Bước qua ngưỡng cửa

Bài 1: Lửng lơ nỗi sợ

Giữa chênh vênh của những triền đá, trong cái lạnh thấu da thịt, con đường lên các bản: Tu San, Lán Tọ, Nậm Mở của xã Tà Mung, huyện Than Uyên, tỉnh Lai Châu như bị bó chặt lại bởi sương chiều trĩu nặng. Những bản làng vốn đã lặng lẽ như bước chân của con nai, con hoẵng giờ như buồn lắng hơn khi trong bản có một người mới mất. Chuyện sống- chết của con người là quy luật bao đời, nhưng với người Mông ở xã Tà Mung thì sự ra đi của người thân lại là nỗi đau, tốn kém cho bao người ở lại.

Điều đó bắt nguồn từ một hủ tục vẫn còn ở Tà Mung nói riêng, ở một số xã của huyện Than Uyên nói chung. Đó là hủ tục treo thi hài người quá cố lên cao, rồi để trong nhà từ năm đến bảy ngày mới mang đi chôn cất. Mỗi ngày qua đi, lại có hàng chục con vật bị giết hại để làm lễ cúng mà trong số đó, con trâu là không thể thiếu được. Ruộng có thể thiếu cả đời, cơm có thể thiếu cả năm nhưng không thể thiếu được thịt trâu trong đám tang. Vậy là cái nghèo cứ theo cái nghèo đi mãi. Việc làm này đã ám ảnh người dân tự bao đời cho đến tận hôm nay.

Bước qua ngưỡng cửa
Thịt trâu để phục vụ cho đám ma của người Mông ở các tỉnh Tây Bắc.

Ông Mùa A Mang, Bí thư Đảng ủy xã Tà Mung nhận định: Từ thuở xa xưa các cụ do điều kiện khó khăn và do tập quán lạc hậu để lại nên việc người chết vẫn chưa đưa vào trong quan tài nên nó không bảo đảm vệ sinh. Người chết mà để lại lâu ngày gây ô nhiễm môi trường, gây tốn kém cho gia đình cả thời gian và của cải.

Chị Giàng Thị Xía ở bản Tu San, người đã chứng kiến bao nhiêu gia đình trong bản có người thân mất đi mà không được cho vào áo quan, tất cả thi hài đều được treo giáp phía vách trong nhà. Mỗi lần trong bản diễn ra hủ tục ấy khiến chị và mọi người vô cùng khiếp sợ. Chị Xia nói: "Sợ lắm, 2-3 ngày nó đi thì không sợ mấy, ngày xưa các ông, các cụ để 6-7 ngày thì sợ quá chứ. Nhìn thấy cứ treo lên thế thì sợ chứ. Treo lên thế thì sợ thối ra, vừa sợ ma, vừa sợ treo thế".

Bước qua ngưỡng cửa
Hủ tục treo người chết của người Mông

Chúng tôi đã gặp trong các mom đá ven đường, những đứa trẻ đang túm tụm kể cho nhau nghe một câu chuyện buồn tênh, huyền bí mà chúng chưa đủ lớn để hiểu về nó. Nhưng, sự thật ở đó có một lời nguyền.

Trung tá Lầu A Tình nhận nhiệm vụ Chính trị viên, Ban Chỉ huy Quân sự huyện Than Uyên- Bộ chỉ huy quân sụ tỉnh Lai Châu từ năm 2018. Bản thân anh là người Mông và anh cũng là người hiểu hơn ai hết rằng hủ tục này bắt nguồn từ một lời nguyền. Lời nguyền ấy giải thích tại sao đồng bào Mông ở Tà Mung chưa thể cho người mất vào áo quan ngay như ở những nơi khác. Lời nguyền đó- chưa ai dám thay đổi.

