Cách TP Rạch Giá 62 hải lí về phía Đông và cách thị xã Hà Tiên 25 hải lí, huyện đảo Phú Quốc thuộc tỉnh Kiên Giang, tổng diện tích khoảng 60 nghìn ha. Nhìn trên bản đồ, Phú Quốc có hình một con cá đang bơi, đầu hướng về phía Bắc, như hướng về cội nguồn đất mẹ thân yêu...
Phú Quốc có nguồn tài nguyên vô giá về biển và rừng nhiệt đới. Song, lợi thế lớn nhất vẫn là kinh tế biển, là nơi trung chuyển giao thông giữa các nước trong khu vực. Gần đây, khi những bãi biển của Phú Quốc ngày càng nhiều người biết đến, được đánh giá là một trong những bãi biển đẹp nhất thế giới, bắt đầu kéo theo sự phát triển của hệ thống các nhà hàng, khách sạn mọc lên ngày một nhiều; một loại hình kinh tế mới hình thành đó là dịch vụ du lịch biển.
Đến với Phú Quốc, du khách còn được thưởng thức những trái dừa mát dịu từ những vườn dừa bạt ngàn trên đảo. Chuyện kể rằng, đó là những cây dừa do ông Khưu Văn Hạp, sinh năm 1844, người đầu tiên ra đảo phát rừng trồng dừa và các cây lương thực khác. Sau đó, nhiều gia đình theo gương ông ra đảo làm ăn, lập nghiệp và sinh sôi con cháu trên vùng đất mới...
Không phải đến bây giờ, Phú Quốc mới được Nhân dân cả nước và bạn bè quốc tế biết đến. Với vị trí là cửa ngõ thông thương với nhiều nước trong khu vực, lại có tiềm năng lớn về kinh tế biển, Phú Quốc phải là một "thiên đường" về du lịch; là một "viên ngọc" tỏa sáng từ những thập niên 60 thế kỉ trước...
Thế nhưng từ những năm 1942 - 1943, thực dân Pháp đã xúc tiến việc xây dựng một nhà lao lớn trên đảo nhằm đàn áp tinh thần yêu nước của Nhân dân ta. Năm 1952 - 1953, nhà lao bắt đầu hình thành, giam giữ khoảng 3 nghìn chiến sĩ cách mạng. Mỹ thay chân Pháp, biến Phú Quốc trở thành "địa ngục trần gian", chúng cho xây dựng một nhà tù khổng lồ, với tên gọi "Nhà lao cây dừa". Có thời điểm, chúng giam giữ 40 nghìn tù binh cộng sản khắp mọi miền đất nước đưa về. Trong số đó, khoảng 4 nghìn chiến sĩ đã anh dũng nằm xuống trong phòng giam, trên đồi 100, trong những cánh rừng bạt ngàn, những mảnh vườn... Trên mảnh đất Phú Quốc ở đâu cũng thấm đượm xương máu của các anh hùng liệt sĩ!
Có lẽ, ít có một nơi nào trên thế giới lại có tượng đài hình "Nắm Đấm" như ở huyện đảo Phú Quốc. Trên đồi 100, thuộc ấp 4, thị trấn An Thới - nơi có rất nhiều hài cốt liệt sĩ đang yên nghỉ, chính quyền huyện đảo cho xây dựng một tượng đài hình "Nắm Đấm". Nếu ai từng nghe kể những đòn tra tấn cực kì dã man của kẻ thù đối với những tù binh cộng sản, như chôn sống, luộc chín bằng chảo nước sôi, đóng đinh vào hộp sọ, treo người, bẻ răng, lấy móng tay, móng chân, rút lưỡi, nung chín... và hàng chục kiểu tra tấn cực kì độc ác thời trung cổ hẳn sẽ bày tỏ nỗi căm phẫn tột cùng đối với những hành động phi nhân tính của kẻ thù. Tượng đài nằm trên đồi 100, với biểu trưng "Nắm Đấm" chính là thể hiện lời thề quyết chiến quyết thắng với quân thù.
Một lần, tôi cùng ông Nguyễn Trọng Dư - Phó Giám đốc Bảo tàng các chiến sĩ cách mạng bị địch bắt tù đày tới Đồi 100, nơi Đội tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ K92 thuộc BCHQS tỉnh Kiên Giang đang tiến hành công việc tìm kiếm hài cốt liệt sĩ. Trên diện tích gần 22 nghìn m2, Đội K92 tìm được hàng trăm hài cốt liệt sĩ. Ở đây, hài cốt được chôn theo 2 lớp, bốc hết lớp trên bề mặt, các chiến sĩ phải sử dụng máy ủi san phẳng đất đá đào ở lớp trước để tiếp tục tìm kiếm dưới độ sâu 4 mét ở lớp đất thứ hai. Khi những tấm vải dù, vải bạt, bao bố... dùng để cuốn xác tù binh được mở ra, nhiều anh em không giấu nổi sự xúc động, khi thấy nhiều tù binh bị chết trong tư thế đứng hoặc ngồi xổm, chứng tỏ bị kẻ thù chôn sống trước khi chết; hoặc có tù binh bị hành hạ cực hình, trên đầu vẫn còn đóng những chiếc đinh dài... Trong số những hài cốt tìm thấy, có rất nhiều hài cốt khuyết danh. Song, dù danh tính của các anh chưa xác định được, thì tên các anh, cái tên chung với danh xưng Bộ đội Cụ Hồ vẫn được Nhân dân luôn ghi nhớ và kính trọng.
Phú Quốc nay đã trở thành "đảo ngọc", là mảnh đất đầy tiềm năng phát triển. Để "chắp cảnh" cho Phú Quốc phát triển mạnh mẽ, tạo động lực thúc đẩy phát triển kinh tế cho cả vùng và đất nước cần có những cơ chế đặc thù. Nhưng nếu nôn nóng, thiếu cân nhắc giữa phát triển kinh tế với an ninh quốc phòng, sẽ có những tác động xấu tới đất nước, ảnh hưởng đến tâm tư nguyện vọng của người dân; với vong linh hàng ngàn liệt sĩ đang nằm lại trên hòn đảo này. Sự hài hòa giữa phát triển kinh tế, với an ninh quốc gia, đồng thời giữ gìn và bảo vệ cảnh quan thiên nhiên, cảnh quan môi trường và những di tích lịch sử cách mạng tại Phú Quốc cần lắm sự tham gia đóng góp của các nhà khoa học, của người dân để Đảng và Nhà nước có được những quyết sách đúng đắn và phù hợp.
Nguyễn Đình Cần
