Bước qua ngưỡng cửa

Bài 1: Lửng lơ nỗi sợ

Giữa chênh vênh của những triền đá, trong cái lạnh thấu da thịt, con đường lên các bản: Tu San, Lán Tọ, Nậm Mở của xã Tà Mung, huyện Than Uyên, tỉnh Lai Châu như bị bó chặt lại bởi sương chiều trĩu nặng. Những bản làng vốn đã lặng lẽ như bước chân của con nai, con hoẵng giờ như buồn lắng hơn khi trong bản có một người mới mất. Chuyện sống- chết của con người là quy luật bao đời, nhưng với người Mông ở xã Tà Mung thì sự ra đi của người thân lại là nỗi đau, tốn kém cho bao người ở lại.

Điều đó bắt nguồn từ một hủ tục vẫn còn ở Tà Mung nói riêng, ở một số xã của huyện Than Uyên nói chung. Đó là hủ tục treo thi hài người quá cố lên cao, rồi để trong nhà từ năm đến bảy ngày mới mang đi chôn cất. Mỗi ngày qua đi, lại có hàng chục con vật bị giết hại để làm lễ cúng mà trong số đó, con trâu là không thể thiếu được. Ruộng có thể thiếu cả đời, cơm có thể thiếu cả năm nhưng không thể thiếu được thịt trâu trong đám tang. Vậy là cái nghèo cứ theo cái nghèo đi mãi. Việc làm này đã ám ảnh người dân tự bao đời cho đến tận hôm nay.

Bước qua ngưỡng cửa
Thịt trâu để phục vụ cho đám ma của người Mông ở các tỉnh Tây Bắc.

Ông Mùa A Mang, Bí thư Đảng ủy xã Tà Mung nhận định: Từ thuở xa xưa các cụ do điều kiện khó khăn và do tập quán lạc hậu để lại nên việc người chết vẫn chưa đưa vào trong quan tài nên nó không bảo đảm vệ sinh. Người chết mà để lại lâu ngày gây ô nhiễm môi trường, gây tốn kém cho gia đình cả thời gian và của cải.

Chị Giàng Thị Xía ở bản Tu San, người đã chứng kiến bao nhiêu gia đình trong bản có người thân mất đi mà không được cho vào áo quan, tất cả thi hài đều được treo giáp phía vách trong nhà. Mỗi lần trong bản diễn ra hủ tục ấy khiến chị và mọi người vô cùng khiếp sợ. Chị Xia nói: "Sợ lắm, 2-3 ngày nó đi thì không sợ mấy, ngày xưa các ông, các cụ để 6-7 ngày thì sợ quá chứ. Nhìn thấy cứ treo lên thế thì sợ chứ. Treo lên thế thì sợ thối ra, vừa sợ ma, vừa sợ treo thế".

Bước qua ngưỡng cửa
Hủ tục treo người chết của người Mông

Chúng tôi đã gặp trong các mom đá ven đường, những đứa trẻ đang túm tụm kể cho nhau nghe một câu chuyện buồn tênh, huyền bí mà chúng chưa đủ lớn để hiểu về nó. Nhưng, sự thật ở đó có một lời nguyền.

Trung tá Lầu A Tình nhận nhiệm vụ Chính trị viên, Ban Chỉ huy Quân sự huyện Than Uyên- Bộ chỉ huy quân sụ tỉnh Lai Châu từ năm 2018. Bản thân anh là người Mông và anh cũng là người hiểu hơn ai hết rằng hủ tục này bắt nguồn từ một lời nguyền. Lời nguyền ấy giải thích tại sao đồng bào Mông ở Tà Mung chưa thể cho người mất vào áo quan ngay như ở những nơi khác. Lời nguyền đó- chưa ai dám thay đổi.

Trước đây, các thế hệ người Mông quan niệm rằng: mỗi khi gia đình có người mất thì phải chọn giờ tốt trong ngày tốt mới có thể khâm liệm, đưa lên đồi còn nếu giờ có tốt nhưng ngày không tốt mà làm việc đó thì con cháu họ sẽ phạm lời nguyền, cả cuộc đời bị quở trách, sống trong dằn vặt với ốm đau bệnh tật. Do vậy mà người mất rồi mà thi hài vẫn treo ở trong nhà từ năm tới bảy ngày, thậm chí lâu hơn nữa. Hàng mấy chục con vật,vừa trâu, vừa lợn bị mổ theo để làm lễ cúng tế, kể cả trưởng họ cũng không thể làm khác được.