Trước đây, các thế hệ người Mông quan niệm rằng: mỗi khi gia đình có người mất thì phải chọn giờ tốt trong ngày tốt mới có thể khâm liệm, đưa lên đồi còn nếu giờ có tốt nhưng ngày không tốt mà làm việc đó thì con cháu họ sẽ phạm lời nguyền, cả cuộc đời bị quở trách, sống trong dằn vặt với ốm đau bệnh tật. Do vậy mà người mất rồi mà thi hài vẫn treo ở trong nhà từ năm tới bảy ngày, thậm chí lâu hơn nữa. Hàng mấy chục con vật,vừa trâu, vừa lợn bị mổ theo để làm lễ cúng tế, kể cả trưởng họ cũng không thể làm khác được.

Trung tá Lầu A Tình kể lại: Câu chuyện về làm quan tài, đấy cũng là từ một lời nguyền và cũng là cái lý của các cụ từ ngày xưa rồi, cho nên bây giờ muốn thay đổi việc treo xác người dưới bàn thờ rồi mang đi chôn thành cho người vào quan tài rồi mới mang đi chôn thì trưởng họ phải chịu toàn bộ trách nhiệm mọi vấn đề xảy ra đối với dòng họ như lời nguyền thì trưởng họ phải chịu trách nhiệm. Vì vậy đối với trưởng họ thì tâm lý của họ rất nặng nề. Cơ bản là họ biết lời nguyền đó không ảnh hưởng nhưng họ không dám quyết định vì họ đang mang một gánh nặng rất lớn đó là cả dòng họ đang chờ họ.

Tất cả các điều trong lời nguyền đã bó chặt suy nghĩ của đồng bào trong một hủ tục lạc hậu, chi phối toàn bộ đời sống tâm linh những dòng họ lớn của người Mông ở Tà Mung. Vậy nên, khi người chết thì không được dùng quan tài mà chỉ buộc vào ky và treo dưới bàn thờ, chờ khi nào thầy đến xem được ngày tốt mới được đưa đi. Thế nhưng, có ngày tốt rồi, mà chưa tìm được người thổi khèn đưa tiễn hồn người chết nhập áo quan thì thi hài vẫn bị treo lơ lửng trong nhà. Vậy thì ngoài lời nguyền ra, cây khèn còn có ý nghĩa đặc biệt trong đời sống văn hóa, tâm linh của đồng bào dân tộc Mông. Tại sao cây khèn lại quan trọng như vậy trong đám tang của của người Mông nơi đây? Đó là điều mà chúng tôi phải tìm đến một nghệ nhân khèn Mông để tìm hiểu. Người ấy là ông Mùa A Vàng ở bản Tu San. Ông giải thích: Đời sống tinh thần của người Mông không thể tách rời tiếng khèn, nếu không còn Khèn sẽ không còn người Mông, Khèn được sáng tác thành những bài đặc trưng phản ánh về đồi sống mọi mặt của người dân. Riêng bài khèn về đám ma thì không thể thiếu được, vì không có tiếng khèn thì không thể dẫn hồn người chết vào áo quan được. Họ không nhập được áo quan thì xác họ vẫn còn phải treo trong nhà

Chính vì tiếng khèn quan trọng như vậy nên tiền công của thợ khèn rất cao, đó là một chiếc đùi trâu to được treo ngược bên dụng cụ hành lễ. Thợ khèn xong việc là lấy đùi trâu về. Những người đến giúp việc, sau khi ăn uống cũng phải có một miếng thịt trâu mang về. Nhiều gia đình phải đi vay trâu sau đó bán nương để trả nợ nên bà con nghèo lại nghèo hơn. Người Mông ở Tà Mung biết đó là những điều tăm tối, song họ lại không biết làm cách nào để tìm ra một con đường sáng hơn thay nó.

