Người cao tuổi giữ môi trường, khởi nghiệp du lịch ở Gò Cỏ

Gặp lại ấu thơ

Dừng chân ở phường Sa Huỳnh, tỉnh Quảng Ngãi, đi chừng dăm phút đã lững thững đi trên những phiến đá triệu năm ở làng Gò Cỏ. Gò Cỏ chừng đôi năm trở lại đã định danh trên bản đồ du lịch, nhưng cũng chưa nhiều người biết tới. Bà Tám “sương gió” đã hơn 70 tuổi bỏm bẻm dắt tay khách rồi giới thiệu về làng bằng chất giọng Quảng Ngãi nơi miệt biển. Những vết tích từ xa xưa lặng lẽ hòa mình vào đời sống của ngôi làng bằng những ô cửa sổ sơn xanh, mấy gốc hoa giấy nở rực trước cửa, những chùm bông trang lô nhô trên bờ rào, lấp ló biển hiệu homestay được làm từ vỏ sò, hay một vạt xương rồng được trồng ngay hàng thẳng lối. Dường như cũng như nhiều nhiều ngôi nhà khác đều làm thế.

Bà Bùi Thị Vân chia sẻ với khách du lịch về loại muối không chỉ là gia vị mà là kí ức tổ tiên.

Làng không có quán hàng bán đồ ăn, khách đến cứ như con cháu trong nhà, cùng nấu cùng ăn với chủ nhà. Có cá ăn cá, có rau ăn rau, có sắn khoai cũng ăn cùng, cứ như những đứa cháu đứa con ở phố về với quê kiểng vậy. Cũng những ông bà vồn vã hỏi han, cũng những cô dì tươi cười săn sóc. Mà những nhà tranh trát đất, những cối đá chum nước, những vạt cây khóm hoa như gợi nhắc cho từng người bao điều về quê ngoại, quê nội, nơi bóng dáng già nua đứng bên rào ngóng từng đứa con xa trở về. Sáng dậy bừng mắt, tô bún úp lồng bàn, bà Tám “sương gió” ở ngoài vườn khấp khiểng đi vào giục ăn cho nóng. Lời giục giã thân quen như của nội hay của ngoại đã bao lâu rồi chưa được nghe lại. Cơn gió lành mùa Hè mang kí ức thời thơ ấu quay về như những ngày nội hay ngoại còn sống, thân thương có võng bà đưa, có đĩa hải sản tươi rói, có bát canh chua lưỡi long thơm mát.

Bà Huỳnh Thị Thương (71 tuổi) tự hào khi ngôi làng vốn vô danh bây giờ cũng đã nổi tiếng. Gò Cỏ bây giờ đã đón không ít đoàn khách đến tham quan thiên nhiên, tìm hiểu văn hóa, và cả để nghỉ dưỡng. Mới đây khi Hợp tác xã du lịch được thành hình, các cô bà chú bác vốn chỉ quen tay quăng lưới vá lưới, trồng lúa, trồng bông, hay lên mép ghềnh thu hoạch muối thì giờ tự mình có thể làm du lịch, trở thành chủ homestay đón khách, thành hướng dẫn viên du lịch, thành một ca sĩ biểu diễn các bài chòi cổ khiến người người mê đắm. Bà Bùi Thị Vân (72 tuổi) bảo rằng, làng được phát triển du lịch bởi chính những người con sinh ra và lớn lên ở đây, mang tình yêu với đất với biển. Những ngày rảnh rỗi, họ lại cùng nhau dọn vệ sinh, bảo vệ môi trường, cất lại mái gianh, đắp lại mấy bờ tường đất trọn rơm, cửa mở quanh năm suốt tháng đón gió lùa man mác, dặm lại hàng chè tàu thêm xanh, xới đất cho cụm bông trang đỏ thêm trước ngõ, rồi chụm nhau lại trên mép biển chờ thúng về đơm cá nấu cơm, người Gò Cỏ như lãng quên với thế giới, nơi tách biệt với bên ngoài.

