Trần triều và Đức Thánh Trần trong tâm thức người Việt

Suốt chiều dài lịch sử 4.000 năm dựng nước và giữ nước, người Việt đã hình thành cốt cách riêng. Nguyễn Trãi từng viết: “Duy ngã Đại Việt chi quốc/Thực vi văn hiến chi bang” (Duy nước Đại Việt ta/Thật là một nước văn hiến). Những họa tiết khắc vạch trên trống đồng, thạp đồng ở các di chỉ văn hóa là minh chứng cho truyền thống tự lực, tự cường.

Truyền thống đó được lưu truyền, tiếp nối qua nhiều thế hệ với những trang sử hào hùng: Trưng Nữ Vương đánh nhà Hán; Lý Nam Đế đánh quân Lương; Ngô Vương Quyền đánh bại quân Nam Hán; Đinh - Tiền Lê thống nhất đất nước, đánh bại giặc Tống xâm lược, xây dựng Kinh đô Hoa Lư.

Nhà Lý lên ngôi, dời đô về Kinh thành Thăng Long, trung tâm chính trị, văn hóa, đưa nước Đại Việt lên một tầm mới, xây dựng Nhà nước tập quyền, xây dựng quân đội, củng cố quốc phòng, tạo nền chính trị, kinh tế và sự trưởng thành văn hóa - xã hội.

Sau hơn 2 thế kỉ, Thống quốc Thái sư Trần Thủ Độ đã chuyển tay lái con thuyền Đại Việt sang dòng họ Trần, đưa Trần Cảnh lên ngôi. Quốc gia Đại Việt từ suy thoái đến hưng thịnh, lại viết tiếp thiên anh hùng ca của Lý Triều, của Lý Thường Kiệt năm xưa.

Có thể nói, trong lịch sử dân tộc, khó thấy một vương triều biết dựa vào dòng tộc, khéo phân chia quyền lực, tạo một bộ máy tập quyền thống nhất, vững mạnh từ thượng tầng đến hạ tầng cơ sở như thời Trần.

Đền thờ Đức-Thánh-Trần tại quận 1, TP HCM
Đền thờ Đức Thánh Trần tại quận 1, TP HCM

Nhà Trần tuy áp dụng chính sách điền trang, thái ấp, ưu tiên dòng tộc, song đã có những cải cách như bán ruộng công cho dân, cho dân khai hoang, vỡ hóa và làm chủ đất ấy, giảm bớt tô thuế cho dân, những năm mất mùa thì đại xá cho thiên hạ, khuyến khích các nghề thủ công, khiến đời sống ổn định, Nhân dân hăng hái lao động, sản xuất.

Nhà Trần chú trọng “chiêu hiền đãi sĩ”, mở các khoa thi, dùng người có thực tài, không cứ là người trong họ tộc. Đó là đội ngũ những Trần Thì Kiến, Phạm Ngũ Lão, Nguyễn Trung Ngạn, Phạm Sư Mạnh, Trương Hán Siêu,… Lớp sĩ phu thực tài này đã hết lòng phò vua, giúp nước, công lao rất lớn đối với sự nghiệp nhà Trần.

Các đời vua Trần vận dụng chính sách “Thân dân”, chú ý đến đời sống kinh tế, thông thương, trọng hiền tài, không phân đẳng cấp xã hội, như Khổng Tử nói: “Bác thi tế chung” (Làm ơn rộng rãi cho dân). Một triều đại đã phát huy dân chủ đến mức tối đa: Mở Hội nghị Bình Than để bàn với các tướng lĩnh, tổ chức Hội nghị Diên Hồng để lấy ý kiến các bô lão toàn dân nên hòa hay nên chiến? Đó là “thần sách” tuyệt diệu để quy tụ, hòa hợp toàn dân, toàn quân. Đó là nguyên nhân quyết định thắng lợi cho kì tích đại thắng đế quốc Nguyên Mông thế kỷ XIII, như câu đối của người xưa: Dân vi bang bản thiên niên sách/ Công tại nhân tâm vạn cổ trường (Lấy dân làm gốc là sách lược ngàn năm/ Công đức tồn tại trong lòng người mãi mãi).

