TP Hồ Chí Minh: Xử lý sai phạm xây dựng đô thị có quyết tâm, nhưng giải pháp còn bất cập? (Bài 3)

Những tác động của quy hoạch và bài toán kinh tế

Về kinh tế, căn nhà 157 Lê Thánh Tôn, quận 1, TP Hồ Chí Minh, khoảng 60m2, nhà cấp 4, trước khi xây dựng dự tính mỗi năm đóng thuế khoảng 100 triệu đồng, sau khi xây dựng cao 8 tầng, dự tính sẽ đóng mỗi năm không dưới 1 tỷ đồng.

Khu trung tâm thành phố khoảng 80% là nhà phố liên kế có ảnh hưởng từ việc chỉnh trang đô thị, hợp khối. Thực chất loại nhà này không tăng mật độ dân cư, vì các chủ đầu tư vừa kết hợp nhà ở vừa kết hợp kinh doanh và làm du lịch.

Nhiều nhà liên kề ở mặt các tuyến phố trung tâm thương mại diện tích không lớn, muốn xin phép đầu tư xây dựng ở mức tối đa về chiều cao, diện tích sử dụng và mật độ, nhưng với hiện trạng được cấp giấy phép nâng chiều cao, chịu nhiều “giếng trời” thì diện tích sử dụng không đạt với vốn đầu tư xây dựng. Đây là một trong những nguyên nhân nhiều doanh nghiệp thuê nhà liên kề để kinh doanh dịch vụ phải đóng cửa, vì diện tích sử dụng của nhà “xây giếng” thay vì xây nhà.

Nhìn ra thế giới, ở bất kỳ nước nào, đầu não kinh tế cũng tập trung ở trung tâm các thành phố lớn, đây là nơi liên hệ, giao dịch… có giá thuê văn phòng ở trung tâm rất cao. Khu trung tâm TP Hồ Chí Minh cũng là nơi có nhiều doanh nghiệp thu hàng chục, hàng trăm tỷ đồng, nơi làm việc của các cư dân có thu nhập cao và đóng thuế nhiều cho thành phố.

Tác động về quy hoạch là một trong những nguyên nhân sẽ làm tăng hay giảm sự phát triển doanh nghiệp, mà doanh nghiệp lại là chủ thể đóng góp phần ngân sách không nhỏ cho TP Hồ Chí Minh.

Quyết tâm xử lý sai phạm trong xây dựng đô thị với nhà đầu tư “thẳng tay” …

Vi phạm trong xây dựng là cặp bài tay tư giữa chủ đầu tư và các cơ quan quy hoạch, cấp giấy phép và quản lý xây dựng, không thể nói chỉ có chủ đầu tư vi phạm còn các cơ quan Nhà nước thì không!?

Góc đường Nguyễn Thị Minh Khai-Trương Định công trình xây dựng nhà cao 50m

Theo ý kiến của nhiều chủ đầu tư, vi phạm của các chủ đầu tư là bề nổi và phần ngọn dễ thấy, còn bản chất, căn nguyên vi phạm lại thuộc về quy hoạch, cấp giấy phép và quản lý xây dựng, còn nhiều lỗ hỏng, nhiều góc khuất chưa được làm rõ, để có sự minh bạch trong chính sách và quản lý xây dựng.

Nhu cầu xây dựng hàng năm gia tăng, vi phạm xây dựng ở TP Hồ Chí Minh cũng gia tăng. Cơ quan chức năng đã xử lí sai phạm trong nhiều năm, nhưng vì sao vẫn còn những chủ đầu tư “nhờn luật”? Chủ đầu tư xây dựng sai phạm thì chính quyền kiên quyết xử lý “thẳng tay” còn lỗi vi phạm do bất cập của chính sách chưa phù hợp, chưa theo kịp chuyển biến của xã hội, lỗi do cán bộ cơ quan Nhà nước thực thi, thì cũng đã xử lý, nhưng chủ yếu là “giơ cao, đánh khẽ”. Thế nên những vụ vi phạm xây dựng theo lỗi này thường rất khó xử lí triệt để!?

Còn nhớ TP Hồ Chí Minh đã từng đập 297 căn nhà xây dựng trái phép tại phường 15, quận Tân Bình (cũ), 40 căn nhà tại quận Gò Vấp, 20 căn nhà xây dựng vượt tầng ở đường Phạm Ngũ Lão, quận 1, gần 1000 căn nhà xây dựng trái phép được cấp số nhà mọc lên ở xã Thới Tam Thôn, huyện Hóc Môn, rồi hàng trăm căn nhà xây trái phép lại mọc lên cách nơi đập trước đây không xa, tại quận mới Bình Tân… đã bị xử lý, nhưng tình trạng xây dựng không phép, trái phép vẫn ngày càng gia tăng đồng thuận với nhu cầu xây dựng gia tăng.

Sai phạm của cơ quan quản lý “ đánh khẽ”

Phải tìm cho ra nguyên nhân và biện pháp hữu hiệu, để khắc phục tình trạng khó khăn, tùy tiện, trong cấp phép, là nguyên nhân chính để xảy ra cái gọi là "vi phạm" của nhà đầu tư. Cấp nào xử lý và xử lí thế nào, khi các cơ quan cấp phép không làm kịp các yêu cầu của người dân về xây dựng? Bưng bít quy hoạch, "gật, lắc" tùy hứng, thích cho ai thì cho, thích "nhô ra hay thụt vào" là quyền của cán bộ các cơ quan quy hoạch, cơ quan cấp giấy phép và cơ quan quản lý xây dựng? Nhà đầu tư đã phản ánh nhiều, dân cũng kêu ca lắm, nhưng chưa mấy cán bộ thuộc các cơ quan này bị xử lý “thẳng tay” mà thường “giơ cao, đánh khẽ”. Một chủ đầu tư bức xúc nói: “Chúng tôi, nhiều nhà đầu tư trong ngành xây dựng cũng đành chào thua- không tự đi xin được giấy phép. Phải thực hiện phương án cứ xin 3, 4 tầng rồi vừa xây vừa "mua" người quản lý xây dựng để xây dựng tiếp 7, 8 tầng theo ý mình, xong rồi hợp thức hóa dần dần. Các thành phố lớn hiện nay nhiều căn nhà xây như thế, đó là “ngón nghề” có chủ tâm của người quản lý xây dựng chỉ đường”