Giữ xanh Gò Cỏ để làm du lịch

Dòng chảy của du lịch thương mại cũng đổ về Gò Cỏ, có những nhà đầu tư nhìn thấy tiềm năng và tìm đến. Những người dân một đời chỉ quen đi biển, làm muối, trồng cấy đã hăng hái trước vận mệnh của làng, của vùng đất này. Ngay cả những người cao tuổi trong làng như là Bùi Thị Vân (72 tuổi), bà Huỳnh Thị Thương (74 tuổi) cũng học làm du lịch. Ngôi nhà tranh của bà Vân giờ đã thành homestay. “Làng tôi từng không ai biết, không ai thèm đến. Chính con cháu trong làng cũng bỏ đi nơi khác sinh sống. Nhưng giờ khác rồi, du khách đến nườm nượp, nhiều đến mức có khi chúng tôi phải từ chối đón đoàn vì quá tải”, bà Vân tâm sự.

Gò Cỏ hiện đang vinh dự là 1 trong 6 làng đại diện Việt Nam tham gia giải thưởng “Làng Du lịch tốt nhất” lần thứ 5 của Tổ chức Du lịch Liên Hợp Quốc.

Không ít lời đề nghị kinh doanh hấp dẫn đã được đưa ra, như với bà Dìn được một vị khách từ Hà Nội đã ngỏ ý mua lại căn nhà và mảnh đất với một khoản tiền kha khá. Nhưng bà đã từ chối. Với bà Dìn, hay với nhiều người khác ở làng, căn nhà không chỉ là tài sản mà đó là di sản, là cái gốc không thể mang ra đổi chác. Lời từ chối ấy khiến nhiều người tấm tắc, bởi có những giá trị không thể đo bằng tiền. Niềm tin vào tình yêu với mảnh đất tổ tiên là một di sản tinh thần mà không ai có thể mua nổi.

Còn ông Hỡi (77 tuổi) và vợ là bà Phố, dù tuổi cao nhưng không ngại khó, tự mình vào rừng tìm tranh, tre và vật liệu dựng lên ngôi nhà tranh vách đất mang hơi thở của quá khứ, trở thành một “bảo tàng gia đình” sống động gìn giữ kí ức và văn hóa địa phương, là điểm dừng chân yêu thích của du khách. Cũng như ông Hỡi, bà Thương dù đã chuẩn bị đủ tre, nứa, vật liệu sinh thái vẫn chưa xây thêm homestay thứ hai vì muốn mọi người trong làng ai có nhu cầu đều có cơ hội làm trước. Không cạnh tranh, mà là công bằng. Với ông Hỡi hay bà Thương, việc giữ gìn bản chất nhân văn và tình làng nghĩa xóm quan trọng hơn bất cứ cơ hội kinh tế nào. Nhiều gia đình có nhà tranh thu hút khá nhiều khách chủ động không làm thêm nữa, nhường cơ hội cho những gia đình khác, những người ít điều kiện hơn được tham gia, cùng chia sẻ lợi ích và phát triển bền vững. Nghĩa xóm tình làng muôn thủa dường như đọng lại ở đó.

Gò Cỏ bây giờ như một điểm xanh về du lịch, mỗi ngày đón nhiều du khách cả Tây lẫn ta. Chính quyền địa phương cũng tự hào khi nói rằng bà con ở vùng này đã chú trọng quan tâm tôn tạo, chỉnh trang đường làng ngõ xóm khang trang, sạch đẹp, xây dựng các hạ tầng homestay, dịch vụ, tham quan trải nghiệm đan lưới, làm bánh, hát hố, hát bài chòi.

Ông Nguyễn Viết Thanh, Chủ tịch UBND phường Sa Huỳnh chia sẻ, du lịch đã tạo nên những giá trị và hạnh phúc cho người dân Gò Cỏ. Chính quyền các cấp đang nỗ lực xây dựng Gò Cỏ thành trung tâm học tập mô hình tiêu biểu “liên kết 4 nhà” (nhà nghiên cứu, Nhà nước, doanh nghiệp tư nhân và cộng đồng bản địa), để phát triển bền vững, toàn diện, và tạo việc làm tử tế cho tất cả mọi người. Gò Cỏ hiện đang vinh dự là 1 trong 6 làng đại diện Việt Nam tham gia giải thưởng “Làng Du lịch tốt nhất” lần thứ 5 của Tổ chức Du lịch Liên Hợp Quốc (UN Tourism) năm 2025.