Sơn Tây tứ quý: Bốn món ăn ngon, quý hiếm của vùng đất xứ Đoài

Nói “Sơn Tây tứ quý”, hẳn người đọc liên tưởng đến vật gì đó quý giá, ít ai biết đây lại là những món ngon, từng là sản vật dùng để tiến vua thời phong kiến. Những món ấy gồm: Dơi mặt ngựa Sài Sơn (Sài Sơn chi biển bức), cá chép vàng Cấn Xá (Cấn Xá chi lí ngư), cua kềnh Khánh Hiệp (Khánh Hiệp chi kì bành), rau muống Linh Chiểu (Linh Chiểu chi úng thái). Ngon chưa hẳn đã quý, nhưng bốn món này quý vì rất ngon mà lại hiếm…

Đầu bảng trong Sơn Tây tứ quý phải nói đến “Sài Sơn chi biển bức” (dơi mặt ngựa Sài Sơn). Sài Sơn là một xã thuộc huyện Quốc Oai, có đặc sản là loài dơi mặt ngựa, quý và hiếm đến nỗi, ngay người Sài Sơn mà trong đời được ăn thịt dơi mặt ngựa này một lần, là may mắn, hạnh phúc hiếm có. Giống dơi, hẳn nhiều người biết chúng sống bầy đàn, có đàn đông đến hàng nghìn con, thường trú trong hang đá, ngày ngủ, đêm mới đi bắt mồi, là muỗi hoặc côn trùng. Vậy vì sao dơi mặt ngựa Sài Sơn lại quý và hiếm đến độ thành sản vật tiến vua?

Theo các bậc cao niên ở đây cho biết, bắt loại dơi này chẳng dễ dàng gì và không phải lúc nào cũng bắt được. Thường phải nhằm trong những tháng Đông - Xuân, hôm nào trời rét đậm, người săn dơi phải lên núi từ chập tối đúng lúc đàn dơi đi ăn, vào ngồi đợi trong hang đá, cắn răng chịu khí đá buốt thấu xương, mục đích cho sạch hơi người. Chờ đến khoảng canh ba, canh tư mới căng lưới lên, đợi lúc đàn dơi bay về thì bắt, lựa ra những con dơi đúng nghĩa là “Sài Sơn chi biển bức”, thường không có nhiều. Dơi tiêu chuẩn, theo những người hiểu biết có hai loại, một là “Trung cách”, có ức màu vàng nhạt, một là “Thượng cách”, có màu trắng, gọi là bạch dơi.

Sơn Tây tứ quý: Dơi mặt ngựa Sài Sơn, cá chép vàng Cấn Xá, cua kềnh Khánh Hiệp, rau muống Linh Chiểu (ảnh minh họa)
Sơn Tây tứ quý: Dơi mặt ngựa Sài Sơn, cá chép vàng Cấn Xá, cua kềnh Khánh Hiệp, rau muống Linh Chiểu (ảnh minh họa)

Loại dơi này lông ngắn, mịn như lông chim vành khuyên. Dơi tiêu chuẩn không ăn muỗi hay côn trùng, mà chỉ chọn ăn hoa thơm, quả ngọt. Có lẽ do vậy mà thịt loại dơi này không hề hôi, mà cứ thơm nức mũi, đặc mùi hoa quả chín. Làm thịt loại dơi này không cần thêm bất cứ gia vị gì, chỉ việc lột da rồi rán lên là ăn được. Làm thịt loại dơi này cũng công phu, sau khi “hóa kiếp” chúng, người ta hạ thổ cho nó tự sinh ra mỡ, rồi mới lột da. Đồn rằng, nhà nào có lợn ốm mà có bộ da và ruột con dơi này nấu lẫn với cám, lợn ăn một lần là khỏi. Người dân ở đây cho biết, loại dơi này không những thịt ngon, mà còn có tác dụng chữa bách bệnh. Người dân địa phương nói, ăn dơi Sài Sơn bên chùa Thiên Phúc (chùa Thầy), thì thật là thiên phúc. Chẳng thế mà ngày xưa nó thành một món đặc sản mang đi tiến vua.