Trung tá Lầu A Tình kể lại: Câu chuyện về làm quan tài, đấy cũng là từ một lời nguyền và cũng là cái lý của các cụ từ ngày xưa rồi, cho nên bây giờ muốn thay đổi việc treo xác người dưới bàn thờ rồi mang đi chôn thành cho người vào quan tài rồi mới mang đi chôn thì trưởng họ phải chịu toàn bộ trách nhiệm mọi vấn đề xảy ra đối với dòng họ như lời nguyền thì trưởng họ phải chịu trách nhiệm. Vì vậy đối với trưởng họ thì tâm lý của họ rất nặng nề. Cơ bản là họ biết lời nguyền đó không ảnh hưởng nhưng họ không dám quyết định vì họ đang mang một gánh nặng rất lớn đó là cả dòng họ đang chờ họ.

Tất cả các điều trong lời nguyền đã bó chặt suy nghĩ của đồng bào trong một hủ tục lạc hậu, chi phối toàn bộ đời sống tâm linh những dòng họ lớn của người Mông ở Tà Mung. Vậy nên, khi người chết thì không được dùng quan tài mà chỉ buộc vào ky và treo dưới bàn thờ, chờ khi nào thầy đến xem được ngày tốt mới được đưa đi. Thế nhưng, có ngày tốt rồi, mà chưa tìm được người thổi khèn đưa tiễn hồn người chết nhập áo quan thì thi hài vẫn bị treo lơ lửng trong nhà. Vậy thì ngoài lời nguyền ra, cây khèn còn có ý nghĩa đặc biệt trong đời sống văn hóa, tâm linh của đồng bào dân tộc Mông. Tại sao cây khèn lại quan trọng như vậy trong đám tang của của người Mông nơi đây? Đó là điều mà chúng tôi phải tìm đến một nghệ nhân khèn Mông để tìm hiểu. Người ấy là ông Mùa A Vàng ở bản Tu San. Ông giải thích: Đời sống tinh thần của người Mông không thể tách rời tiếng khèn, nếu không còn Khèn sẽ không còn người Mông, Khèn được sáng tác thành những bài đặc trưng phản ánh về đồi sống mọi mặt của người dân. Riêng bài khèn về đám ma thì không thể thiếu được, vì không có tiếng khèn thì không thể dẫn hồn người chết vào áo quan được. Họ không nhập được áo quan thì xác họ vẫn còn phải treo trong nhà

Chính vì tiếng khèn quan trọng như vậy nên tiền công của thợ khèn rất cao, đó là một chiếc đùi trâu to được treo ngược bên dụng cụ hành lễ. Thợ khèn xong việc là lấy đùi trâu về. Những người đến giúp việc, sau khi ăn uống cũng phải có một miếng thịt trâu mang về. Nhiều gia đình phải đi vay trâu sau đó bán nương để trả nợ nên bà con nghèo lại nghèo hơn. Người Mông ở Tà Mung biết đó là những điều tăm tối, song họ lại không biết làm cách nào để tìm ra một con đường sáng hơn thay nó.

Nếu con đường sáng được tìm thấy thì nỗi sợ về một đám ma sẽ không còn treo trên đầu nữa và nhận thức của con người cũng được nâng lên một tầm cao mới, phá đi hủ tục cũ. Cái mà phá được hủ tục cũ chỉ có thể là báu vật của người Mông. Vậy báu vật ấy là gì? Tại sao nó lại có một sức mạnh thần kỳ như vậy? (Còn nữa)

