Tọa lạc ở vị trí đắc địa
Đền Tam Giang được xây dưng từ thế kỉ thứ VII, tọa lạc bên ngã ba sông thuộc xã Tế Tân, huyện Nông Cống, tỉnh Thanh Hóa. Theo ông Lưu Đức Tiến, người trông coi đền, đền Tam Giang thờ một nữ tướng anh hùng, vừa chống giặc ngoại xâm, vừa chống thiên tai bảo vệ mùa màng cho Nhân dân. Nữ tướng là người gan dạ, anh dũng chiến đấu bảo vệ đất nước. Tại khu vực này có hai truyền thuyết. Truyền thuyết thứ nhất kể rằng: Vua Bà chính là đền thờ Bà Triệu từ xa xưa, sau phối thờ bà con gái Lê Ngọc. Truyền thuyết thứ 2 kể lại rằng nơi đây thờ Tam Giang Thánh Mẫu. Bà là con gái ông Tiên tổ Đại Vương Lê Ngọc và là em chàng cả Lãng Đại Vương. Ngày đại lễ mồng 8 tháng 3 âm lịch, hai anh em là chàng Nhĩ Lãng Đại Vương và chàng Út Nhĩ Lãng Đại Vương từ đền Mưng xã Trung Thành xuôi sông Lãng đến thăm chị là Tam Giang Thánh Mẫu.
Đền Tam Giang được xây dựng trên một vùng đất cao, mặt quay về hướng Đông (hướng ngã ba sông) nơi ngàn dặm sông núi đều đổ dồn về, xung quanh là vùng đất hai lúa bằng phẳng. Cấu trúc khu vực đền là cấu trúc Nội nhi ngoài quốc gồm: Đền thượng, ngôi tả hữu đối diện nhau, cổng đền là ngôi 3 gian, xung quanh có tường rào, bên ngoài trồng cây cổ thụ và cây ăn quả. Đền thờ Tam Giang tọa lạc ở vị trí đắc địa không mấy nơi sánh được, quả thực là một thắng cảnh tuyệt vời.
Toàn cảnh đền Tam Giang
Ngày đại lễ là 8/3 âm lịch, diễn ra các hoạt động lễ tế, các trò chơi dân gian. Trong hoạt động lễ hội đền Tam Giang có tục bơi chèo của vùng sông nước (Biển cạn) nay là vùng cư dân nông nghiệp cấy lúa nước, nơi có truyền thống hát chèo sông Lãng, sông Yên. Đây là một hình thức sinh hoạt văn hóa truyền thống có tính chất tâm linh. Phẩm giá đạo đức của người phụ nữ thể hiện qua đội hình nữ bơi chèo và tế lễ ca hát phong phú sôi nổi, đầy sức sống. Ngày nay, ngoài ngày đại lễ thì những ngày cuối năm âm lịch, đầu xuân, lễ, tết, ngày Rằm, mùng Một âm lịch hằng tháng, Nhân dân và du khách thập phương về dâng hương tại đền để cầu bình an, may mắn.
Bảo tồn, phát huy những giá trị văn hóa tâm linh Theo tư liệu sử sách, đền được trùng tu vào thời Lý Thái Tông (1025). Khi vua Lý đi dẹp giặc Chiêm Thành đã vào đền nghỉ bái lễ, khi thắng trận trở về đã sắc cho dân và người đến tu tạo. Đền thời Trần (1287), lại cho tu sửa lại. Đến thời Lê Thái Tổ (1429), lại tiếp tục được tu sửa. Sau này đền Tam Giang được xây thêm một số hạng mục công trình.
Trải qua thời gian với bao biến cố, thăng trầm của lịch sử cùng với sự tàn phá của chiến tranh và thời gian, đền Tam Giang không còn được như xưa. Để giữ gìn và phát huy những giá trị truyền thống của quê hương, phục vụ nhu cầu văn hóa tâm linh của người dân địa phương và du khách thập phương, được sự quan tâm của chính quyền địa phương, các cấp có thẩm quyền cho phép và sự công đức của người dân thập phương, năm 1994, đền Tam Giang đã được Nhân dân xã Tế Tân trùng tu, tôn tạo.
Năm 2010, đền Tam Giang được UBND tỉnh Thanh Hóa cấp Bằng công nhận Khu di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh. Được sự quan tâm của lãnh đạo các cấp từ tỉnh đến xã, các nhà hảo tâm, Nhân dân trong vùng, con em xa quê, các bản hội và quý khách thập phương ủng hộ về vật chất, công sức, đền thờ Đức Thánh Mẫu Tam Giang đã xây dựng xong giai đoạn 1 vào tháng 4/2017.
Ông Lê Hùng Đỉnh, Chủ tịch UBND xã Tế Tân cho biết: “Cùng với quá trình phát triển kinh tế - xã hội, địa phương đặc biệt quan tâm đến việc giữ gìn, tôn tạo và phát huy những giá trị của các di sản văn hóa trên quê hương. Chúng tôi mong rằng sẽ tiếp tục nhận được sự quan tâm, giúp đỡ và công đức của các cấp, các ngành, của bà con xa quê, của các doanh nghiệp, du khách thập phương và các nhà hảo tâm để tiếp tục hoàn thiện các hạng mục còn lại của khu di tích, đáp ứng tốt hơn nhu cầu sinh hoạt văn hóa tâm linh của Nhân dân”.
Hiền Huê