Nhân vật lịch sử tiêu biểu cho Triều đại nhà Trần là Quốc công Tiết chế Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn tài đức song toàn, hết lòng vì dân, vì xã tắc, đã ba lần chỉ huy quân dân Đại Việt chiến thắng giặc Nguyên Mông hung bạo. Trên giường bệnh, trước khi về cõi vĩnh hằng, Ngài còn trăn trở dặn vua Trần: “Khoan thư sức dân làm kế sâu rễ, bền gốc, đó là thượng sách giữ nước”.

Nhà Trần trị vì 175 năm (1225-1400) với 12 đời vua, đã đạt nhiều thành tựu trị quốc, làm cho đời sống chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội tăng trưởng. Điểm sáng chói nhất là sự nghiệp võ công giữ nước, đã ba lần đánh bại quân Nguyên Mông ở thế kỉ XIII, bắt sống tướng giặc Ô Mã Nhi khiến giặc Phương Bắc khiếp sợ. Kết thúc chiến tranh, Vương Triều đã bàn xét công lao, vẽ tượng, ghi vào sách “Trung hưng thực lục” lưu lại cho đời sau.

Lịch sử Triều Trần và sự tích Hưng Đạo Đại Vương vừa là sử liệu có thật nhưng có lúc mang màu sắc dân gian, in đậm trong tâm thức người Việt. Nhờ màu sắc dân gian mà tái hiện được một giai đoạn lịch sử oai hùng, minh chứng cho bản sắc nhân ái, có nghĩa tình của dân tộc Việt.

Với công trạng hiển hách, Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn được tiến phong đầu tiên tước Hưng Đạo Đại Vương. Khi ông mất, Triều đình ban tặng tước hiệu Thái Sư Thượng Phụ Thượng Quốc Công, Nhân Vũ Hưng Đạo Đại Vương, dân gian tôn ông là bậc Thánh, là vị Cha với cách gọi mộc mạc nhưng thành kính: Đức Thánh Trần, nhiều nơi lập đền thờ, hắng năm làm lễ trọng thể vào ngày 20 tháng Tám âm lịch (Tháng Tám giỗ cha). Khu Đền Trần, Chùa Tháp, Bảo Lộc thuộc xã Lộc Vượng ngoại thành Nam Định và xã Mỹ Phúc thuộc huyện Mỹ Lộc, tỉnh Nam Định là quê hương của các vua Trần và Hưng Đạo Đại Vương.

Hoàng Thân
Ý kiến bạn đọc

* Vui lòng gõ tiếng Việt có dấu

Cùng chuyên mục

Hai nhà nghiên cứu đam mê văn hóa - lịch sử Huế

Hai nhà nghiên cứu đam mê văn hóa - lịch sử Huế

Nhà nghiên cứu Huế Nguyễn Đắc Xuân từng khẳng định: “Không ai hiểu Huế bằng người Huế. Không ai yêu Huế bằng người Huế”. Những người con xứ Huế như nhà nghiên cứu Hồ Vĩnh (sinh năm 1959), nhà nghiên cứu Nguyễn Anh Huy (sinh năm 1967) chính là những “con tằm nhả tơ” để văn hóa – lịch sử Huế ngày càng được nghiền ngẫm kĩ lưỡng hơn.
Công đoàn chỗ dựa tin cậy của người lao động

Công đoàn chỗ dựa tin cậy của người lao động

Dưới sự lãnh đạo của Đảng, trong hơn 9 thập kỉ qua, tổ chức Công đoàn Việt Nam không ngừng phát triển và trưởng thành. Hiện nay, tổ chức Công đoàn Việt Nam đã trở thành điểm tựa cho đông đảo công nhân, viên chức, lao động của cả nước trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.
Sáng mãi đạo lí  “Uống nước nhớ nguồn”, “Đền ơn đáp nghĩa”

Sáng mãi đạo lí “Uống nước nhớ nguồn”, “Đền ơn đáp nghĩa”

“Uống nước nhớ nguồn”, “Đền ơn đáp nghĩa” là trách nhiệm, đạo lí và nét đẹp nhân văn của dân tộc Việt Nam. Đây là dịp tri ân những anh hùng, liệt sĩ, người có công trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, theo tâm nguyện và chỉ dẫn của Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Phản bác luận điệu xuyên tạc nghị quyết về phát triển kinh tế tư nhân của Đảng