Kế Nghiệp

Tin liên quan

Ý kiến bạn đọc

* Vui lòng gõ tiếng Việt có dấu

Cùng chuyên mục

Bài học từ bát mì tôm

Bài học từ bát mì tôm

Một buổi sáng, người cha làm 2 bát mì. Một bát có trứng ở trên, một bát không có. Ông hỏi con trai muốn ăn bát nào? Cậu con trai chỉ vào bát có trứng nói: “Con muốn ăn bát này ạ”. Ông giả bộ nài nỉ: Con nhường cho bố đi”. Cậu bé nói: “Không, bát mì này là của con”; “Không nhường thật à?”- ông bố hỏi lại. “Vâng! Con không nhường!” - cậu bé trả lời rồi đắc ý với quyết định của mình.
Hiệu quả và ý nghĩa thiết thực của Chương trình “Mẹ đỡ đầu” và “Đồng hành cùng phụ nữ biên cương”

Hiệu quả và ý nghĩa thiết thực của Chương trình “Mẹ đỡ đầu” và “Đồng hành cùng phụ nữ biên cương”

Các chương trình “Mẹ đỡ đầu” và "“Đồng hành cùng phụ nữ biên cương" trong thời gian qua ở Bình Thuận đã mang lại hiệu quả và ý nghĩa thiết thực, nâng cao nhận thức, trách nhiệm, hành động tích cực của cán bộ, hội viên phụ nữ...
Vùng 2 Hải quân: Hội thi sáng kiến cải tiến ngành Hậu cần - Kỹ thuật

Vùng 2 Hải quân: Hội thi sáng kiến cải tiến ngành Hậu cần - Kỹ thuật

Chiều 28/3, tại TP. Vũng Tàu, tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu, Vùng 2 Hải quân tổ chức Bế mạc Hội thi sáng kiến cải tiến ngành Hậu cần - Kỹ thuật. Thượng tá Triệu Thanh Tùng, Phó Tư lệnh Vùng dự và chỉ đạo.
Nhựa Tiền Phong khánh thành cầu nối yêu thương số 117 tại Nghệ An

Nhựa Tiền Phong khánh thành cầu nối yêu thương số 117 tại Nghệ An

Ngày 28/5/2025, tại xã Hữu Lập, huyện Kỳ Sơn, tỉnh Nghệ An, Công ty CP Nhựa Thiếu niên Tiền Phong đã tổ chức Lễ khánh thành cầu nối yêu thương số 117 – Cầu Chà Lắn.
Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan thăm và tặng quà bệnh nhi tại Bệnh viện K nhân dịp Quốc tế Thiếu nhi

Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan thăm và tặng quà bệnh nhi tại Bệnh viện K nhân dịp Quốc tế Thiếu nhi

Hướng tới Ngày Quốc tế Thiếu nhi (1/6), sáng 28/5/2025, Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan đã đến thăm, tặng quà và động viên các bệnh nhi đang điều trị tại Khoa Nội Nhi, Bệnh viện K. Cùng tham gia chương trình có PGS.TS Nguyễn Thị Xuyên, Chủ tịch Tổng Hội Y học Việt Nam, đại diện Quỹ Ngày mai tươi sáng và lãnh đạo Bệnh viện.

Tin khác

Vùng 2 Hải quân sơ kết phong trào thi đua “Ngành Hậu cần Quân đội làm theo lời Bác Hồ dạy”

Vùng 2 Hải quân sơ kết phong trào thi đua “Ngành Hậu cần Quân đội làm theo lời Bác Hồ dạy”
Ngày 28/5, tại TP Vũng Tàu, tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu, Vùng 2 Hải quân tổ chức Hội nghị sơ kết phong trào thi đua “Ngành Hậu cần Quân đội làm theo lời Bác Hồ dạy” giai đoạn 2020 – 2025. Thượng tá Triệu Thanh Tùng, dự và chỉ đạo Hội nghị.

Lễ tri ân, trao thưởng cho giáo viên và học sinh tiêu biểu

Lễ tri ân, trao thưởng cho giáo viên và học sinh tiêu biểu
Ngày 27/5, Trường THPT Hoằng Hóa 4 tổ chức lễ bế giảng năm học 2024-2025, khen thưởng cho giáo viên và học sinh giỏi tiêu biểu.

