Nội dung vụ án
Trong đơn kêu cứu khẩn cấp, ông Nguyễn Hữu Lộc, sinh 1959, ngụ TP. Hồ Chí Minh, trình bày: Ông tốt nghiệp kỹ sư ngành thủy sản năm 1982, sau đó bảo vệ thành công luận án Tiến sĩ, rồi gắn bó với ngành thủy sản suốt hơn 30 năm. Năm 2007, hưởng ứng lời kêu gọi của UBND tỉnh Trà Vinh đầu tư vào Khu công nghiệp Long Đức, ông và các đồng nghiệp nhiều kinh nghiệm thành lập Công ty Cổ phần Aquafeed Cửu Long (Công ty Aquafeed) do ông làm Chủ tịch HĐQT, chuyên về lĩnh vực chế biến thức ăn thủy sản, nuôi cá tra. Công ty Aquafeed có vốn đăng ký ban đầu 15 tỉ đồng. Đến 2008, tăng vốn lên 50 tỉ đồng, bổ sung từng bước trong quá trình hoạt động.
Công ty Aquafeed ra đời với kỳ vọng làm ăn lâu dài, mang lại những kỹ thuật công nghệ tiên tiến, giúp bà con nông dân Đồng bằng sông Cửu Long, đặc biệt là Trà Vinh làm giàu. Ngoài dây chuyền máy móc hiện đại nhập từ Hoa Kỳ, châu Âu, Công ty Aquafeed còn đầu tư xây nhà máy theo tiêu chuẩn quốc tế; phòng thí nghiệm, trung tâm thuốc thú y, vùng nuôi đối chứng, cầu cảng giao hàng, v.v.
Đầu năm 2011, Công ty Aquafeed có Tổng Giám đốc là ông Nguyễn Hồng Nam, sinh 1968, ngụ TP. Hồ Chí Minh, nhận bằng Tiến sĩ quản trị kinh doanh tại trường Internationnal American University cuối năm 2010.
Quá trình hoạt động, Công ty Aquafeed vay vốn Agribank Chi nhánh tỉnh Trà Vinh (Agribank Trà Vinh) theo hạn mức tín dụng có thế chấp và tài sản đảm bảo vốn vay lúc nào cũng nhiều hơn khoản vay. Thời điểm Công ty Aquafeed vay cao nhất là 100 tỉ đồng, thì tài sản thế chấp là 136,2 tỉ đồng. Tiền vay chỉ phục vụ cho hoạt động sản xuất kinh doanh của công ty, không có ai chiếm đoạt đồng nào. Bản thân ông Lộc không có cổ phần trong Công ty Aquafeed, ông chỉ đại diện vốn góp của Công ty Cổ phần Công nghiệp thủy sản cho đến ngày 25/3/2011.
Từ khi thành lập đến giữa năm 2012, Aquafeed luôn vay và trả Agribank Trà Vinh đầy đủ cả vốn, lãi. Khi các khoản vay chưa đến hạn trả nợ thì tai họa ập đến. Từ văn bản đề nghị hỗ trợ “thu hồi công nợ” của Agribank Trà Vinh, ngày 17/1/2013, Cơ quan CSĐT Công an tỉnh Trà Vinh khởi tố vụ án hình sự: “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản”, đối với 5 người: Nguyễn Hữu Lộc, Nguyễn Hồng Nam, Trần Vũ Dũng (Thạc sĩ, thành viên HĐQT Công ty Aquafeed), Đỗ Thái Hòa (Phó Tổng Giám đốc Aquafeed) và Bùi Thị Tuyết Mai (Tổng Giám đốc Công ty CP Công nghiệp thủy sản). Có 3 người là cán bộ của Agribank Trà Vinh bị khởi tố về tội “Vi phạm quy định về cho vay trong hoạt động của các tổ chức tín dụng”, gồm các ông Nguyễn Văn Trực (Phó Giám đốc, người ký văn bản đề nghị hỗ trợ “thu hồi công nợ”), Nguyễn Quốc Hoàn và Cao Văn Phong (Trưởng và Phó phòng Tín dụng).
