Con người dưới cách nhìn của Y học cổ truyền (Kì 4)

Ở kì trước, chúng tôi đã giới thiệu hai công năng chính của tạng Tâm đối với sức khỏe con người. Trong kì này chúng tôi sẽ trình bày về những công năng còn lại của tạng Tâm và mối quan hệ của tạng Tâm với các bộ phận khác trong cơ thể con người…

A. Công năng tạng Tâm với sức khỏe con người

3. Tâm là Quân Hỏa:

Sức sống con người nhờ Tâm khí và Tâm huyết tưới nhuần đến mọi chỗ, không nơi nào trên cơ thể không được hưởng sự ấm nóng ấy. Ngũ tạng lục phủ nhờ vào sự nóng ấm ấy mà phát sinh, phát triển. Hỏa của Tâm là Quân Hỏa, trong khi đó Hỏa của Tâm bào, Tam tiêu của Thận đều là Tướng hỏa, những thứ hỏa này nhằm bổ sung và hỗ trợ cho quân hỏa.

4. Tâm khai khiếu ra lưỡi:

Lưỡi và tạng Tâm có quan hệ mật thiết với nhau. Tạng Tâm biểu hiện ra lưỡi, hay nói cách khác lưỡi nói lên tình trạng của Tâm:

Lưỡi cử động linh hoạt là Tâm khí tốt.

Lưỡi bị lệch vẹo, nói năng ngọng nghịu là Tâm thần bệnh.

Chót lưỡi thuộc Tâm:

Chót lưỡi có màu hồng, nhuận là Tâm huyết đủ.

Chót lưỡi có màu đỏ là tâm huyết nhiệt.

Chót lưỡi có màu nhợt nhạt là Tâm huyết hư.

Chót lưỡi có màu tím là Tâm huyết ứ.

5. Các vùng trên cơ thể có liên quan đến tạng Tâm

Do đường kinh Tâm (kinh Thủ thiếu âm Tâm) có đi qua hoành cách mô, Tiểu trường, Phế, cổ họng, thực quản, mắt nên trong bệnh lí của tạng Tâm thường xuất hiện những triệu chứng có liên quan đến các vùng cơ thể kể trên.

Quan hệ giữa Tâm với Tiểu trường là quan hệ giữa Biểu và Lí, giữa Tạng và Phủ. Thông qua sự liên hệ của kinh mạch mà Tạng Tâm và Phủ Tiểu trường có quan hệ lẫn nhau.

Quan hệ giữa Tâm và Phế là mối quan hệ về vị trí và công năng hoạt động:

Về vị trí cơ thể: Cả tạng Tâm và tạng Phế cùng nằm ở thượng tiêu, bệnh lí của tạng này sẽ ảnh hưởng đến tạng kia và ngược lại.

Về công năng hoạt động: Tâm chủ huyết và Phế chủ khí. Khí và huyết là 2 dạng vật chất cơ bản cho hoạt động tạng Phủ và cơ thể.

Ngoài ra theo quy luật ngũ hành tương sinh, tương khắc thì Tâm hỏa khắc Phế kim.

Tạng Tâm và tạng Tì có mối quan hệ tương sinh: Tâm hỏa sinh Tì thổ. Ngoài ra, Tâm chủ huyết, mà huyết là tinh hoa của thủy cốc được khí hóa ở Tỳ, Tì giữ huyết đi trong lòng mạch.

Tạng Tâm và tạng Thận có mối quan hệ tương khắc. Theo thuyết ngũ hành, tạng Tâm thuộc hành hỏa, còn tạng Thận thuộc hành thủy mà thủy khắc hỏa cho nên Thận thủy khắc Tâm hỏa. Ngoài ra tạng Tâm ứng với quẻ Li, tạng Thận ứng với quẻ Khảm. Hai quẻ này chồng lên nhau thành quẻ Thái, ý nghĩa là thủy hỏa kí tế. Tâm hỏa và Thận thủy giao hòa nhau tạo quân bình cho cơ thể.