Xã Cấn Hữu nằm ở phía Tây Nam huyện Quốc Oai, có hai làng là Cấn Thượng và Cấn Hạ. Làng Cấn có gần cả làng mang họ Cấn, là cái rốn của đầm Bung. Đầm Bung rộng và sâu nên có nhiều cá chép lưu niên, trong đó có loài cá chép đặc biệt, da vàng rộm, đuôi đỏ hồng, béo múp đầu. Loại cá này thịt béo nhưng ăn không ngấy, thịt mềm mà không nát, thơm chứ không tanh. Mỗi năm dân làng Cấn đi đánh cá ở đầm Bung một lần, họ lựa những con cá ngon nhất, đạt tiêu chuẩn, ngày xưa phải nộp lại cho làng, để hội đồng lí dịch tuyển chọn những con to và đẹp nhất, gọi là “Cấn Xá chi lí ngư” đưa về kinh tiến vua. Thi thoảng ở chợ Bung cũng có cá loại này, nhưng chẳng mấy ai dám mua, chỉ xúm lại xem. Người ta bảo: “Chim trời cá nước, nhỡ phạm thì khốn, biết đâu họa phúc?”.

“Khánh Hiệp chi kì bành” là loại cua kềnh chỉ vùng này mới có. Thôn Khánh Hiệp, thuộc xã Tam Hiệp, huyện Phúc Thọ. Nơi đây có một cái chợ nằm trên gò đất, người dân gọi là gò Ma Khống. Gò này từ xưa có loài cua to bằng chiếc bát ăn cơm, màu vàng rộm. Mỗi năm cua chỉ xuất hiện một lần, mà oái oăm là xuất hiện vào một ngày bất kì trong năm, thế mới khó. Nếu thấy cua xuất hiện, người phát hiện phải hô hoán cho mọi người cùng bắt. Ngày xưa, ai bắt được cua này phải nộp ngay cho lí trưởng, để giữ làm giống dâng vua. Nên cho dù là đặc sản của vùng quê, nhưng hầu như hiếm ai được nếm thử món cua này, dù chỉ một lần trong đời. Dân vùng này cho biết, ngày nào cua bò ra, chợ Hiệp thành một cái chợ huyên náo.

Chuyện xưa kể rằng, vào năm nọ cua bò ra, vết chân cua in xuống nền đất sỏi như những mũi dùi sắt chọc vào đất. Cố gắng lắm người ta cũng chỉ bắt được vài con. Chẳng may ai đó làm gãy chân một con cua. Hội đồng lí dịch lập tức ra công khảo xét, cố gắng tìm ra thủ phạm làm gãy chân con cua để phạt tội, nhưng không tìm ra thủ phạm, đành chịu. Dân làng bí mật mang cua đi làm thịt, được bữa canh cua nấu trong chiếc nồi tám. Nhờ đó, dân làng được ăn bữa canh cua có tên “Khánh Hiệp chi kì bành”, mà trong đời mỗi người hiếm có cơ may được nếm. Sự việc sau đó được ém nhẹm, bởi không ai tố giác với quan trên.

“Linh Chiểu chi úng thái” (rau muống Linh Chiểu) là đặc sản hiếm thấy của làng Linh Chiểu, nay thuộc xã Sen Chiểu, huyện Phúc Thọ. Khác với dơi Sài Sơn, cá chép Cấn Xá, cua Khánh Hiệp là những loài tự nhiên do trời đất ban tặng, rau muống Linh Chiểu là sản vật do bàn tay con người làm ra. Rau muống Linh Chiểu đặc biệt ở cách người ta trồng ra nó, với quy trình canh tác thật lạ lẫm. Để trồng loại rau muống này, trước hết người dân đi bắt ốc về, làm cho chết đi rồi cấy mầm rau muống vào. Lạ là ở chỗ đó, rau muống Linh Chiểu không lớn lên từ đất, mà lớn nhờ chất béo của con ốc. Khi rau đã dài tầy một gang tay, người ta đem cả rau, cả vỏ ốc lên kinh dâng vua.

