Tinh gọn bộ máy, giảm biên chế trong chiến lược phát triển đất nước

Trong các nhiệm kì gần đây, Đảng đề ra những chủ trương, quyết sách lớn về tổ chức bộ máy trong hệ thống chính trị. Nghị quyết số 39-NQ/TW (Khoá XI) ngày 17/4/2015 về “tinh giản biên chế và cơ cấu lại đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức”. Trước đó, Chính phủ ban hành Nghị định số 108/2014/NĐ-CP ngày 29/11/2014 về chính sách tinh gọn biên chế. Sau hơn 1 năm thực hiện Nghị quyết số 39 và Nghị định số 108, tổng biên chế cả nước tăng hơn 11.000 người, số người trong biên chế giảm chủ yếu là về hưu (chiếm 86,25%). Năm 2016, trong khi các cơ quan được giao biên chế 3.725.559 người, nhưng đến cuối năm đó tổng số người hưởng lương, phụ cấp thực tế trong hệ thống chính trị là 3.734.302 người, vượt định mức 8.743 người so với chỉ tiêu được giao. Vì thế cho đến nay, ngân sách Nhà nước vốn hạn hẹp lại phải sử dụng 70% vào chi thường xuyên, chủ yếu trả lương, phụ cấp, chỉ còn 30% cho đầu tư phát triển. Đây là vấn đề “nổi cộm” trong 2 nhiệm vụ trọng tâm: Xây dựng Đảng và xây dựng bộ máy trong hệ thống chính trị đất nước.

Ảnh minh họa

Trước tình hình đó, Hội nghị Trung ương 6 khóa XII ban hành Nghị quyết số 18-NQ/TW (năm 2017) xây dựng phương án sắp xếp, cơ cấu lại tổ chức bộ máy theo hướng bộ đa ngành, đa lĩnh vực, theo hướng giảm tổ chức bên trong, bảo đảm tinh gọn, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả của bộ máy. Sau 7 năm thực hiện nghị quyết quan trọng này, cả nước đã giảm được 17 tổng cục và tổ chức tương đương, giảm 10 cục, 144 vụ/ban thuộc Bộ, thuộc tổng cục; giảm 108 phòng trong vụ/ban thuộc Bộ, ngành; giảm 22 đơn vị sự nghiệp công lập thuộc Bộ, ngành. Tại một số tỉnh, thành phố giảm được 13 sở, tổ chức hành chính khác thuộc UBND cấp tỉnh, giảm 2.572 phòng và tương đương thuộc cơ quan chuyên môn UBND cấp tỉnh; đến hết năm 2013 cả nước giảm 7.867 đơn vị sự nghiệp công lập, hiện còn 46.385 đơn vị loại hình này. Chưa kể sáp nhập đơn vị hành chính cấp xã, cấp huyện trong 2 giai đoạn 2019-2021 và 2023-2024 hiện nay.

Với đặc điểm về địa lí, dân số, quy mô nền kinh tế và hội nhập quốc tế, bộ máy hành chính trung ương nước ta hiện nay với 18 Bộ, 4 cơ quan ngang Bộ và gần một chục đầu mối trực thuộc Chính phủ là nhiều. Đã đến lúc cần giảm đầu mối cấp Bộ, cơ quan ngang Bộ, đầu mối trực thuộc và trung gian, cấp tỉnh trực thuộc trung ương tới đây cũng cần giảm. Chỉ có tinh gọn bộ máy mới làm cơ sở giảm mạnh biên chế. Chủ trương của Đảng là xây dựng Bộ đa ngành, đa lĩnh lực, hạn chế chồng chéo nhưng trong bộ máy còn nhiều bất cập, một số Bộ vẫn đơn ngành hoặc ít lĩnh vực.

Trong khí đó, các Bộ đều “gánh” công việc của nhau. Nhiều Bộ có học viện, các trường đại học, cao đẳng, đảm nhiệm chức năng của Bộ GD&ĐT; có bệnh viện, cơ sở chế biến dược phẩm gánh việc của Bộ Y tế. Trong bộ máy hành chính, phổ biến là tình trạng “Bộ trong Bộ” như Tổng Bí thư Tô Lâm chỉ rõ. Hầu như các Bộ chuyên ngành đều có tổng cục, cục, vụ, viện, văn phòng, cơ quan thanh tra, nhiều đơn vị sự nghiệp công lập. Trong Tổng cục lại có cục, vụ, văn phòng, thanh tra; đơn vị trong cục có vụ, văn phòng, chi cục, phòng, ban là đơn vị hành chính có con dấu, tài khoản ngân hàng riêng. Trong 22 Bộ, cơ quan ngang Bộ có tới 198 đầu mối có tư cách pháp nhân. Nhiều Bộ số tổng cục, cục và văn phòng chiếm 50% so với tổng số vụ và tương đương thuộc Bộ, cơ quan ngang Bộ, có 8 Bộ tỉ lệ này trên 50%. Đó là tình trạng cồng kềnh, quá nhiều đầu mối, dẫn đến thủ tục hành chính rườm rà, phiền nhiễu. Tình trạng “Bộ trong Bộ” khiến cho nhiệm vụ bị chia cắt, manh mún, cắt khúc, chia phần, nhiều tầng nấc, thiếu tính bao trùm, bao quát khiến bộ máy cồng kênh, nhiều trung gian.