Tâm có Tâm bào lạc là ngoại vệ của Tâm, bảo vệ tạng Tâm đồng thời chấp hành mệnh lệnh của Tâm.

6. Tâm bào lạc

Cơ thể chúng ta có ngũ Tạng nhưng lại có đến lục Phủ. Như vậy trong mối quan hệ biểu lí giữa tạng và phủ chưa được cân đối, cần phải có thêm một tạng nữa. Do tạng Tâm có chức năng quân chủ, là vị vua (tối quan trọng) nên nó cần phải có sự bao bọc, bảo vệ bên ngoài. Vai trò này được thực hiện bởi Tâm bào. Tâm bào lạc được coi là một tạng, thuộc tướng hỏa, vì Tâm bào là thần sứ của Tâm. Tâm bào là màng bao bọc của Tâm, còn được gọi là Thủ Tâm chủ, vì nó được ví như cánh tay của Tâm, thay mặt tạng Tâm (vua) mà hành sự.

Chức năng sinh lí của tạng Tâm bào đó là bảo vệ tạng Tâm đồng thời chấp hành mệnh lệnh của Tâm.

Tâm bào là tổ chức ngoại vệ của Tâm: Tâm bào bao bọc tạng Tâm để bảo vệ cho Tâm, ngăn cản không cho tà khí xâm nhập vào Tâm. Tà khí xâm nhập vào cơ thể, nói chung sẽ đi từ ngoài vào trong, từ biểu vào lí. Nên chức năng chính của Tâm bào là bảo vệ cho Tâm.

Trong thiên Tà khách sách Linh Khu nói: “Tâm là vị đại chủ của Ngũ tạng lục phủ, ngoại tà không thể lọt vào được, nếu lọt vào được thì Tâm thương, Tâm bị thương thì Thần đi mất, Thần mất thì chết, cho nên mọi thứ tà khí vào đều ở Tâm bào”. Điều đó đã nói rõ Tâm bào lạc có tác dụng bảo vệ tạng Tâm, không cho ngoại tà xâm nhập vào tạng Tâm.

Những vùng cơ thể có liên quan đến Tâm bào:

Do đường kinh của Tâm bào (kinh Thủ quyết âm Tâm bào) có đi qua các vùng sau: Vùng ngực, sườn, hõm nách, dọc bờ trong cánh tay giữa 2 kinh Tâm, Phế và xuống cơ hoành và bụng liên lạc ba tầng Thượng, Trung, Hạ của Tam tiêu, nên trong bệnh lí Tâm bào có xuất hiện những triệu chứng có liên quan đến vùng cơ thể nêu trên.

Tâm bào lạc và Tam tiêu có quan hệ biểu lí về tạng phủ và trên đường kinh.

Tâm chủ quân hỏa mà Tâm bào lại là Tướng Hỏa, cho nên trên lâm sàng các triệu chứng bệnh hay cùng xuất hiện và hay được phối hợp để chữa bệnh.

Mời quý độc giả đón đọc kì 5 với nội dung tiếp theo của: “Con người dưới cách nhìn của Y học cổ truyền”. Chuyên mục được sự đồng hành của Công ty CP truyền thông chăm sóc sức khỏe Sao Đại Việt - Phòng khám chuyên khoa Y học cổ truyền Sao Đại Việt - Thành viên Hội Giáo dục chăm sóc sức khỏe cộng đồng Việt Nam. Địa chỉ: Số 18 Nguyễn Đổng Chi, phường Cầu Diễn, quận Nam Từ Liêm, TP Hà Nội.

Điện thoại: 0243.207.26.26 - Di động: 084.777.6863.

www.facebook.com/toasangtroiyeuthuong

www.saodaiviet.vn

Email: saodaiviet.vn@gmail.com

Youtube: Sao Đại Việt

Mọi ý kiến về bài viết, xin quý vị vui lòng liên lạc với địa chỉ trên.