Rau muống Linh Chiểu thân mềm, xanh mướt, rễ trắng, ăn vào ngọt lịm, nhờ kiểu gieo trồng kì lạ, không ở nơi đâu nghĩ ra được. Thế đấy, rau muống Linh Chiểu không sống bằng đất, mà trưởng thành nhờ vào xác con ốc từng ăn rêu xanh, hút bùn đất của xứ này.

Sơn Tây tứ quý, quý như vậy đấy. Ngày nay nhiều món dường như hiếm gặp trong cuộc sống thường nhật. Hi vọng rằng có thể khôi phục những món đặc sản ngon, quý hiếm này bổ sung vào thực đơn ẩm thực của thực khách gần xa.

Hoàng Linh

Tin liên quan

Cùng chuyên mục

Những kỉ niệm đẹp về ông nội

Những kỉ niệm đẹp về ông nội

“Yến ơi! Yến! Dậy đi bốn rưỡi rồi” - Tôi giật mình tỉnh dậy. Đó là tiếng gọi của ông nội tôi. Tôi lại nằm mơ về thời đi học cấp III được ông gọi dậy đi học hằng ngày.
Cần ngăn chặn, dỡ bỏ video tục tĩu trên mạng

Cần ngăn chặn, dỡ bỏ video tục tĩu trên mạng

Không khó để bắt gặp các video dung tục trên Youtube, TikTok. Từ hai mạng xã hội này, các clip tục tĩu được phát tán rất nhanh trên các diễn đàn cá nhân, hoặc Facebook, Twitter.
Cây mít nội trồng

Cây mít nội trồng

Một ngày chớm vào mùa Hạ, tôi trở về quê nhà, thăm lại khu vườn ngày bé. Ngồi dưới bóng mát cây mít già, nghe tiếng ve râm ran thiết tha trong tàng lá, bỗng nghe lòng nhớ nội biết bao.
Cha mẹ làm gì khi con bị căng thẳng trong cuộc sống?

Cha mẹ làm gì khi con bị căng thẳng trong cuộc sống?

Những vấn đề ở trường học và đời sống xã hội đôi khi tạo ra áp lực mà trẻ cảm thấy không thể chống chọi được. Là cha mẹ, bạn không thể bảo vệ con trẻ khỏi căng thẳng, nhưng có thể giúp trẻ phát triển theo những cách lành mạnh để đối phó với sự căng thẳng.
Bên ông một thời

Bên ông một thời

Tôi vẫn nhớ câu nói cửa miệng mà đám bạn chăn bò ngày nhỏ vẫn thường nói với tôi bằng giọng ghen tị rằng: “Con Xuyên sướng nhất xóm mình vì có người ông tuyệt vời”. Khi ấy, tôi tủm tỉm cười lấy làm hãnh diện lắm.

Tin khác

Ấm lòng những bữa cơm 0 đồng đến với người cao tuổi và bệnh nhân chạy thận

Ấm lòng những bữa cơm 0 đồng đến với người cao tuổi và bệnh nhân chạy thận
Với mong muốn giúp đỡ các bệnh nhân cao tuổi, bệnh nhân nghèo cũng như người dân có hoàn cảnh khó khăn đang phải chạy thận tại các bệnh viện trên địa bàn TP Vinh, tỉnh Nghệ An, vợ chồng chị Nguyễn Ngọc Ngà và các tình nguyện viên (TNV) trong nhóm thiện nguyện “Bao Đồng TP Vinh” đã mở 2 bếp ăn 0 đồng để lan tỏa những điều tốt đẹp.

Người cắm cờ trên Chốt Mỹ năm ấy

Người cắm cờ trên Chốt Mỹ năm ấy
Ngày 27/1/1973, Hiệp định Paris được kí kết, chúng ta đã thực hiện được nhiệm vụ “đánh cho Mỹ cút”. Để hoàn thành mục tiêu giải phóng miền Nam, còn phải tiếp tục chiến đấu, thực hiện nốt nhiệm vụ tiếp theo là “đánh cho ngụy nhào”.