Tại phiên toà sơ thẩm ngày 9/2/2018, TAND tỉnh Trà Vinh tuyên Bản án số 01/2018/HS-ST, xử phạt ông Lộc 14 năm tù; ông Nam 10 năm tù, ông Hòa 12 năm tù, bà Mai 10 năm tù và ông Dũng 7 năm tù về tội “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản”. Ba cán bộ Agribank Trà Vinh mỗi người 5 năm tù về tội “Vi phạm quy định về cho vay trong hoạt động của các tổ chức tín dụng”.
Những lí do kêu oan
Tiến sĩ Nguyễn Hữu Lộc trình bày: “Một: Suốt quá trình tố tụng, các bị can liên tục khiếu nại, kêu oan. Toàn bộ vốn vay đều phục vụ cho sản xuất kinh doanh của Công ty Aquafeed, không có ai chiếm đoạt. Chính Cơ quan CSĐT Công an tỉnh Trà Vinh đã nhiều lần kết luận: “Cơ quan điều tra đã điều tra nhưng không chứng minh được ý thức chiếm đoạt của từng bị can” và “Quá trình điều tra chưa phát hiện các bị can trong vụ án chiếm đoạt cá nhân”. Tại phiên toà sơ thẩm ngày 9/2/2018, đại diện Viện KSND tỉnh Trà Vinh xác định “không có ai chiếm đoạt 1 xu, 1 cắc nào”.
Hai: Tại phiên tòa phúc thẩm ngày 11/12/2018, đại diện Viện KSND Cấp cao tại TP. Hồ Chí Minh xác định: Chưa đủ căn cứ để buộc các bị cáo tội lừa đảo; quá trình xử lý vụ án, cấp sơ thẩm đã vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng. Do đó, đề nghị HĐXX phúc thẩm hủy án sơ thẩm.
Ba: Xem xét toàn diện hồ sơ, kết quả tranh tụng công khai tại phiên toà, HĐXX phúc thẩm nhận định: Tài sản mà Aquafeed thế chấp trị giá 136,2 tỉ đảm bảo đủ để thực hiện nghĩa vụ vay 100 tỉ đồng. Quá trình thực hiện Hợp đồng tín dụng số 01AQ/HĐTD, Công ty Aquafeed không vi phạm, khoản vay chưa đến hạn trả nợ nên ngân hàng chưa thiệt hại. Aquafeed với hệ thống dây chuyền máy móc hiện đại thể hiện phương án đầu tư lâu dài, bền vững.
HĐXX kết luận: Việc ký kết Hợp đồng tín dụng số 01AQ/HĐTD là quan hệ dân sự, không có hành vi gian dối, cũng không có hành vi chiếm đoạt; Agribank không bị thiệt hại vì tài sản thế chấp đủ để trả nợ trong trường hợp Aquafeed phá sản. Do đó, hành vi của các bị cáo chưa đủ yếu tố cấu thành tội lừa đảo.
Từ các lẽ trên, Bản án số 691/2018/HSPT ngày 11/12/2018 của TAND Cấp cao tại TP. Hồ Chí Minh xử: Hủy Bản án số 01/2018/HS-ST của TAND tỉnh Trà Vinh, giao hồ sơ vụ án cho Viện KSND tỉnh Trà Vinh điều tra xét xử lại theo thủ tục sơ thẩm”.