Con người dưới cách nhìn của Y học cổ truyền (Kì 3) Con người dưới cách nhìn của Y học cổ truyền (Kì 3)
Con người dưới cách nhìn của Y học cổ truyền  (Kì 2) Con người dưới cách nhìn của Y học cổ truyền (Kì 2)
Con người dưới cách nhìn của Y học cổ truyền (Kì 1) Con người dưới cách nhìn của Y học cổ truyền (Kì 1)
BS Đỗ Nam Khánh & BS YHCT Nguyễn Mạnh Linh

Tin liên quan

Cùng chuyên mục

Những lợi ích của bấm huyệt

Những lợi ích của bấm huyệt

Bấm huyệt là một kĩ thuật trị liệu bổ sung bao gồm việc tạo áp lực lên các điểm cụ thể trên cơ thể, được gọi là kinh tuyến, là những điểm giống nhau mà châm cứu được thực hiện và được chỉ định để hỗ trợ điều trị các tình trạng sức khỏe khác nhau như đau đầu, đau bụng kinh, buồn nôn hoặc thậm chí làm giảm bớt cơn đau chuyển dạ...
9 lầm tưởng về chế độ ăn kiêng cho bệnh đái tháo đường

9 lầm tưởng về chế độ ăn kiêng cho bệnh đái tháo đường

Quản lí bệnh đái tháo đường và giữ lượng đường trong máu ở mức ổn định không khó khi chú ý đến chế độ ăn. Bệnh nhân đái tháo đường thường không tuân thủ các khuyến nghị về chế độ ăn uống vì nhiều lí do…
TP. Hồ Chí Minh: Tước giấy phép hoạt động Phòng khám đa khoa Hà Đô

TP. Hồ Chí Minh: Tước giấy phép hoạt động Phòng khám đa khoa Hà Đô

Thanh tra Sở Y tế TP. Hồ Chí Minh vừa công bố quyết định xử phạt Công ty TNHH Trung tâm y tế Hà Đô (địa chỉ: 35B - 35C đường 3/2, phường 11, quận 10) vì loạt vi phạm trong hoạt động khám chữa bệnh.
Khoảng 70% các bệnh truyền nhiễm là các bệnh lây truyền từ động vật sang người

Khoảng 70% các bệnh truyền nhiễm là các bệnh lây truyền từ động vật sang người

Ngày 27/3/2024, tại Hà Nội, Bộ Y tế phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tổ chức “Hội nghị trực tuyến liên ngành tăng cường công tác phòng, chống các bệnh lây truyền từ động vật sang người năm 2024” với sự tham gia của đại diện Lãnh đạo các cơ quan Trung ương, Lãnh đạo UBND các tỉnh, thành phố và lãnh đạo các đơn vị của ngành Y tế và Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tại Trung ương và địa phương.
Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị bàng quang tăng hoạt

Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị bàng quang tăng hoạt

Hội chứng bàng quang tăng hoạt là tình trạng tiểu gấp, thường đi kèm với tăng số lần tiểu ngày và/hoặc tiểu đêm, có tiểu són hoặc không có tiểu són...

Tin khác

Bộ Y tế thông tin về ca tử vong do mắc cúm A(H5N1) tại Khánh Hòa

Bộ Y tế thông tin về ca tử vong do mắc cúm A(H5N1) tại Khánh Hòa
Cục Y tế dự phòng, Bộ Y tế thông tin về trường hợp mắc cúm A (H5N1) tử vong ghi nhận tại tỉnh Khánh Hòa. Đây là trường hợp mắc cúm A (H5N1) thứ 2 kể từ năm 2014 sau nhiều năm không ghi nhận ca bệnh trên người tại Việt Nam.