Tha hồ thuê xe máy vi vu

Tha hồ thuê xe máy vi vu
Hiện nay dịch vụ cho thuê xe ô tô, xe máy, xe mô tô nở rộ ở nhiều địa phương, nhất là những nơi có nhiều danh thắng, di tích, thu hút đông khách du lịch. Chỉ cần a lô, kết nối zalo qua điện thoại hoặc một cái click chuột trên máy tính là… cần xe hãng gì cũng có!...

Chăm sóc và bảo vệ trẻ em thân yêu!

Chăm sóc và bảo vệ trẻ em thân yêu!
Hiện nay, cả nước ta có khoảng 1,5 triệu trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt như mồ côi, khuyết tật, nhiễm chất độc da cam/điôxin và gần 5 triệu trẻ em có hoàn cảnh khó khăn, bất hạnh (bị bắt cóc, ngược đãi, bạo hành, xâm hại tình dục,...).

Tiền Giang: Mít tinh hưởng ứng ngày thế giới không thuốc lá

Tiền Giang: Mít tinh hưởng ứng ngày thế giới không thuốc lá
Sáng 27/5, tại Hội trường Ấp Bắc, Trung tâm kiểm soát bệnh tật tỉnh Tiền Giang tổ chức Lễ Mít tinh hưởng ứng ngày thế giới không thuốc lá 31/5 và tuần lễ quốc gia không thuốc lá (25-30/5/2025).

Nestlé Việt Nam ký kết hợp tác thực thi mô hình “3 nhà” với Đại học Quốc gia TP Hồ Chí Minh

Nestlé Việt Nam ký kết hợp tác thực thi mô hình “3 nhà” với Đại học Quốc gia TP Hồ Chí Minh
Nestlé Việt Nam và Đại học Quốc gia TP Hồ Chí Minh ký kết hợp tác nhằm phối hợp triển khai nhiều sáng kiến thiết thực nhằm đào tạo, phát triển và kết nối nhân tài trẻ theo mô hình hợp tác “3 nhà” (Nhà nước - Nhà trường - Doanh nghiệp).

Đoàn TP Hồ Chí Minh dành giải Nhất với chủ đề “Sống như những đóa hoa”

Đoàn TP Hồ Chí Minh dành giải Nhất với chủ đề “Sống như những đóa hoa”
Ngày 27/5, tại Lễ bế mạc Hội thi tiếng hát người khuyết tật toàn quốc lần thứ III – vòng thi khu vực phía Nam; Đoàn nghệ thuật Hội bảo trợ người khuyết tật và trẻ mồ côi TP. Hồ Chí Minh dành giải Nhất toàn đoàn, 2 giải Nhất tiết mục và 1 giải Bạc tiết mục với chủ đề “Sống như những đóa hoa”. Đoàn nghệ thuật Hội bảo trợ người khuyết tật và trẻ mồ côi TP. Hồ Chí Minh sẽ tham gia vòng chung kết Hội thi tiếng hát người khuyết tật toàn quốc tại TP. Hà Nội vào tháng 6 tới đây.

TP Hồ Chí Minh: Tăng tốc phát triển nhà ở xã hội nhờ Nghị quyết 98

TP Hồ Chí Minh: Tăng tốc phát triển nhà ở xã hội nhờ Nghị quyết 98
Sở Xây dựng TP Hồ Chí Minh vừa có báo cáo gửi UBND Thành phố về tiến độ thực hiện Nghị quyết 98/2023/QH15 của Quốc hội, nhằm thí điểm cơ chế, chính sách đặc thù phát triển đô thị lớn nhất cả nước.

Công ty CP THT Education trao 40 suất học bổng khóa học tiếng Đức B1 cho học sinh Thanh Hóa

Công ty CP THT Education trao 40 suất học bổng khóa học tiếng Đức B1 cho học sinh Thanh Hóa
Công ty CP THT Education vừa khởi động chương trình trao học bổng khóa học tiếng Đức B1 tổng trị giá 200 triệu đồng dành cho học sinh các trường THPT trên địa bàn Thanh Hóa.