Nếu con đường sáng được tìm thấy thì nỗi sợ về một đám ma sẽ không còn treo trên đầu nữa và nhận thức của con người cũng được nâng lên một tầm cao mới, phá đi hủ tục cũ. Cái mà phá được hủ tục cũ chỉ có thể là báu vật của người Mông. Vậy báu vật ấy là gì? Tại sao nó lại có một sức mạnh thần kỳ như vậy? (Còn nữa)

Kế Nghiệp

Tin liên quan

Cùng chuyên mục

Nghệ An: Khai trương cửa hàng giới thiệu, bán sản phẩm OCOP tại TP Vinh

Nghệ An: Khai trương cửa hàng giới thiệu, bán sản phẩm OCOP tại TP Vinh

Ngày 28/11/2023, tại TP Vinh, tỉnh Nghệ An đã khai trương cửa hàng giới thiệu, bán sản phẩm thuộc chương trình Mỗi xã một sản phẩm (OCOP) mang tên : OCOP Yên Thành – món ngon mọi miền.
Trao máy tính cho học sinh trường vùng cao xứ Thanh

Trao máy tính cho học sinh trường vùng cao xứ Thanh

Ngày 28/11, Công ty TNHH Sở hữu trí tuệ Invenco phối hợp với Phòng GD&ĐT huyện Quan Sơn (Thanh Hóa) trao tặng 20 máy tính cho Trường Tiểu học Sơn Điện 1 và Trường Tiểu học Sơn Điện 2 (xã Sơn Điện).
Vụ cháy karaoke An Phú làm 32 người chết: Khởi tố thêm 2 cựu cán bộ Công an

Vụ cháy karaoke An Phú làm 32 người chết: Khởi tố thêm 2 cựu cán bộ Công an

Ngày 28/11, lãnh đạo Viện Kiểm sát Nhân dân tỉnh Bình Dương cho biết, Công an tỉnh Bình Dương đã khởi tố thêm 2 cựu Công an liên quan vụ cháy karaoke An Phú khiến 32 người thiệt mạng, xảy ra vào ngày 6/9/2022.
Công an xử phạt một cá nhân xúc phạm người khác trên Facebook

Công an xử phạt một cá nhân xúc phạm người khác trên Facebook

Công an quận Đống Đa, TP Hà Nội vừa quyết định xử phạt một cá nhân có hành vi xúc phạm danh dự người khác trên mạng xã hội.
Chiều 29/11 công bố phương án thi tốt nghiệp THPT từ năm 2025

Chiều 29/11 công bố phương án thi tốt nghiệp THPT từ năm 2025

Thông tin từ Bộ GD&ĐT, dự kiến vào 16h30 ngày 29/11, Bộ sẽ tổ chức họp báo công bố phương án tổ chức kỳ thi và xét công nhận tốt nghiệp THPT từ năm 2025.

Tin khác

Bình Dương: Xem xét kỷ luật cán bộ CSGT có hành vi thiếu chuẩn mực

Bình Dương: Xem xét kỷ luật cán bộ CSGT có hành vi thiếu chuẩn mực
Công an tỉnh Bình Dương cho biết sẽ xác minh, làm rõ và xử lý kỷ luật, không bao che cho hành vi thiếu chuẩn mực khi tham gia giao thông của 1 cán bộ CSGT xuất hiện trong clip được chia sẻ trên mạng xã hội.

Đẩy mạnh công tác bình đẳng giới và phòng, chống bạo lực trên cơ sở giới

Đẩy mạnh công tác bình đẳng giới và phòng, chống bạo lực trên cơ sở giới
Sáng 28/11, tại TP Mỹ Tho, tỉnh Tiền Giang, Hội Liên hiệp Phụ nữ (LHPN) Tiền Giang phối hợp với Liên minh Na Uy tổ chức sự kiện hưởng ứng Tháng hành động vì bình đẳng giới và phòng, chống bạo lực trên cơ sở giới.

Ngày Thế giới phòng, chống HIV/AIDS (1/12): Cùng chấm dứt dịch bệnh AIDS vào năm 2030

Ngày Thế giới phòng, chống HIV/AIDS (1/12): Cùng chấm dứt dịch bệnh AIDS vào năm 2030
Bộ Y tế đã cùng các bộ, ngành và các địa phương trên cả nước tiếp tục triển khai mạnh mẽ, toàn diện và đồng bộ các hoạt động phòng, chống HIV/AIDS theo hướng tiếp cận toàn diện: cung cấp dịch vụ từ dự phòng, xét nghiệm và điều trị HIV/AIDS. Mở rộng độ bao phủ các dịch vụ HIV có chất lượng. Huy động nguồn tài chính trong nước cho phòng, chống HIV/AIDS đặc biệt là Quỹ Bảo hiểm y tế chi trả cho các dịch vụ về điều trị HIV/AIDS.