Các mức độ men gan tăng cao cần biết

Các mức độ men gan tăng cao cần biết
Men gan tăng cao thường là dấu hiệu của tổn thương tế bào gan, có thể xảy ra với nhiều bệnh lí có mức độ nghiêm trọng khác nhau. Vậy các mức độ men gan tăng nguy hiểm như thế nào?...

Bài tập phục hồi chức năng cho bệnh nhân sau đột qụy

Bài tập phục hồi chức năng cho bệnh nhân sau đột qụy
Nghiên cứu cho rằng, khoảng thời gian trong vòng 6 tháng sau đột qụy là thời điểm mà quá trình phục hồi diễn ra tốt nhất. Vì vậy, áp dụng những bài tập thể dục tại nhà là một trong những cách tốt nhất để người bệnh sau đột qụy phục hồi về thể chất và tinh thần...

Bộ Y tế chỉ đạo khẩn cấp vụ sản phụ tử vong ở Đồng Tháp

Bộ Y tế chỉ đạo khẩn cấp vụ sản phụ tử vong ở Đồng Tháp
Mới đây, Bộ Y tế đã có công văn gửi Sở Y tế tỉnh Đồng Tháp về việc xác minh và báo cáo trường hợp sự cố y khoa tại Bệnh viện đa khoa khu vực Tháp Mười, tỉnh Đồng Tháp.

Quá nhiều niacin có thể gây hại cho tim

Quá nhiều niacin có thể gây hại cho tim
Hàm lượng niacin (hay vitamin B3) cao, có thể gây viêm và làm hỏng mạch máu, tăng nguy cơ mắc bệnh tim…

Điều gì đã khiến Thọ Xuân Đường giữ được truyền thống cứu người 370 năm

Điều gì đã khiến Thọ Xuân Đường giữ được truyền thống cứu người 370 năm
Trong dòng chảy của truyền thống “giữ lửa nghề y” phải nói đến Nhà thuốc Thọ Xuân Đường ở Hà Nội với 17 đời liên tục làm nghề chữa bệnh cứu người, đến nay đã gần 4 thế kỉ.

Tăng cường công tác phòng, chống bệnh ho gà và các bệnh dự phòng bằng vắc xin

Tăng cường công tác phòng, chống bệnh ho gà và các bệnh dự phòng bằng vắc xin
Theo thông tin ghi nhận từ hệ thống giám sát bệnh truyền nhiễm quốc gia, từ đầu năm 2024 đến nay, cả nước ghi nhận rải rác gần 70 trường hợp mắc bệnh ho gà, chủ yếu tại một số tỉnh, thành phố khu vực miền Bắc. Ngoài ra, nhiều trường hợp mắc bệnh sởi, sốt phát ban nghi sởi và thủy đậu cũng ghi nhận rải rác ở nhiều nơi.

Buộc thu hồi và tiêu hủy sản phẩm của Công ty La Vo

Buộc thu hồi và tiêu hủy sản phẩm của Công ty La Vo
Thanh tra Sở Y tế TP.Hồ Chí Minh vừa công khai danh sách các cơ sở vi phạm trong lĩnh vực dược, mỹ phẩm, thiết bị y tế, đấu thầu từ ngày 1-15/3.

Công ty cổ phần Huyền Chi Ngọc và Dược phẩm THL bị xử phạt

Công ty cổ phần Huyền Chi Ngọc  và Dược phẩm THL bị xử phạt
Thanh tra Sở Y tế Hà Nội vừa ban hành các quyết định xử phạt vi phạm hành chính đối với Công ty cổ phần Huyền Chi Ngọc và Công ty cổ phần đầu tư và phát triển dược phẩm THL.

Món ăn bài thuốc hỗ trợ điều trị hội chứng thận hư

Món ăn bài thuốc hỗ trợ điều trị hội chứng thận hư
Theo y học cổ truyền, hội chứng thận hư thuộc phạm vi của chứng thủy thũng. Một số món ăn bài thuốc có tác dụng hỗ trợ điều trị hội chứng này...