Khai mạc Hội thi tiếng hát người khuyết tật khu vực phía Nam

Khai mạc Hội thi tiếng hát người khuyết tật khu vực phía Nam
Tối ngày 26/5, tại Hội trường B, UBND quận Bình Thạnh, TP. Hồ Chí Minh, Hội bảo trợ người khuyết tật và trẻ mồ côi Việt Nam tổ chức vòng thị khu vực phía Nam - Hội thi tiếng hát người khuyết tật lần thứ III năm 2025.

Bế giảng năm học 2024- 2025, trao bằng tốt nghiệp Trung cấp nghề cho học sinh khóa 2022-2024

Bế giảng năm học 2024- 2025, trao bằng tốt nghiệp Trung cấp nghề cho học sinh khóa 2022-2024
Sáng 26/5/2025, Trung tâm giáo dục nghề nghiệp – Giáo dục thường xuyên (GDNN-GDTX) huyện Nông Cống tổ chức Lễ bế giảng năm học 2024-2025, trao bằng tốt nghiệp Trung cấp nghề cho học sinh khóa 2022-2024. Dự buổi Lễ có các đồng chí lãnh đạo UBND huyện, Ban Giám đốc; đại diện các trường nghề; Hội phụ huynh học sinh cùng đông đủ cán bộ, giáo viên, nhân viên và học sinh Trung tâm.

Bệnh viện Quân y 175 chính thức đưa vào hoạt động Tòa nhà Đa khoa 1.000 giường

Bệnh viện Quân y 175 chính thức đưa vào hoạt động Tòa nhà Đa khoa 1.000 giường
Tòa nhà Bệnh viện Quân y 175 và hầm để xe đã hoàn thành và sẵn sàng đi vào hoạt động. Đây là một công trình có kiến trúc hiện đại, thiết kế khoa học, bố trí hợp lý và được kết nối đồng bộ với hệ thống hạ tầng hiện có của Bệnh viện. Công trình tạo nên một tổ hợp khám và điều trị hoàn chỉnh, với cơ sở vật chất tiên tiến, trang thiết bị hiện đại, góp phần hình thành môi trường làm việc chuyên nghiệp, hiệu quả, phù hợp với định hướng phát triển bền vững và hiện đại và hội nhập quốc tế của Bệnh viện trong tương lai.

Trao tặng giấy khen cho phóng viên Tạp chí Người cao tuổi

Trao tặng giấy khen cho phóng viên Tạp chí Người cao tuổi
Nhà báo Nguyễn Hải Linh, phóng viên Tạp chí Người cao tuổi, Văn phòng đại diện phía Nam là một trong 30 phóng viên được Ủy ban Người Việt Nam ở nước ngoài (VNVNONN) TP. Hồ Chí Minh trao tặng giấy khen vì sự đóng góp tích cực của các cơ quan báo chí, đội ngũ phóng viên, biên tập viên đối với các hoạt động của Uỷ ban VNVNONN Thành phố năm 2025.

Nhiệm vụ... khó!

Nhiệm vụ... khó!
Sáng 20/5, Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh thừa ủy quyền Thủ tướng trình Quốc hội điều chỉnh chủ trương đầu tư dự án cao tốc Biên Hòa - Vũng Tàu (giai đoạn 1), trong đó đề xuất tăng tổng mức đầu tư toàn bộ dự án từ 17.837 tỉ đồng lên 21.551 tỉ đồng (tăng 3.714 tỉ đồng).

Tạm dừng kiểm kê đất đai, đề xuất giao quyền cấp sổ đỏ về xã

Tạm dừng kiểm kê đất đai, đề xuất giao quyền cấp sổ đỏ về xã
Đây là một trong những nội dung của công văn vừa được Bộ Nông nghiệp và Môi trường gửi UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương về việc thực hiện kiểm kê đất đai năm 2024.
Xem thêm
Vùng 2 Hải quân: Hội thi sáng kiến cải tiến ngành Hậu cần - Kỹ thuật

Vùng 2 Hải quân: Hội thi sáng kiến cải tiến ngành Hậu cần - Kỹ thuật

Chiều 28/3, tại TP. Vũng Tàu, tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu, Vùng 2 Hải quân tổ chức Bế mạc Hội thi sáng kiến cải tiến ngành Hậu cần - Kỹ thuật. Thượng tá Triệu Thanh Tùng, Phó Tư lệnh Vùng dự và chỉ đạo.
Nhựa Tiền Phong khánh thành cầu nối yêu thương số 117 tại Nghệ An

