“Chợ tình” - Một góc nhìn thấm đẫm nội tâm người trong cuộc

Chợ tình

Nhớ Khau Vai

Mẹ đi về phía chợ tình

Đêm nay

Hai bố con mình ôm nhau!

Ơi à…

Lệ làng luật bản từ lâu

Cho đôi lứa lỡ duyên nhau hẹn hò

Chuyện đời đâu dễ so đo

Làm sao đong đếm được -

cho nhân tình

Kìa ai

Thức với bóng mình

Ngóng hoài nơi ấy

Chợ tình Khau Vai!

Phạm Minh Tân

Truyền thuyết kể lại rằng, xưa có chàng Ba người dân tộc Nùng, nhà ở Khau Vai, khôi ngô tuấn tú, hát hay, thổi sáo giỏi nhưng nhà nghèo, yêu say đắm cô Út con tộc trưởng người Giáy. Hai người yêu nhau thắm thiết, nhưng gia đình cô Út không đồng ý vì chàng Ba nghèo, lại khác dân tộc, không cùng phong tục tập quán… Hai người trốn nhà đưa nhau lên núi sống, gây xung đột dữ dội giữa hai dòng tộc, hai làng bản. Vì thế hai người đành phải chia tay nhau, khi chia tay cắt máu ăn thề, dù không lấy được nhau nhưng hằng năm cứ đến ngày 27/3 lại lên Khau Vai hát cho nhau nghe, kể với nhau những ấp ủ trong lòng của một năm xa nhau…

Từ câu chuyện tình này, người dân trong vùng lấy ngày 27/3 làm ngày họp chợ. Lúc đầu, chợ gần như không có người bán, người mua hàng hóa, mà chỉ có một số người bán đồ ăn uống phục vụ cho những người về đây họp chợ. Những người đến đây mục đích là tìm nhau sau một năm xa cách, chủ yếu là những người có mối tình trắc trở, yêu thương nhau thực sự, nhưng vì một lí do nào đó không lấy được nhau… Họ hẹn nhau về đây để tâm sự, thông báo cho nhau cuộc sống riêng của mỗi người, ôn lại những tình cảm xưa. Có nhiều đôi vợ chồng cùng nhau đến, vợ đi tìm bạn của vợ, chồng đi tìm bạn của chồng, không ghen tuông, bực bội mà tôn trọng nhau, coi đó là sự linh thiêng, là bổn phận và trách nhiệm trước cuộc sống tinh thần của người bạn đời.

Nhà thơ Phạm Minh Tân

Như vậy, Chợ tình Khau Vai là nét văn hoá, là “lệ làng”, “luật bản” nên mới không có chuyện ghen tuông, dù vợ hoặc chồng mình ngày ấy đi với bạn tình cũ. Mặc dù vậy, trong tâm tưởng người trong cuộc vẫn không khỏi đau đáu một nỗi niềm. Đó là cấu tứ, là góc nhìn tác giả nắm bắt được để đưa vào những vần thơ. Bài thơ kể về người đàn ông có vợ đi Chợ tình Khau Vai, ở nhà chỉ hai bố con ôm nhau nằm ngủ: “Mẹ đi về phía chợ tình/ Đêm nay/ Hai bố con mình ôm nhau!”.

Tác giả không miêu tả chợ tình với những cặp đôi dập dìu gặp gỡ, díu dít kể cho nhau nghe những chuyện năm qua họ xa nhau, nhớ nhau như thế nào, mà chọn lát cắt khá độc đáo, lặng thầm với cơn sóng trong lòng người chồng ở nhà, lại có vợ đi chợ tình, đi gặp người tình cũ, dù biết rằng sau đêm đó người vợ lại quay về, tình chồng - vợ lại ấm êm như cũ. Tác giả không chỉ dẫn giải tâm trạng của người chồng, mà người đọc cũng cảm nhận được sự hoang vắng, cô đơn của người chồng khi một mình ở nhà trông con cho vợ đi chợ tình, gặp gỡ người tình cũ. Thế nhưng chẳng thể làm khác, vì: “Lệ làng, luật bản từ lâu/ Cho đôi lứa lỡ duyên nhau hẹn hò/ Chuyện đời đâu dễ so đo/ Làm sao đong đếm được - cho nhân tình”.

Mở đầu đoạn thơ này, tác giả đưa đẩy bằng một giọng ru: “Ơi à…”, sau đó mới là những dòng thổ lộ tâm trạng của người chồng, trước một tập tục đã có từ xa xưa, mà có muốn cũng không cưỡng lại được, cho nên: “Chuyện đời đâu dễ so đo/ Làm sao đong đếm được - cho nhân tình”. Đây hẳn vừa là lời than, vừa là lời tự an ủi bản thân trước một tập tục lâu đời của miền sơn cước. Tác giả truyền tải một góc nhìn khác với những bài thơ đã viết về Chợ tình Khau Vai, đó là nhìn sâu vào nội tâm người trong cuộc, để cảm thông, chia sẻ.

Đoạn cuối của bài thơ truyền tải sự trĩu nặng niềm tâm tư, thương cảm: “Kìa ai/ Thức với bóng mình/ Ngóng hoài nơi ấy/ Chợ tình Khau Vai! Đoạn đầu bài thơ có hai bố con, lời ru chắc khiến đứa con ngủ êm, thì đoạn cuối này, dù không nói thẳng ra nhưng người đọc cũng hiểu, còn lại người cha vẫn thức chờ đợi và “Ngóng hoài nơi ấy”. Nơi ấy, rõ ràng là nơi có người vợ đang đắm say với mối tình xưa, đó là “Chợ tình Khau Vai”. Kết bài thơ là một dấu than(!) Hai dòng lục bát cắt ra như muốn diễn tả tâm trạng của người chồng đợi chờ, mong ngóng, buồn tủi không ai chia sẻ. Bài thơ kết thúc hơi buồn nhưng không bi lụy, đau thương. Bài thơ của nhà thơ Phạm Minh Tân với góc nhìn nhân văn mới mẻ, để lại ấn tượng đẹp đối với độc giả và bạn bè yêu mến thơ chị.