Sinh ra tại vùng đất quan họ nên từ nhỏ nghệ nhân Nguyễn Phú Hiệp đã mê hát quan họ. Ông Hiệp tâm sự: “Làng Thổ Hà là 1 trong 19 làng cổ quan họ. Ngày bé, tầm 14, 15 tuổi, tôi thường cùng những liền anh, liền chị hát quan họ suốt cả đêm. Lúc đó chưa có phương tiện đi lại thuận lợi như bây giờ, chúng tôi thường đi bộ đến các làng lân cận để giao lưu hát quan họ. Khi có hội hay có lời mời, dù đang làm gì, tôi cũng sắp xếp lại công việc để đi theo tiếng gọi của những canh hát. Khi mời bạn hát đến nhà, chúng tôi chuẩn bị cỗ tiếp đón trang trọng, thể hiện tình cảm khăng khít gắn bó giữa các liền anh liền chị”.
Năm 27 tuổi, ông Hiệp mới bắt đầu dày công sưu tầm những bài hát quan họ cổ. Bởi niềm đam mê hát quan họ và tình yêu với nghệ thuật truyền thống này đã ngấm vào trong tâm hồn ông. Cũng chính thời gian này, ông bắt đầu đi sưu tầm các làn điệu hát quan họ cổ và coi đó như một niềm đam mê bất tận của mình. Hơn 30 năm qua, ông Hiệp học hỏi, sưu tầm, lưu giữ vốn dân ca quan họ với hơn 200 làn điệu, gần 600 lời ca quan họ cổ.
 |
| Cặp Nghệ nhân ưu tú Phú Hiệp (trái) và Đăng Nam biểu diễn quan họ cổ |
Hiện ông Hiệp là Chủ nhiệm CLB quan họ Thổ Hà, với hơn 30 thành viên. Là người am hiểu lề lối chơi quan họ cổ, ông luôn trau dồi, tìm hiểu sâu về văn hóa quan họ để truyền dạy trong cộng đồng; luôn có ý thức gìn giữ, bảo tồn những giá trị nguyên gốc của quan họ. Nhờ sự nhiệt tình chỉ bảo của ông mà nhiều thành viên trong CLB đã thành thục các bài hát quan họ.
Với tình yêu mà niềm đam mê với quan họ, nghệ nhân Nguyễn Phú Hiệp đã truyền lửa đam mê quan họ cho nhiều người, phong trào ca hát quan họ của xã Vân Hà và nhiều xã khác trong huyện phát triển, lan tỏa sâu rộng. Từ năm 1989 đến nay, ông cùng CLB tích cực phục vụ các sự kiện văn hóa của địa phương, tổ chức duy trì canh hát truyền thống diễn ra vào các dịp lễ, hội.
CLB quan họ Thổ Hà đều đặn tham gia Hội thi hát quan họ do huyện Việt Yên và tỉnh Bắc Giang tổ chức hằng năm. Ông cũng tích cực phối hợp cùng Trung tâm Văn hóa, Thông tin và Thể thao huyện tham mưu tổ chức các cuộc liên hoan hát quan họ của huyện và luôn được mời tham gia các cuộc thi với vai trò cố vấn chuyên môn, làm giám khảo về hát đối đáp.
Ông Hiệp cho biết: “Người quan họ gọi là chơi quan họ chứ không phải hát. Chơi thì thanh tao, khiêm nhường, hết lòng và đắm đuối lắm. Việc chơi quan họ không đơn giản, câu hát khi buông ra không phải là “chót lưỡi đầu môi”, càng không thể thoảng như gió bay, mà cái cốt là phải chơi, phải hát bằng cả trái tim, những khắc khoải, chờ đợi và mọi tâm sự đều được trao gửi trong câu hát”.
Năm 2008, nghệ nhân Nguyễn Phú Hiệp cung cấp 170 làn điệu dân ca quan họ phục vụ việc làm hồ sơ đề án trình UNESCO công nhận dân ca quan họ là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Năm 2012, ông tham gia cùng đoàn nghệ nhân 2 tỉnh Bắc Giang, Bắc Ninh trình diễn quan họ tại Cộng hòa Pháp, do Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch tổ chức.
Năm 2015, ông được Nhà nước phong tặng Nghệ nhân Ưu tú; tháng 4/2023, ông được Nhà nước trao tặng Nghệ nhân Nhân dân cho những đóng góp không mệt mỏi về hát quan họ - một loại hình nghệ thuật truyền thống của dân tộc.