TS Nguyễn Hữu Lộc bức xúc: “Tôi được Cơ quan CSĐT Công an tỉnh Trà Vinh triệu tập để điều tra lại cho đến cuối năm 2019, tức hơn 1 năm sau khi bản án phúc thẩm tuyên. Đang chờ kết luận điều tra để giải oan cho tôi thì đầu tháng 3/2020, qua luật sư tôi biết TAND Tối cao đã ra Quyết định kháng nghị số 11/2019/KN-HS đề ngày 9/12/2019 (chỉ cách 2 ngày là hết hạn về thời hiệu kháng nghị) đối với Bản án số 691/2018/HSPT ngày 11/12/2018. Đến ngày 3/3/2021, TAND Tối cao ban hành Quyết định Giám đốc thẩm, tuyên hủy Bản án số 691/2018/HSPT ngày 11/12/2018, giao hồ sơ cho TAND Cấp cao tại TP.Hồ Chí Minh xét xử lại phúc thẩm”.
Lại đồng loạt kêu oan
Ngày 26/5/2023, TAND Cấp cao tại TP. Hồ Chí Minh mở phiên toà phúc thẩm lần 2. Tại phiên toà lần này, đại diện Viện KSND Cấp cao tại TP. Hồ Chí Minh thay đổi quan điểm, trái ngược hoàn toàn với quan điểm ở phiên toà phúc thẩm lần 1, cho rằng bản án sơ thẩm kết tội các bị cáo “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản” là có căn cứ (?).
Các bị cáo một lần nữa đồng loạt kêu oan, đề nghị vị đại diện Viện Kiểm sát đưa ra tài liệu chứng minh các bị cáo có hành vi chiếm đoạt, đồng thời chỉ ra ai đã bị thiệt hại trong vụ án và thiệt hại số tiền cụ thể là bao nhiêu?
Tham gia bào chữa cho các bị cáo có 10 luật sư, đều chứng minh không có dấu hiệu thể hiện các bị cáo phạm tội theo Điều 139 và 179 Bộ luật Hình sự (BLHS) năm 1999.
Theo các luật sư, yếu tố cấu thành tội“Lừa đảo chiếm đoạt tài sản” buộc phải hội đủ cả 3 yếu tố: Thủ đoạn gian dối, ý thức chiếm đoạt và cá nhân phải chiếm đoạt được tài sản. Chính Cơ quan CSĐT Công an tỉnh Trà Vinh đã nhiều lần xác định: “Quá trình điều tra chưa phát hiện các bị can trong vụ án chiếm đoạt cá nhân”. Tại phiên tòa sơ thẩm, chính vị đại diện Viện Kiểm sát và chủ tọa Nguyễn Văn Thành đều xác định không có ai chiếm đoạt “một xu, một cắc”.
Hồ sơ thể hiện cá nhân không chiếm đoạt, 4 công ty liên quan đến vụ án cũng không chiếm đoạt. Cụ thể: 4 doanh nghiệp đều là “công ty cổ phần” (Công ty CP Aquafeed Cửu Long, Công ty CP Công nghiệp thủy sản, Công ty CP Biển Tây và Công ty CP Dũng Liêm). Công ty Aquafeed ký Hợp đồng bán hàng cho Công ty Dũng Liêm, thu gần 76 tỉ đồng; Aquafeed trả cho Agribank Trà Vinh 67,7 tỉ đồng, sau đó chỉ vay lại 54 tỉ đồng. Điều này thể hiện không có cá nhân nào chiếm đoạt, cũng không có công ty nào hưởng lợi từ số tiền Công ty Aquafeed vay của Agribank Trà Vinh; và Agribank Trà Vinh không thiệt hại từ các Hợp đồng kinh tế, vì tài sản thế chấp đủ đảm bảo nợ vay.
Về khoản thế chấp “quyền đòi nợ” với số tiền 91,2 tỉ đồng (do người dân mua nguyên liệu, còn nợ Công ty Aquafeed): Công ty Aquafeed đã thế chấp hợp pháp cho Agribank Trà Vinh bằng các Hợp đồng tín dụng, được đăng ký giao dịch đảm bảo, đến thời điểm hiện tại vẫn còn hiệu lực. Đây rõ ràng là thoả thuận dân sự theo quy định pháp luật. Quyền đòi nợ được pháp luật cho phép, nên quyền tước bỏ thoả thuận này không thuộc về cơ quan tố tụng!