Bộ trưởng Bộ GD&ĐT gửi thư chia buồn với nạn nhân vụ cháy nhà bán trú trường ở Sơn La

Bộ trưởng Bộ GD&ĐT gửi thư chia buồn với nạn nhân vụ cháy nhà bán trú trường ở Sơn La
Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Kim Sơn gửi thư chia buồn tới gia đình, thân nhân học sinh trong vụ cháy tại Trường PTDT bán trú Tiểu học và THCS Nà Khoang, tỉnh Sơn La.

Kinh tế... đêm!

Kinh tế... đêm!
Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch cho biết, mỗi du khách đến Khánh Hòa chi tiêu 5,3 triệu đồng (thuộc top đầu cả nước); con số này là 4,52 triệu đồng/khách tại TP Hồ Chí Minh, còn tại Quảng Ngãi chỉ vỏn vẹn 965.000 đồng/khách. Thống kê trên cho thấy, nơi nào ít dịch vụ, nghèo sản phẩm du lịch đặc sắc, thì du khách không có cơ hội… tiêu tiền.

Cháy nhà ở kết hợp bán quần áo ở Hà Nội, 5 người thoát nạn qua ban công

Cháy nhà ở kết hợp bán quần áo ở Hà Nội, 5 người thoát nạn qua ban công
Vụ cháy xảy ra tại nhà dân kết hợp buôn bán quần áo, 5 người thoát nạn qua ban công tầng 2...

Hà Nội nêu lý do không sáp nhập quận Hoàn Kiếm

Hà Nội nêu lý do không sáp nhập quận Hoàn Kiếm
TP. Hà Nội vừa hoàn thành phương án tổng thể sắp xếp đơn vị hành chính cấp huyện, xã giai đoạn 2023-2025. Trong đó, thành phố có quận Hoàn Kiếm và 173 đơn vị hành chính cấp xã thuộc diện sáp nhập do không đủ tiêu chí về diện tích, dân số.

Quyết tâm giải ngân ít nhất 95% kế hoạch được giao

Quyết tâm giải ngân ít nhất 95% kế hoạch được giao
Sáng 27/11, tại Trụ sở Chính phủ, Thủ tướng Phạm Minh Chính chủ trì cuộc họp của Thường trực Chính phủ trực tuyến với các Bộ, ngành, tỉnh, thành phố để đôn đốc đẩy mạnh giải ngân vốn đầu tư công năm 2023.

Hà Nội dự kiến hỗ trợ người lao động thu nhập thấp 1 triệu đồng dịp Tết Giáp Thìn

Hà Nội dự kiến hỗ trợ người lao động thu nhập thấp 1 triệu đồng dịp Tết Giáp Thìn
Liên đoàn Lao động Hà Nội cho biết dự kiến Tết Nguyên đán Giáp Thìn 2024 mỗi đoàn viên, người lao động có hoàn cảnh khó khăn sẽ được hỗ trợ 1 triệu đồng/người.

Nestlé Việt Nam chung tay xây dựng hình ảnh người phụ nữ Việt Nam thời đại mới

Nestlé Việt Nam chung tay xây dựng hình ảnh người phụ nữ Việt Nam thời đại mới
Bắt nguồn từ cam kết nâng cao quyền năng và trao quyền cho phụ nữ của Tập đoàn Nestlé và sứ mệnh thúc đẩy bình đẳng giới của Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam, chương trình “Nestlé đồng hành cùng phụ nữ” được hai bên triển khai từ 12/2020 với 9 tỉnh và mở rộng vào 11/2022 tại 21 tỉnh trên toàn quốc.