Nội tôi - người vun đắp truyền thống gia đình cách mạng

Nội tôi - người vun đắp truyền thống gia đình cách mạng
Một ngày đầu Xuân Giáp Thìn 2024, tôi có dịp về nguồn thăm viếng Nghĩa trang liệt sĩ và Nhà truyền thống xã Mỹ Hạnh Nam, huyện Đức Hòa, tỉnh Long An. Tại đây, nổi bật là bảng vàng ghi danh các anh hùng liệt sĩ đã hi sinh trong các cuộc kháng chiến thần thánh của dân tộc. Trong các chân dung Bà mẹ Việt Nam anh hùng tại nhà truyền thống có di ảnh bà nội tôi - Bà mẹ Việt Nam anh hùng Nguyễn Thị Vẹn.

5 tuyến buýt ở Hà Nội dừng hoạt động từ 1/4

5 tuyến buýt ở Hà Nội dừng hoạt động từ 1/4
Sáng 25/3, Trung tâm Quản lý giao thông công cộng TP. Hà Nội (HPTC) cho biết, từ ngày 1/4 tới sẽ dừng hoạt động 5 tuyến buýt có trợ giá.

Người đàn ông có 4 quả thận trong cơ thể

Người đàn ông có 4 quả thận trong cơ thể
Mới đây, một người đàn ông (35 tuổi, ở quận Thanh Xuân, Hà Nội) nhập viện cấp cứu vào Bệnh viện E trong tình trạng đau dữ dội vùng thắt lưng do nghi ngờ bị sỏi thận. Điều đặc biệt, sau khi thăm khám các bác sĩ phát hiện người bệnh có 4 quả thận trong cơ thể.

Những bài học từ ông nội...

Những bài học từ ông nội...
Sinh thời, ông nội tôi là người rất nghiêm khắc và cũng rất hài hước. Vốn là một thầy giáo, mê văn chương, báo chí nên ông có rất nhiều truyện ngắn, kịch ngắn, thơ, tản văn, bài báo, nhất là những bài biên khảo được đăng ở nhiều tạp chí, nguyệt san, báo văn nghệ, báo Đảng từ Trung ương đến địa phương. Ông có nhiều đầu sách để lại cho con cháu, mà tôi thích đọc nhất là sách “Hò Nam Bộ”.

Đôi vợ chồng từng về tiếp quản Thủ đô

Đôi vợ chồng từng về tiếp quản Thủ đô
Mỗi lần nghe lại bài hát được phát trên sóng, họ như được sống lại những giờ phút lịch sử hào hùng của dân tộc cách đây gần 70 năm. Sự việc diễn ra như ngày hôm qua, như một giấc mơ "5 cửa ô đón mừng đoàn quân tiến về".

Ông tôi - người lính, người anh hùng của lòng tôi

Ông tôi - người lính, người anh hùng của lòng tôi
Ngày còn bé, cả ngày tôi lẽo đẽo theo ông. Nhà khó, bố mẹ đi làm xa, một tay ông nuôi tôi khôn lớn. Khung trời kỉ niệm tuổi thơ tôi ngập tràn hình bóng trìu mến của ông và những câu chuyện chiến trường ông kể.

Sông Hương, mưa Huế và cơm hến

Sông Hương, mưa Huế và cơm hến
Đến Huế để du lịch, sẽ rất thú vị khi du khách dạo chơi trên sông Hương, ngắm mưa và ăn cơm hến. Nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường trong bài viết “Ai đã đặt tên cho dòng sông?” đã viết: “Dòng sông như tấm lụa, với những chiếc thuyền xuôi ngược nhỏ bé vừa bằng con thoi”. Lời bài hát “Mưa Huế” của tác giả Võ Ngọc Lan thì có đoạn: Khi mô anh về thăm Huế xưa/ Nhớ gửi giùm em một chút mưa. Nhà thơ Võ Quê, đã làm thơ để ví von về món cơm hến khoái khẩu rằng: Đã nghe ớt đỏ cay nồng/ Tìm trong vị hến một dòng Hương xanh/ Ruốc thơm, cơm nguội, rau lành.../ Mời anh buổi sáng chân thành món quê…

Danh sách 10 Gương mặt trẻ Việt Nam tiêu biểu năm 2023

Danh sách 10 Gương mặt trẻ Việt Nam tiêu biểu năm 2023
Ban Bí thư Trung ương Đoàn vừa có quyết định về việc công nhận Gương mặt trẻ Việt Nam tiêu biểu, Gương mặt trẻ Việt Nam triển vọng năm 2023.

