “treo” do thiếu nhà đầu tư đủ năng lực. Quỹ đất dành cho NƠXH trong các khu đô thị thương mại cũng bỏ trống, ảnh hưởng đến mục tiêu phát triển 1 triệu căn nhà đến năm 2030.
Bộ Xây dựng từng thừa nhận, cơ chế đấu thầu chính là một trong những nguyên nhân khiến nguồn cung NƠXH tại các đô thị lớn chậm trễ, ảnh hưởng nghiêm trọng đến mục tiêu phát triển ít nhất 1 triệu căn NƠXH đến năm 2030.
Theo Nghị quyết 201, các dự án NƠXH không sử dụng vốn đầu tư công sẽ được giao trực tiếp cho nhà đầu tư nếu đáp ứng đủ điều kiện năng lực. Cụ thể, dự án đã có chủ trương đầu tư: Cơ quan có thẩm quyền được chỉ định chủ đầu tư, không cần đấu thầu.
Với dự án đã phát hành hồ sơ mời thầu nhưng chưa có kết quả trước ngày 1/7/2025, UBND cấp tỉnh có quyền chọn tiếp tục đấu thầu hoặc chỉ định. Đối với dự án mới, việc chấp thuận chủ trương đầu tư và giao chủ đầu tư được thực hiện đồng thời, không yêu cầu đấu thầu.
Bên cạnh đó, UBND cấp tỉnh có quyền giao hoặc đồng thời chấp thuận chủ trương đầu tư và giao chủ đầu tư cho các dự án NƠXH thông thường. Bộ Quốc phòng và Bộ Công an được giao chủ đầu tư các dự án phục vụ lực lượng vũ trang sau khi thống nhất với địa phương về vị trí đất, không được phân cấp ủy quyền.
Việc giao chủ đầu tư theo cơ chế mới thay thế thủ tục chấp thuận chủ trương và đấu thầu, đồng thời là căn cứ pháp lí để giao đất, cho thuê đất, chuyển đổi mục đích sử dụng đất, giúp rút ngắn thời gian triển khai.
Ngoài ra, Nghị quyết cũng quy định nhà đầu tư phải đáp ứng đầy đủ điều kiện pháp luật về kinh doanh bất động sản. Nếu nhiều nhà đầu tư đăng kí, các tiêu chí lựa chọn gồm kinh nghiệm, năng lực tài chính và các tiêu chí khác do Chính phủ quy định để tránh giao đại, bảo đảm tiến độ và chất lượng dự án.
Mặc dù cơ chế giao không qua đấu thầu được đánh giá linh hoạt, chuyên gia cảnh báo cần tăng cường giám sát, minh bạch để ngăn lợi ích nhóm, chọn nhầm nhà đầu tư yếu kém hoặc kiểm soát giá bán. Do đó, vai trò kiểm tra, giám sát của địa phương và các cơ quan thanh tra, kiểm toán là vô cùng quan trọng trong giai đoạn thực thi.
Với chính sách mới có hiệu lực từ 1/7/2025, thị trường kì vọng một làn sóng dự án NƠXH sẽ được khởi động nhanh hơn, đặc biệt tại các đô thị lớn, nơi đang “khát” nhà ở cho người thu nhập thấp, công nhân, sĩ quan, lực lượng vũ trang…
Gỡ được “nút thắt” về thủ tục, nếu đi kèm với quản lí chặt chẽ và công khai, Nghị quyết 201 có thể trở thành “chìa khóa vàng” để hiện thực hóa mục tiêu an cư cho hàng triệu người dân Việt Nam.