Phản bác luận điệu xuyên tạc nghị quyết về phát triển kinh tế tư nhân của Đảng

Gần 40 năm đổi mới, khu vực kinh tế tư nhân ở Việt Nam đã phát triển mạnh mẽ, đóng góp to lớn vào GDP, giải quyết việc làm, thúc đẩy tăng trưởng, đổi mới sáng tạo và hội nhập kinh tế quốc tế. Tuy nhiên, các thế lực thù địch đã đưa ra những luận điệu xuyên tạc, bóp méo chủ trương phát triển kinh tế tư nhân, cho rằng Đảng Cộng sản Việt Nam “thừa nhận sự thất bại của kinh tế Nhà nước” và “đang hướng lái theo chủ nghĩa tư bản”.
Tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh là “tài sản” vô giá của dân tộc ta

Tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh là “tài sản” vô giá của dân tộc ta

Ngày 15/6/2016, Bộ Chính trị ban hành Chỉ thị 05-CT/TW về đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh. Chỉ thị nêu rõ: “Toàn Đảng, toàn dân, toàn quân tiếp tục đẩy mạnh việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”.

Tin khác

Những chủ bút đầu tiên của các tờ báo cách mạng Việt Nam

Những chủ bút đầu tiên của các tờ báo cách mạng Việt Nam
Trong quá trình đấu tranh giành độc lập dân tộc, Đảng ta đã sử dụng báo chí như một thứ vũ khí sắc bén và lợi hại để đấu tranh với kẻ thù xâm lược. Những tờ báo cách mạng đã góp phần đưa sự nghiệp cách mạng nước ta đi hết thắng lợi nầy đến thắng lợi khác. Nhân kỉ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 – 21/6/2025), chúng ta cùng nhìn lại chặng đường hình thành và phát triển các tờ báo tiền thân của Đảng...

Duyên nợ với nghề báo bắt đầu từ... thơ

Duyên nợ với nghề báo bắt đầu từ... thơ
Nhà thơ Tố Hữu đã dịch bài thơ “Đợi anh về” của nhà thơ Konstantin Simonov vào năm 1947 và phổ biến rộng rãi tại Việt Nam. Nhưng không chỉ là nhà thơ nổi tiếng, Simonov còn là một phóng viên mặt trận ưu tú của đất nước Xô viết.

Kì vọng chọn đúng cán bộ đủ tầm cho chính quyền địa phương sau khi sắp xếp

Kì vọng chọn đúng cán bộ đủ tầm cho chính quyền địa phương sau khi sắp xếp
Việc sắp xếp, tổ chức lại đơn vị hành chính, chuyển sang mô hình chính quyền địa phương hai cấp (cấp tỉnh, cấp xã) từ ngày 1/7/2025, đòi hỏi cán bộ có năng lực vượt trội, trách nhiệm cao, tư duy đột phá và sáng tạo.

Vững tiến tăng tốc vào kỉ nguyên vươn mình của dân tộc

Vững tiến tăng tốc vào kỉ nguyên vươn mình của dân tộc
Trong các bài viết, phát biểu tại các diễn đàn, hội nghị trong nước và quốc tế gần đây, Tổng Bí thư Tô Lâm luôn nhấn mạnh đến kỉ nguyên mới - kỉ nguyên vươn mình của dân tộc Việt Nam. Thế nhưng, các thế lực thù địch đã công kích, xuyên tạc, chống phá...

Thi đua là động lực phát triển và xây dựng con người mới xã hội chủ nghĩa

Thi đua là động lực phát triển và xây dựng con người mới xã hội chủ nghĩa
Ngày 11/6/1948, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ra “Lời kêu gọi thi đua ái quốc”. Lời kêu gọi này của Người đã được toàn dân hưởng ứng, tạo thành một sức mạnh to lớn để dân tộc ta vượt qua những khó khăn và giành thắng lợi trong sự nghiệp kháng chiến, kiến quốc.

Cần, kiệm, liêm, chính để xây dựng chủ nghĩa xã hội

Cần, kiệm, liêm, chính để xây dựng chủ nghĩa xã hội
Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ rõ: “Muốn xây dựng chủ nghĩa xã hội thì phải bồi dưỡng con người xã hội chủ nghĩa. Con người xã hội chủ nghĩa là con người có đạo đức, cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư, một lòng một dạ phục vụ Nhân dân, phục vụ cách mạng”. Trong bài “Bác vẫn cùng chúng cháu hành quân”, Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhấn mạnh: “Những phẩm chất “cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư” mà Người dạy không chỉ là lí tưởng để mỗi cán bộ, đảng viên noi theo mà còn trở thành chuẩn mực cho mọi người hướng tới”.