Cách phòng ngừa cơn thiếu máu não thoáng qua

Cách phòng ngừa cơn thiếu máu não thoáng qua
Cơn thiếu máu não thoáng qua với các triệu chứng xuất hiện và biến mất nhanh chóng, có thể sẽ khiến người bệnh chủ quan, không đi khám. Nhưng có đến 1/3 số người đã bị đột qụy trong vòng một năm sau khi bị cơn thiếu máu não thoáng qua...

Cảnh báo tình trạng gia tăng NCT mắc chứng bệnh về hô hấp do thời tiết nồm ẩm

Cảnh báo tình trạng gia tăng NCT mắc chứng bệnh về hô hấp do thời tiết nồm ẩm
Thời tiết nồm ẩm kéo dài tại miền Bắc những ngày qua, khiến độ ẩm trong không khí cao, là nguyên nhân gia tăng các bệnh về đường hô hấp, đặc biệt với NCT và trẻ em.

Điều ít biết tại Trung tâm Mô phỏng Y khoa hàng đầu Việt Nam

Điều ít biết tại Trung tâm Mô phỏng Y khoa hàng đầu Việt Nam
Ngoài những trang bị hiện đại bậc nhất, Trung Tâm Mô Phỏng Y khoa Trường Đại Học VinUni là nơi học viên được đối mặt với mọi tình huống không khác gì bệnh viện thật, từ những ca cấp cứu giành giật sự sống tới những tình huống phải đối mặt với người nhà bệnh nhân để báo tin xấu. Từng thao tác, lời nói, ánh mắt… sẽ được phân tích, sửa từ “đầu” giúp mang lại kỹ năng, kiến thức và cả sự thấu cảm của người làm ngành y.

Người bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính nên đi bộ thế nào?

Người bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính nên đi bộ thế nào?
Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) là bệnh lí hô hấp mạn tính, người bệnh phải lưu ý nhiều vấn đề như nên ăn gì, kiêng gì, nên tập thể dục thế nào, có nên đi bộ không, cần chú ý những gì để hạn chế đợt cấp của bệnh COPD...

Ác mộng của phái mạnh - Ung thư tiền liệt tuyến

Ác mộng của phái mạnh - Ung thư tiền liệt tuyến
Ung thư tuyến tiền liệt là một trong những loại ung thư phổ biến nhất. Nhiều bệnh ung thư tuyến tiền liệt phát triển chậm và chỉ giới hạn trong tuyến tiền liệt, nơi chúng có thể không gây hại nghiêm trọng. Tuy nhiên, trong khi một số loại ung thư tuyến tiền liệt phát triển chậm và có thể cần điều trị tối thiểu hoặc thậm chí không cần điều trị, thì các loại khác lại phát triển mạnh và có thể lây lan nhanh chóng…
Xem thêm
TP. Hồ Chí Minh: Tước giấy phép hoạt động Phòng khám đa khoa Hà Đô

TP. Hồ Chí Minh: Tước giấy phép hoạt động Phòng khám đa khoa Hà Đô

Mới đây, Thanh tra Sở Y tế TP. Hồ Chí Minh đã công bố quyết định xử phạt Công ty TNHH Trung tâm y tế Hà Đô (địa chỉ: 35B - 35C đường 3/2, phường 11, quận 10) vì loạt vi phạm trong hoạt động khám chữa bệnh.
Khoảng 70% các bệnh truyền nhiễm là các bệnh lây truyền từ động vật sang người

Khoảng 70% các bệnh truyền nhiễm là các bệnh lây truyền từ động vật sang người

Ngày 27/3/2024, tại Hà Nội, Bộ Y tế phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tổ chức “Hội nghị trực tuyến liên ngành tăng cường công tác phòng, chống các bệnh lây truyền từ động vật sang người năm 2024” với sự tham gia của đại diện Lãnh đạo các cơ quan Trung ương, Lãnh đạo UBND các tỉnh, thành phố và lãnh đạo các đơn vị của ngành Y tế và Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tại Trung ương và địa phương.
Bộ Y tế thông tin về ca tử vong do mắc cúm A(H5N1) tại Khánh Hòa