Vườn lá dong của bà ngoại

Vườn lá dong của bà ngoại
Nhà bà ngoại tôi ở xóm dưới cùng xã với nhà bà nội tôi. Mẹ bảo: Gần nhà bà ngoại nên cũng tiện. Khi tôi còn nhỏ, những lúc mẹ và bà nội bận việc, mẹ lại bế tôi xuống gửi bà ngoại.

Festival Piano Talenl năm 2024: Tìm kiếm tài năng âm nhạc, sao lại thu phí?

Festival Piano Talenl năm 2024: Tìm kiếm tài năng âm nhạc, sao lại thu phí?
Mặc dù mục đích của cuộc thi đàn Piano toàn quốc năm 2024 (Festival Piano Talenl) nhằm tìm kiếm tài năng âm nhạc, tuy nhiên tại vòng thi sơ loại bằng hình thức online, số tiền mà mỗi thí sinh phải đóng lên đến 800.000 đồng…

Dự báo mùa hè năm nay sẽ nắng nóng gay gắt hơn mọi năm

Dự báo mùa hè năm nay sẽ nắng nóng gay gắt hơn mọi năm
Theo đại diện Trung tâm Dự báo khí tượng thuỷ văn quốc gia, từ tháng 4-6, hiện tượng El Nino sẽ suy yếu dần và chuyển sang trạng thái trung tính, với xác suất 75 - 80%. Bão và áp thấp nhiệt đới ít có khả năng xuất hiện trên biển Đông.

Ông nội tôi, nghỉ hưu nhưng không nghỉ việc xã hội

Ông nội tôi, nghỉ hưu nhưng không nghỉ việc xã hội
Ông nội tôi là Trung tá Nguyễn Chí Sỹ, năm nay 82 tuổi đời, 62 năm tuổi Đảng, hiện ở tổ dân phố An Phú, thị trấn Chúc Sơn, huyên Chương Mỹ, TP Hà Nội.

Tháng 3, mùa hoa bưởi

Tháng 3, mùa hoa bưởi
Như sự "Mặc định" của thời gian, cứ hễ tới tháng 3 hằng năm, hoa bưởi lại nở trắng trong vườn, ở mọi nơi như Cầu Diễn, Đông Anh... cho tới những con phố trong nội thành Hà Nội, như Lê Duẩn, Xã Đàn... Hoa theo xe đạp thồ, xe máy vào phục vụ bà con, hương hoa ngào ngạt bay khắp phố, thật dễ chịu làm sao!
Xem thêm
Những kỉ niệm đẹp về ông nội

Những kỉ niệm đẹp về ông nội

“Yến ơi! Yến! Dậy đi bốn rưỡi rồi” - Tôi giật mình tỉnh dậy. Đó là tiếng gọi của ông nội tôi. Tôi lại nằm mơ về thời đi học cấp III được ông gọi dậy đi học hằng ngày.
Cây mít nội trồng

Cây mít nội trồng

Một ngày chớm vào mùa Hạ, tôi trở về quê nhà, thăm lại khu vườn ngày bé. Ngồi dưới bóng mát cây mít già, nghe tiếng ve râm ran thiết tha trong tàng lá, bỗng nghe lòng nhớ nội biết bao.
Bên ông một thời

Bên ông một thời

Tôi vẫn nhớ câu nói cửa miệng mà đám bạn chăn bò ngày nhỏ vẫn thường nói với tôi bằng giọng ghen tị rằng: “Con Xuyên sướng nhất xóm mình vì có người ông tuyệt vời”. Khi ấy, tôi tủm tỉm cười lấy làm hãnh diện lắm.
Bà giáo già sáng bán vé số, tối mang ánh sáng tri thức cho trẻ em nghèo

Bà giáo già sáng bán vé số, tối mang ánh sáng tri thức cho trẻ em nghèo

cụ bà Nguyễn Thị Ba, men từng con hẻm nhỏ ở Bình Dương bán từng tờ vé số, bà giáo gieo mầm tri thức cho những mảnh đời bất hạnh tại lớp học tình thương.
Một mối tình bình dị và son sắt