Nghệ An: Tăng trưởng kinh tế đạt 7,3 %, đứng thứ 2 cả nước về kết quả thi học sinh giỏi quốc gia

Nghệ An: Tăng trưởng kinh tế đạt 7,3 %, đứng thứ 2 cả nước về kết quả thi học sinh giỏi quốc gia
UBND tỉnh Nghệ An vừa cung cấp thông tin cho các cơ quan báo chí về tình hình kinh tế - xã hội, quốc phòng - an ninh tỉnh Nghệ An năm 2023, nhiệm vụ giải pháp trong thời gian tới, trong đó: Tốc độ tăng trưởng tổng sản phẩm trên địa bàn Nghệ An (GRDP) năm 2023 ước đạt 7,3 %, Thu ngân sách nhà nước ước thực hiện 17.771 tỷ đồng bằng 112,07 % dự toán. Giáo dục tiếp tục đứng thứ hai cả nước về kết quả thi học sinh giỏi Quốc gia.

Chung riêng trong một lợi ích

Chung riêng trong một lợi ích
Quy định thu hồi đất phục vụ phát triển kinh tế - xã hội, lợi ích quốc gia, công cộng trong bộ Luật Đất đai hiện hành đang có nhiều ý kiến trái chiều.

Quận Phú Nhuận, TP Hồ Chí Minh: Tổ chức cuộc đi bộ chăm lo cho người có hoàn cảnh khó khăn

Quận Phú Nhuận, TP Hồ Chí Minh: Tổ chức cuộc đi bộ chăm lo cho người có hoàn cảnh khó khăn
Sáng 26/11/2023, Quận uỷ, UBND, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam quận Phú Nhuận, TP.Hồ Chí Minh, tổ chức cuộc đi bộ vận động quỹ xã hội năm 2023- với chủ đề đồng hành chăm lo cho người dân hoàn cảnh khó khăn. Đây là hoạt động nhằm duy trì và phát huy truyền thống đoàn kết, tương thân tương ái của Nhân dân trong hoạt động xã hội.

Hội Khoa học kinh tế và quản lý TP Hồ Chí Minh: Vượt qua khó khăn, đạt được thành tựu quan trọng

Hội Khoa học kinh tế và quản lý TP Hồ Chí Minh: Vượt qua khó khăn, đạt được thành tựu quan trọng
Dựa trên tri thức hiện có, tinh thần quyết tâm và tâm huyết của các hội viên, Hội có thể tự tin bước vào tương lai, phấn đấu hướng tới những bước phát triển có ý nghĩa lớn hơn và sâu sắc hơn. Đó là mục tiêu của Đại hội Đại biểu nhiệm kỳ VII (2023- 2026), với chủ đề Vì một quốc gia phát triển bền vững, của Hội Khoa học kinh tế và quản lý TP.Hồ Chí Minh, tổ chức vào ngày 25/11/2023.

Gần 1 tỷ đồng trao tặng tại Chương trình thiện nguyện chia sẻ yêu thương lần thứ 20

Gần 1 tỷ đồng trao tặng tại Chương trình thiện nguyện chia sẻ yêu thương lần thứ 20
Chương trình Chia sẻ yêu thương lần thứ 20 nhằm giúp đỡ, động viên, chia sẻ mang đến những phần quà giá trị, thiết thực cho thầy cô, các em nhỏ vùng sây vùng xa. Ngoài mang lại giá trị tinh thần và ý nghĩa cho thanh thiếu nhi đồng bào dân tộc thiếu số có hoàn cảnh khó khăn, thì đây còn là cầu nối kết nối mọi thành viên với nhau để tạo nên những chặng đường hết sức ý nghĩa.
Xem thêm
Nghệ An: Khai trương cửa hàng giới thiệu, bán sản phẩm OCOP tại TP Vinh