Nhựa Tiền Phong khánh thành cầu nối yêu thương số 117 tại Nghệ An

Ngày 28/5/2025, tại xã Hữu Lập, huyện Kỳ Sơn, tỉnh Nghệ An, Công ty CP Nhựa Thiếu niên Tiền Phong đã tổ chức Lễ khánh thành cầu nối yêu thương số 117 – Cầu Chà Lắn.
Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan thăm và tặng quà bệnh nhi tại Bệnh viện K nhân dịp Quốc tế Thiếu nhi

Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan thăm và tặng quà bệnh nhi tại Bệnh viện K nhân dịp Quốc tế Thiếu nhi

Hướng tới Ngày Quốc tế Thiếu nhi (1/6), sáng 28/5/2025, Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan đã đến thăm, tặng quà và động viên các bệnh nhi đang điều trị tại Khoa Nội Nhi, Bệnh viện K. Cùng tham gia chương trình có PGS.TS Nguyễn Thị Xuyên, Chủ tịch Tổng Hội Y học Việt Nam, đại diện Quỹ Ngày mai tươi sáng và lãnh đạo Bệnh viện.
Hiệu quả và ý nghĩa thiết thực của Chương trình “Mẹ đỡ đầu” và “Đồng hành cùng phụ nữ biên cương”

Hiệu quả và ý nghĩa thiết thực của Chương trình “Mẹ đỡ đầu” và “Đồng hành cùng phụ nữ biên cương”

Các chương trình “Mẹ đỡ đầu” và "“Đồng hành cùng phụ nữ biên cương" trong thời gian qua ở Bình Thuận đã mang lại hiệu quả và ý nghĩa thiết thực, nâng cao nhận thức, trách nhiệm, hành động tích cực của cán bộ, hội viên phụ nữ...
Lễ tri ân, trao thưởng cho giáo viên và học sinh tiêu biểu

Lễ tri ân, trao thưởng cho giáo viên và học sinh tiêu biểu

Ngày 27/5, Trường THPT Hoằng Hóa 4 (Hoằng Hóa, Thanh Hóa) tổ chức lễ bế giảng năm học 2024-2025, khen thưởng cho giáo viên và học sinh giỏi tiêu biểu.
Công ty CP THT Education trao 40 suất học bổng khóa học tiếng Đức B1 cho học sinh Thanh Hóa

Công ty CP THT Education trao 40 suất học bổng khóa học tiếng Đức B1 cho học sinh Thanh Hóa

Công ty cổ phần THT Education vừa khởi động chương trình trao học bổng khóa học tiếng Đức B1 trị giá 200 triệu đồng cho học sinh các trường THPT tại Thanh Hóa.
Diện mạo mới trên quê hương Cẩm Khê

Diện mạo mới trên quê hương Cẩm Khê

Trong làn gió xuân ấm áp, khi đất trời giao mùa, trở về vùng đất Cẩm Khê, tỉnh Phú Thọ hôm nay, ai cũng có thể dễ dàng cảm nhận được một sức sống mới đang trỗi dậy mạnh mẽ.
Chợ trời Đà Nẵng ngày ấy và bây giờ

Chợ trời Đà Nẵng ngày ấy và bây giờ

Sau năm 1975, chợ trời nhộn nhịp xuất hiện ở phía Tây, đoạn đường Ông Ích Khiêm (trước kia là đường Khải Định) Đà Nẵng, xéo xéo với cổng chợ Cồn. Cạnh đó, đường Đào Duy Từ dẫn vào Kho đạn (sau 1975 là trại giam), hai bên là các điểm mua bán hàng điện máy. Ai bán, ai mua radio, ti vi, cát sét, máy đĩa, ampli… thì đến đây...
Tự hào chặng đường hơn 70 năm hình thành và phát triển

Tự hào chặng đường hơn 70 năm hình thành và phát triển

Xã Nghi Phương, huyện Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An, có bề dày lịch sử đấu tranh cách mạng dưới ngọn cờ vinh quang của Đảng.
Phiên bản di động