Một mối tình bình dị và son sắt

Họ gặp và yêu nhau trong những năm tháng chiến tranh. Ngày cưới không mâm cao cỗ đầy, không sơn hào hải vị, không tiệc tùng. Quần áo chỉ là bộ đồ lính giản đơn... vậy là họ đã nên duyên vợ chồng. Mặc dù vậy mà hơn 50 năm qua, họ luôn sống hạnh phúc. Đó là chuyện tình của bà Tô Thị Thanh Bưởi, sinh 1950 và ông Nguyễn Kim Quang, sinh 1949, hiện ở xã Lộc An, huyện Đất Đỏ, tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu.
Bí quyết trường thọ của cụ ông 110 tuổi ở Lâm Đồng

Bí quyết trường thọ của cụ ông 110 tuổi ở Lâm Đồng

Bước vào tuổi 110, nhưng cụ Vũ Đình Bảng, sinh năm 1914, ở Lâm Đồng, vẫn minh mẫn, khỏe mạnh, hàng ngày vẫn cuốc đất, làm vườn, nấu nướng và hướng dẫn, nhắc nhở con cháu đọc sách, chia sẻ kinh nghiệm trong cuộc sống. Vậy bí quyết nào giúp cụ Bảng trường thọ đến vậy? Chúng ta cùng tìm hiểu về bí quyết sống khỏe, sống ý nghĩa của cụ.
Gói 3.000 chiếc bánh chưng tặng trò nghèo dịp Tết ở Thanh Hóa

Gói 3.000 chiếc bánh chưng tặng trò nghèo dịp Tết ở Thanh Hóa

200 đoàn viên thanh niên các xã, thị trấn huyện Hoằng Hóa (Thanh Hóa) cùng bộ đội biên phòng gói 2.000 chiếc bánh chưng trao tặng cho trò nghèo dịp Tết.
Sẽ phát động Cuộc vận động "xóa nhà tạm, nhà dột nát" trên toàn quốc

Sẽ phát động Cuộc vận động "xóa nhà tạm, nhà dột nát" trên toàn quốc

Sáng 24/1, Hội nghị Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam lần thứ 9, khóa IX, nhiệm kỳ 2019-2024 đã diễn ra tại Hà Nội, nhằm thảo luận, cho ý kiến một số nội dung công tác trong năm 2024.
Truy tặng Bằng khen cho Phó trưởng Công an phường hy sinh khi làm nhiệm vụ

Truy tặng Bằng khen cho Phó trưởng Công an phường hy sinh khi làm nhiệm vụ

Ông Trần Hữu Thủy Giang, Chánh Văn phòng UBND tỉnh Thừa Thiên Huế cho biết, Chủ tịch UBND tỉnh vừa ban hành quyết định về việc truy tặng bằng khen cho Trung tá Trần Duy Hùng, Phó trưởng Công an phường Thủy Vân, TP. Huế đã hy sinh khi làm nhiệm vụ.
5 tuyến buýt ở Hà Nội dừng hoạt động từ 1/4

5 tuyến buýt ở Hà Nội dừng hoạt động từ 1/4

Sáng 25/3, Trung tâm Quản lý giao thông công cộng TP. Hà Nội (HPTC) cho biết, từ ngày 1/4 tới sẽ dừng hoạt động 5 tuyến buýt có trợ giá.
Đôi vợ chồng từng về tiếp quản Thủ đô

Đôi vợ chồng từng về tiếp quản Thủ đô

Mỗi lần nghe lại bài hát được phát trên sóng, họ như được sống lại những giờ phút lịch sử hào hùng của dân tộc cách đây gần 70 năm. Sự việc diễn ra như ngày hôm qua, như một giấc mơ "5 cửa ô đón mừng đoàn quân tiến về".
Danh sách 10 Gương mặt trẻ Việt Nam tiêu biểu năm 2023

Danh sách 10 Gương mặt trẻ Việt Nam tiêu biểu năm 2023

Ban Bí thư Trung ương Đoàn vừa có quyết định về việc công nhận Gương mặt trẻ Việt Nam tiêu biểu, Gương mặt trẻ Việt Nam triển vọng năm 2023.
Phiên bản di động