Nghệ An: Khai trương cửa hàng giới thiệu, bán sản phẩm OCOP tại TP Vinh

Ngày 28.11.2023, tại thành phố Vinh, Nghệ An đã khai trương cửa hàng giới thiệu, bán sản phẩm thuộc chương trình “Mỗi xã một sản phẩm (OCOP)” mang tên : OCOP Yên Thành – món ngon mọi miền.
Vụ cháy karaoke An Phú làm 32 người chết: Khởi tố thêm 2 cựu cán bộ Công an

Vụ cháy karaoke An Phú làm 32 người chết: Khởi tố thêm 2 cựu cán bộ Công an

Ngày 28/11, lãnh đạo Viện Kiểm sát tỉnh Bình Dương cho biết, Công an tỉnh Bình Dương đã khởi tố thêm 2 cựu Công an liên quan vụ cháy karaoke An Phú khiến 32 người thiệt mạng, xảy ra vào ngày 6/9/2022.
Công an xử phạt một cá nhân xúc phạm người khác trên Facebook

Công an xử phạt một cá nhân xúc phạm người khác trên Facebook

Công an quận Đống Đa, Hà Nội vừa quyết định xử phạt một cá nhân có hành vi xúc phạm danh dự người khác trên mạng xã hội.
Trao máy tính cho học sinh trường vùng cao xứ Thanh

Trao máy tính cho học sinh trường vùng cao xứ Thanh

Ngày 28/11, Công ty TNHH Sở hữu trí tuệ Invenco phối hợp với Phòng GD&ĐT huyện Quan Sơn (Thanh Hóa) trao tặng 20 máy tính cho 2 trường Tiểu học xã Sơn Điện.
Chiều 29/11 công bố phương án thi tốt nghiệp THPT từ năm 2025

Chiều 29/11 công bố phương án thi tốt nghiệp THPT từ năm 2025

Thông tin từ Bộ GD&ĐT, dự kiến vào 16h30 ngày mai 29/11, Bộ sẽ tổ chức họp báo công bố phương án tổ chức kỳ thi và xét công nhận tốt nghiệp THPT từ năm 2025.
Bộ trưởng Bộ GD&ĐT gửi thư chia buồn với nạn nhân vụ cháy nhà bán trú trường ở Sơn La

Bộ trưởng Bộ GD&ĐT gửi thư chia buồn với nạn nhân vụ cháy nhà bán trú trường ở Sơn La

Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Kim Sơn gửi thư chia buồn tới gia đình, thân nhân học sinh trong vụ cháy tại Trường PTDT bán trú Tiểu học và THCS Nà Khoang, tỉnh Sơn La.
Chi hội Báo chí Trung ương tại Thanh Hoá trao quà cho trò nghèo vùng khó

Chi hội Báo chí Trung ương tại Thanh Hoá trao quà cho trò nghèo vùng khó

Chi hội Nhà báo các Cơ quan Báo chí Trung ương tại Thanh Hóa vừa phối hợp cùng UBND huyện Bá Thước đã tổ chức buổi trao quà cho các em học sinh trên địa bàn.
Về với xã Anh hùng Kim Liên

Về với xã Anh hùng Kim Liên

Trong thơ ca ở Việt Nam, từ “Sen vàng” và tên làng "Kim Liên" là lấy từ điển tích ở các sách của Trung Quốc: “Theo các từ điển của Trung Quốc như Từ Nguyên và Từ Hải thì (Kim Liên) nghĩa như sau: Kim - vàng; Liên - hoa sen; Kim Liên - hoa sen bằng vàng th
Đảng bộ thị xã Buôn Hồ làm theo Bác

Đảng bộ thị xã Buôn Hồ làm theo Bác

Đảng bộ thị xã Buôn Hồ thường xuyên đẩy mạnh việc thực hiện Chỉ thị số 05-CT/TW của Bộ Chính trị về học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh. Theo đó, cả hệ thống chính trị trong thị xã lấy nhiệm vụ “tự soi, tự sửa” là việc làm thường xuyên, nền nếp, tạo chuyển biến rõ rệt, hiệu quả, thiết thực trong suy nghĩ và hành động của cán bộ, đảng viên.
Phiên bản di động