Bộ Y tế thông tin về ca tử vong do mắc cúm A(H5N1) tại Khánh Hòa

Cục Y tế dự phòng, Bộ Y tế thông tin về trường hợp mắc cúm A (H5N1) tử vong ghi nhận tại tỉnh Khánh Hòa. Đây là trường hợp mắc cúm A (H5N1) thứ 2 kể từ năm 2014 sau nhiều năm không ghi nhận ca bệnh trên người tại Việt Nam.
NCT cần chủ động phòng bệnh giao mùa Thu Đông

NCT cần chủ động phòng bệnh giao mùa Thu Đông

Thời tiết thay đổi, cơ thể chúng ta cũng chưa kịp thích nghi, dẫn tới đề kháng bị giảm mạnh và đó là nguyên nhân dễ mắc các bệnh giao mùa Thu Đông. Bệnh giao mùa Thu Đông có thể gặp ở mọi đối tượng và lứa tuổi, tuy nhiên một số đối tượng sẽ có nguy cơ mắc bệnh cao hơn như: Trẻ em và NCT.
Khám mắt và sức khỏe miễn phí cho hàng trăm người cao tuổi ở TP Bà Rịa

Khám mắt và sức khỏe miễn phí cho hàng trăm người cao tuổi ở TP Bà Rịa

Ngày 10/8, Ban Đại diện Hội NCT TP Bà Rịa phối hợp Bệnh viện Mắt tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu, Trung tâm Y tế TP Bà Rịa tổ chức chương trình khám mắt và sức khỏe cho NCT.
Bệnh viện Đa khoa Medic khám bệnh, cấp thuốc miễn phí cho Người có công Cách mạng

Bệnh viện Đa khoa Medic khám bệnh, cấp thuốc miễn phí cho Người có công Cách mạng

Bệnh viện Đa khoa Medic Bình Dương tổ chức khám bệnh, cấp thuốc miễn phí đối với Người có công với Cách mạng
Bí kíp vượt qua hội chứng “chưa ăn đã thấy no” sau Tết

Bí kíp vượt qua hội chứng “chưa ăn đã thấy no” sau Tết

Sau kỳ nghỉ Tết dài ngày với những bữa tiệc mâm cao cỗ đầy liên miên, một “hội chứng” nhiều người gặp là cảm giác ngấy đồ ăn, chưa ăn đã thấy no. Hành trình đưa vị giác trở lại nhịp sống thường nhật và để cơ thể tìm lại cảm giác cân bằng cũng cần những bí
Phương pháp châm cứu chữa bệnh hiệu quả của Lương y Lê Đức Vọng

Phương pháp châm cứu chữa bệnh hiệu quả của Lương y Lê Đức Vọng

Ngoài chữa bệnh theo các bài thuốc đông y gia truyền, lương y đa khoa Lê Đức Vọng (Phòng chẩn trị y học cổ truyền Đức Tùng) ở thôn Đức Quang, xã Đức Hợp, huyện Kim Động, tỉnh Hưng Yên còn chữa các bệnh liệt thần kinh 7 ngoại biên, thoái hóa khớp, bệnh đĩa
Bộ Y tế: Hướng dẫn chăm sóc sức khoẻ mùa lạnh cho cộng đồng và người lao động

Bộ Y tế: Hướng dẫn chăm sóc sức khoẻ mùa lạnh cho cộng đồng và người lao động

Cục Quản lý Môi trường y tế (Bộ Y tế) vừa có công văn về việc tăng cường hướng dẫn các biện pháp bảo vệ sức khỏe cộng đồng, người lao động trong mùa lạnh.
Phiên bản di động