Những căn cứ khoa học nghiên cứu 3 ngôi mộ cổ ở Tam Kỳ

Những căn cứ khoa học nghiên cứu 3 ngôi mộ cổ ở Tam Kỳ
Bài 3: Giải mã mộ Giày Thầy Lánh, mộ 1856 Phan Thị, mộ 1850 là mộ vợ chồng thay tên đổi họ, chờ kết quả khảo cổ

Người cao tuổi mãi là cây đại thụ dựng xây cơ đồ dân tộc cường thịnh

Người cao tuổi mãi là cây đại thụ dựng xây cơ đồ dân tộc cường thịnh
Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh là bản thiên anh hùng ca bất diệt cho ý chí tự lực, tự cường dân tộc, trọn cuộc đời hiến dâng cả tuổi thanh xuân và tuổi già cho Tổ quốc và Nhân dân.

Tình trạng lạm dụng NCT

Tình trạng lạm dụng NCT
Các loại lạm dụng NCT thường gặp bao gồm lạm dụng về thể chất, lạm dụng về tâm lí và lạm dụng về tài chính. Mỗi loại lạm dụng NCT có thể là cố ý hoặc vô ý. Lạm dụng thể chất là việc sử dụng vũ lực dẫn tới tổn thương hoặc khó chịu về thể chất hoặc tâm lí.

Những căn cứ khoa học nghiên cứu 3 ngôi mộ cổ ở Tam Kỳ

Những căn cứ khoa học nghiên cứu 3 ngôi mộ cổ ở Tam Kỳ
Bài 2: Mộ 1850 là hài cốt người phụ nữ cải táng từ miền Bắc, xác định mối quan hệ mộ vợ chồng của nữ sĩ Hồ Xuân Hương

Những căn cứ khoa học nghiên cứu 3 ngôi mộ cổ ở Tam Kỳ

Những căn cứ khoa học nghiên cứu 3 ngôi mộ cổ ở Tam Kỳ
Bài 1: Xác định mối quan hệ mộ vợ chồng của nữ sĩ Hồ Xuân Hương

Vài suy nghĩ về Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá hiện nay

Vài suy nghĩ về Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá hiện nay
Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá có hiệu lực thi hành đã 13 năm (2012-2025). Tuy vậy hiệu quả của nó rất khiêm tốn. Thuốc lá vẫn bán tràn lan, người hút thuốc nơi công cộng kể cả trẻ em, học sinh phổ thông vẫn xảy ra. Các bệnh tật liên quan tới thuốc lá vẫn làm cho hàng chục triệu người khác bị ảnh hưởng.

Kì vọng chọn đúng cán bộ đủ tầm cho chính quyền địa phương 2 cấp

Kì vọng chọn đúng cán bộ đủ tầm cho chính quyền địa phương 2 cấp
Việc sắp xếp, tổ chức lại đơn vị hành chính, chuyển sang mô hình chính quyền địa phương 2 cấp (cấp tỉnh, cấp xã) từ ngày 1/7/2025, đòi hỏi cán bộ có năng lực vượt trội, trách nhiệm cao, tư duy đột phá và sáng tạo.

Rào cản trong tiến hành các cuộc cách mạng

Rào cản trong tiến hành các cuộc cách mạng
Bài 5: Trọng trách người đứng đầu trong thời điểm độ trễ của pháp luật

Cảnh giác với những luận điệu chống phá chủ trương tinh gọn tổ chức bộ máy

Cảnh giác với những luận điệu chống phá chủ trương tinh gọn tổ chức bộ máy
Tinh gọn tổ chức bộ máy là chủ trương đúng đắn của Đảng, Nhà nước, đang được thực hiện quyết liệt, đồng bộ, bước đầu mang lại hiệu quả tích cực. Tuy nhiên, lợi dụng vấn đề này, các thế lực thù địch liên tục đưa ra những luận điệu xuyên tạc, thông tin giả chống phá Đảng, Nhà nước, gây hoang mang, chia rẽ dư luận...
Xem thêm
Phiên bản di động