Bình thơ - Bài thơ "Mùi hương của mẹ" của Nguyễn Bá Thuyết

Mùi hương của mẹ

Cái ngày mẹ đẻ ra con

Đất trời ngưng thở tiếng con vỡ oà

Bếp hồng rực dưới tay cha

Dao cau cắt rốn mụ bà khéo thay.

Nước thơm thảo dược mỗi ngày

Thấm vào da thịt chân tay vững vàng

Mùi mẹ, tiếng mẹ toả sang

Ấm nôi, nín khóc, mịn màng làn da.

Rồi thời con trẻ kinh qua

Nên chồng, nên vợ tiếp đà toả hương

Vợ theo mẹ trải nắng sương

Vắt mồ hôi hoá thịt xương con người.

Giờ thêm cháu chắt nữa rồi

Vẫn còn mùi mẹ suốt đời mãi thơm

Ngửi vào da thịt nặng ơn

Nhờ hương thơm mẹ lớn khôn nên người!

Ngước nhìn mẹ, phía mây trôi

Hương thơm mẹ mãi suốt đời trao con!

Nguyễn Bá Thuyết

Trong thơ ca Việt Nam, hình ảnh người mẹ đã trở thành một biểu tượng thiêng liêng, đi vào tâm thức dân tộc bằng những vần thơ mộc mạc mà thẳm sâu. Với “Mùi hương của mẹ”, Nguyễn Bá Thuyết đã chọn một góc nhìn rất lạ: Không tả mẹ bằng đôi tay, ánh mắt hay giọng nói, mà bằng mùi hương, một thứ vô hình nhưng lại bền lâu nhất trong ký ức con người.

Bài thơ mở đầu bằng một hình ảnh đầy thiêng liêng: “Cái ngày mẹ đẻ ra con/Đất trời ngưng thở tiếng con vỡ oà”. Chỉ hai câu mà gợi nên cả sự mênh mang của vũ trụ, cái khoảnh khắc con cất tiếng khóc đầu đời hòa làm một với hơi thở của đất trời. Cảnh sinh nở hiện ra rất đời thường mà vẫn mang màu sắc huyền nhiệm: “Bếp hồng rực dưới tay cha/ Dao cau cắt rốn mụ bà khéo thay”. Ở đây, tác giả không mượn những biểu tượng lớn lao, mà dùng những chi tiết dân gian như bếp lửa, dao cau, mụ bà để khắc họa nơi con người sinh ra: Một mái nhà Việt, ấm nóng tình thương và bàn tay lao động.

Từ đó, mùi hương của mẹ được cảm nhận như một dòng chảy xuyên suốt. Hương thảo dược, hương da thịt, hương của giọng nói và hơi ấm đều hòa quyện trong nhịp sống gia đình. “Mùi mẹ, tiếng mẹ toả sang/ Ấm nôi, nín khóc, mịn màng làn da” - nhịp thơ đều đặn, nhẹ như lời ru, làm người đọc như nghe được tiếng mẹ vỗ về bên nôi. Mùi hương không chỉ là cảm giác khứu giác, mà là mùi của sự sống, của tình yêu vô điều kiện mà mẹ trao cho con.

Bài thơ được triển khai theo vòng đời tự nhiên của con người: Sinh ra - khôn lớn - lập gia đình - sinh con, nối tiếp thành dòng chảy của ba thế hệ. Khi “con” đã nên vợ chồng, tác giả viết: “Vợ theo mẹ trải nắng sương/Vắt mồ hôi hoá thịt xương con người”.

Câu thơ giản dị mà thấm đẫm triết lý nhân sinh. Người phụ nữ kế tiếp mẹ, mang hương mẹ vào hành trình mới của sự sống. Mùi hương mẹ, theo đó, trở thành di sản vô hình được truyền qua từng thế hệ, trở thành di sản của tình thương, của đạo làm người, của lòng biết ơn cội nguồn.

Ngôn ngữ của Nguyễn Bá Thuyết gần gũi như lời kể chuyện trong ca dao, nhưng không vì thế mà đơn giản. Sức gợi của bài thơ nằm ở sự tự nhiên mà vẫn tinh tế. Nhịp thơ lục bát uyển chuyển, lời thơ dàn trải theo cảm xúc chứ không theo lập tứ chặt, khiến bài thơ như một dòng tâm sự, một lời thầm thì với mẹ.

Ở câu kết: “Ngước nhìn mẹ, phía mây trôi/Hương thơm mẹ mãi suốt đời trao con!” là điểm lặng của toàn bài, vừa là lời tri ân, vừa là lời nguyện. Khi mẹ đã đi xa, hương mẹ vẫn ở lại, phảng phất trong đời con cháu. “Hương” lúc này không chỉ là hương vật chất, mà là hương của đạo lí, của lòng nhân hậu, của đức hy sinh.

Giữa nhịp sống hiện đại, nơi con người dễ lãng quên những giá trị giản dị, bài thơ “Mùi hương của mẹ” như một lời nhắc nhẹ mà sâu sắc: Hãy trở về với mùi hương cội nguồn, nơi khởi sinh nhân cách và tình người. Bởi trong từng thớ da, hơi thở của mỗi chúng ta, vẫn còn đọng lại mùi hương của mẹ - mùi của đất, của tình yêu, và của lòng biết ơn không bao giờ tắt.