Đối với nhóm bị cáo ngân hàng, TAND Cấp cao nhận định: Hợp đồng tín dụng số 01AQ/HĐTD là Hợp đồng vay có thế chấp tài sản. Tài sản thế chấp lớn hơn tài sản vay nên được xem là hợp pháp. Thực hiện Hợp đồng vay, Công ty Aqufeed trả nợ rất tốt, quá trình thẩm định được xếp loại A. Các tài liệu gửi cho Agribank Trà Vinh để thẩm định hạn mức tín dụng 100 tỉ đồng đều hợp lệ, hợp pháp, chứng minh đủ điều kiện vay. Mặt khác, Agribank không bị thiệt hại 54,17 tỉ đồng như đã quy kết.
Ý kiến tâm huyết của Phó trưởng Ban Dân nguyện của Quốc hội Lưu Bình Nhưỡng
Sau khi nghiên cứu tài liệu do các luật sư, bị cáo cung cấp, ngày 10/4/2020, TS Lưu Bình Nhưỡng lúc đó là Đại biểu Quốc hội khoá XIV, Phó trưởng Ban Dân nguyện của Quốc hội, ký văn bản dài 6 trang nêu bật các điểm mấu chốt để Chánh án TAND Tối cao xem xét. Cụ thể:
1. Quá trình điều tra và hồ sơ vụ án cho thấy rất rõ không bị cáo nào có hành vi chiếm đoạt tài sản. Ngược lại, có đầy đủ bằng chứng, xác nhận về mặt pháp lý của các cơ quan có thẩm quyền chứng minh cho sự thể hiện vô tội của các bị cáo.
2. Quan hệ tín dụng giữa Công ty Aquafeed và Agribank Trà Vinh từ nhiều năm, vay theo hạn mức tín dụng có tài sản đảm bảo vốn vay 100% thông qua 3 Hợp đồng thế chấp tài sản, từ lúc thành lập cho đến trước khi khởi tố vụ án có vay, có trả sòng phẳng chưa lần nào bị chế tài tín dụng. Ngân hàng không thiệt hại khi cho Aquafeed vay vốn đối với các Hợp đồng kinh tế. Hồ sơ vụ án thể hiện rõ, Aquafeed đã trả cho Agribank Trà Vinh hơn 67,7 tỉ đồng ngay khi nhận được tiền bán hàng từ Công ty Dũng Liêm (gần 76 tỉ đồng), và chỉ vay lại 54,17 tỉ đồng, vậy sao gọi là lừa đảo ngân hàng?
3. Diễn biến và ghi chép tại Biên bản phiên tòa hình sự sơ thẩm, có thể thấy chính các cơ quan tố tụng đã có cơ sở chứng minh các bị cáo không chiếm đoạt tài sản. Nhưng Bản án sơ thẩm và Quyết định kháng nghị số 11/2019/KN-HS lại quy buộc cho các bị cáo tội “Lừa đảo” là thể hiện dấu hiệu oan sai. Đối với các chứng cứ dùng buộc tội các bị cáo, ngoài báo cáo tài chính có dấu hiệu bị làm giả thể hiện dấu hiệu tội làm sai lệch hồ sơ vụ án, các chứng cứ khác đều thể hiện không đủ cơ sở vững chắc để buộc tội.
TS Lưu Bình Nhưỡng cho rằng: “Xét thấy đây là vụ án có dấu hiệu thể hiện dấu hiệu có nhiều sai phạm nghiêm trọng cả trong điều tra - truy tố - xét xử - kháng nghị; có dấu hiệu xâm hại quyền lợi ích của cá nhân, doanh nghiệp. Tôi đề nghị đồng chí Chánh án TAND Tối cao xem xét chỉ đạo xử lý nghiêm theo pháp luật…”