Một chủ đầu tư khác cho hay: “Chúng tôi đã có giấy phép, nhưng mọi sự hướng dẫn phải theo đường dây. Chúng tôi đã chứng kiến cán bộ trật tự đô thị, không ít cán bộ này trình độ có hạn, nhưng họ lại có quyền, đang “thực thi công vụ” và chủ đầu tư “bôi trơn” cho họ là công trình vi phạm được lờ đi…”

Nhà số 2 Trương Định, xin giấy phép thấp hơn nhà hiện tại, nên chủ đầu tư chấp nhận xuống tầng

Hệ thống cấp giấy phép và hệ thống kiểm tra xây dựng có quá nhiều bất cập, gây bức xúc cho những người dân có nhu cầu xây dựng, làm ảnh hưởng đến môi trường đầu tư. Tiếng kêu của người dân chưa thấu đến cấp trên và vì 1001 lý do, nên xử cán bộ thi hành công vụ mới chỉ mới nặng về hình thức kiểm điểm, rút kinh nghiệm, “giơ cao đánh khẽ”, rơi vào quên lãng.

Xử lý 6.825 vụ vi phạm đến hết tháng 6/2020 liệu có bất cập?

Theo Thông báo số 23 ngày 27/5/2019 của Thành ủy Hồ Chí Minh, chỉ tính từ năm 2017 đến tháng 6/2019 đã có 6.825 vụ vi phạm xây dựng, riêng 6 tháng đầu năm 2019 là 1.550 vụ, mức độ tăng 28% so với năm 2018. Nguyên nhân khách quan chủ yếu là nhu cầu nhà ở của người dân nhập cư, nguyên nhân chủ quan là cấp thành phố chưa thực hiện tốt quy hoạch và chưa có chương trình nhà ở cho người nhập cư. Chính quyền các cấp ở nhiều nơi chưa tuân thủ các quy định của pháp luật về đất đai, quy hoạch, xây dựng, chưa quyết liệt, có nơi còn buông lỏng, xảy ra tiêu cực, có biểu hiện người vi phạm chi tiền cho thanh tra, công chức thì được làm ngơ, lực lượng môi giới, “cò” bán đất, nhà trái pháp luật, các doanh nghiệp, đội quân xây dựng trái pháp luật không bị xử lý... Sự phối hợp giữa Sở Xây dựng và các quận huyện trong xử lí các vi phạm về trật tự xây dựng còn chồng chéo, sơ hở, thiếu hiệu quả…

Những nhận định trên cho thấy, nếu không xử lý nghiêm thì vi phạm xây dựng vẫn còn đất để phát triển và việc xử lý mới chỉ là phần ngọn, chưa triệt được tận gốc.

Bất cập còn ở chỗ, từ nay đến hết tháng 6/2020, chỉ còn 8 tháng, làm sao xử lí được 6.825 vụ vi phạm nêu trên? Quyết tâm là phải xử lý, người dân ủng hộ, nhưng khi xử lý cũng sẽ có những trường hợp khách quan và chủ quan xẩy ra, kế hoạch không thực hiện được như ý, thì chính quyền thành phố là cơ quan thực hiện và Thành ủy là cơ quan giám sát chỉ đạo thực hiện kế hoạch này, sẽ chịu trách nhiệm thế nào trước Đảng, trước Nhân dân? Trong số 6.825 vụ vi phạm, ai dám chắc sẽ không có con số hàng chục, hàng trăm chủ đầu tư khiếu nại, thậm chí kiện ra tòa vì vi phạm xây dựng, nếu được xác định “tại anh, tại ả” chủ đầu tư và cơ quan Nhà nước cùng sai. Làm sao án xử sơ thẩm và phúc thẩm xong trước 30/6/2020, ngày được coi là mốc của Chỉ thị số 23 hoàn thành việc xử lý vi phạm xây dựng? Nếu chỉ đạo xử lý vi phạm mà cán bộ thực thi lại bị nhiều đơn kiện, thì họ còn có cơ hội để giành được tín nhiệm số phiếu cao khi Đại hội đảng bộ thành phố đến gần?

Để Chỉ thị số 23 được thực thi, hạn chế những bất cập, các nhà đầu tư xây dựng ở TP Hồ Chí Minh đều mong muốn, trong số 6.825 vụ vi phạm phải được phân loại, vi phạm lấn chiếm đất công; không có giấy phép; xây dựng sai phép (3 loại này) xử lý ngay. Còn vi phạm lỗi do nhà đầu tư và cơ quan quy hoạch cơ quan cấp giấy phép, chưa đồng thuận áp dụng tiêu chuẩn xây dựng của quốc gia với quy chuẩn của TP, thì phải xem xét lại để tìm được tiếng nói chung, đúng pháp luật, được lòng dân.

Tìm ra căn nguyên, triệt được tận gốc những vụ vi phạm trong xây dựng là thực hiện được kỷ cương pháp luật từ việc minh bạch quy hoạch, cấp giấy phép và quản lý xây dựng cũng có nghĩa là chặn được tận gốc của những tiêu cực nảy sinh trong môi trường này, giữ được đạo đức của những “Công bộc” vì dân.