Sự kiện 14/06/2025 15:25
Niềm tự hào của người dân Nam Định
Nam Định hiện có 1.360 di tích với các công trình như đình, đền, chùa, miếu, phủ, từ đường, nhà thờ công giáo,…trong đó có 430 di tích được xếp hạng, bao gồm: 2 di tích quốc gia đặc biệt (Di tích lịch sử Đền Trần và chùa Phổ Minh; Di tích kiến trúc nghệ thuật Chùa Keo Hành Thiện), 87 di tích cấp quốc gia, 341 di tích cấp tỉnh. Nam Định còn có 5 hiện vật được công nhận bảo vật quốc gia gồm: Tượng Phật A Di Đà thời Lý (thế kỷ XII) tại Chùa Ngô Xá, xã Yên Lợi, huyện Ý Yên; thành bậc lan can thời Lý (thế kỷ XII); mô hình kiến trúc nhà đất nung thời Trần (thế kỷ XIII - XIV); bộ chân đèn và lư hương gốm men thời Mạc (thế kỷ XVI) lưu giữ tại Bảo tàng tỉnh Nam Định; bộ tượng Trúc Lâm Tam Tổ (thế kỷ XVII) tại Chùa Phổ Minh, thành phố Nam Định. Ngoài ra, Nam Định có gần 100 làng nghề với các ngành nghề truyền thống lâu đời, trong đó có nhiều làng nghề nổi tiếng như: Đúc đồng Tống Xá, sơn mài Cát Đằng, chạm khắc gỗ La Xuyên, rèn Vân Chàng, ươm tơ Cổ Chất, cây cảnh Vị Khê,…
 |
| Di tích lịch sử Đền Trần |
Nam Định có một di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại đã được UNESCO ghi danh “Thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt”; 12 di sản văn hóa phi vật thể được ghi vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia cùng với nhiều loại hình nghệ thuật, diễn xướng dân gian như: hát chèo, hát chầu văn, hát ca trù, nghệ thuật múa rối nước, rối cạn, cà kheo, nhạc kèn, múa rồng, múa sư tử, múa lân,...Nam Định hiện có 245 lễ hội truyền thống, 4 lễ hội văn hóa cấp huyện, xã, và hàng trăm lễ hội cấp thôn, làng. Các lễ hội thường được tổ chức vào mùa Xuân và mùa Thu; nhiều lễ hội có quy mô lớn như: Lễ hội Khai ấn Đền Trần; Lễ hội Chùa Đại Bi; Lễ hội Phủ Dầy, Hội chợ Viềng; Lễ hội Chùa Keo Hành Thiện; Lễ hội Chùa Cổ Lễ,...hàng năm đón hàng vạn lượt du khách trong và ngoài nước về dự lễ, tham quan, nghiên cứu.
Nói đến di sản văn hóa Nam Định không thể không nói tới văn hóa ẩm thực đặc trưng vùng châu thổ đồng bằng ven biển; trong đó hai món ăn “nem nắm” Giao Thủy và “bánh cuốn” làng Kênh; 2 sản phẩm gồm: nước mắm Sa Châu và gạo Tám xoan Hải Hậu được chọn xếp vào Top 100 món ăn đặc sản Việt Nam. Ngoài ra, còn nhiều đặc sản ẩm thực khác được đánh giá, xếp hạng đạt tiêu chuẩn OCOP như: bún đũa, kẹo Sìu Châu, phở bò Nam Định, bánh nhãn Hải Hậu, gạo tám Xuân Đài, cá chạch kho Nghĩa Hưng, cá nướng úp chậu Trực Ninh…Hàng năm, ngành Văn hóa-Thể thao và Du lịch đã phối hợp với Hiệp hội Văn hóa ẩm thực Việt Nam tổ chức hành trình khảo sát xây dựng di sản văn hóa ẩm thực tiêu biểu tại Nam Định. Chương trình thuộc Dự án 100 món ẩm thực tiêu biểu Việt Nam với mục đích giới thiệu, quảng bá những nét đặc sắc về văn hóa, lịch sử của Việt Nam, trong đó có nguồn tài nguyên di sản ẩm thực phong phú, giàu tinh hoa dân tộc. Chuỗi các hoạt động của hành trình tại Nam Định gồm: tìm hiểu lịch sử các di sản, di tích và văn hóa ẩm thực trấn Sơn Nam Hạ với các món ăn dân gian vùng đồng bằng châu thổ sông Hồng thông qua các chương trình hoạt động giao lưu nghệ nhân, quảng diễn một số món ăn; tham quan, trải nghiệm cách thức làm cỗ, dâng cỗ và thi cỗ. Đây cũng là tiền đề để Nam Định đăng cai tổ chức chuỗi sự kiện ẩm thực Ngày của Phở với chủ đề “Phở Việt - Tinh hoa hội tụ” bao gồm các hoạt động trải nghiệm chế biến và thưởng thức phở; hội thảo “Phở hội tụ”; thi viết, kể chuyện về phở; tổ chức cuộc thi “Đi tìm người nấu phở ngon”…thăm làng phở cổ trăm năm - làng Vân Cù (xã Đồng Sơn, huyện Nam Trực).
 |
| Làng Vân Cù, xã Đồng Sơn, huyện Nam Trực - Cái nôi của nghề phở |
Những thành tựu đạt được
Nhằm bảo tồn, phát huy giá trị di tích lịch sử văn hóa, UBND tỉnh ban hành Quyết định số 2335/QĐ-UBND phê duyệt Quy hoạch phân khu xây dựng khu vực Phủ Dầy. Theo đó, thời hạn Quy hoạch phân khu xây dựng khu vực Phủ Dầy đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050. Khu vực quy hoạch chủ yếu trong địa phận hành chính xã Kim Thái, một phần các xã Minh Tân, Tam Thanh với quy mô là 498,4ha. Toàn bộ khu vực quy hoạch chia làm 5 phân khu (khu trung tâm, khu bắc, khu nam, khu đông, khu tây). Định hướng phát triển trên nguyên tắc kế thừa bản sắc không gian định cư truyền thống, tổ chức các cửa ngõ đón khách du lịch, thiết lập hệ thống bến bãi có sức chứa lớn và tính linh hoạt cao. Quy hoạch phân khu còn định hướng rõ cấu trúc giao thông đường bộ, phát triển không gian thương mại dịch vụ, xác lập không gian bảo vệ di tích, ổn định cư trú và nâng cao chất lượng sống, tổ chức không gian du lịch của khu vực Phủ Dầy.
Năm 2019, UBND tỉnh tổ chức khởi công Dự án đầu tư xây dựng khu trung tâm lễ hội thuộc Khu di tích lịch sử - văn hóa Trần. Dự án được đầu tư xây dựng trên tổng diện tích đất 92,5ha, gồm 3 phân khu chính: Khu công viên văn hóa Trần (25,6ha); khu Trung tâm lễ hội (23,6ha) và khu đệm, khu dịch vụ, hệ thống đường giao thông kết nối đến các phân khu, giao thông nội bộ... Tổng mức đầu tư của dự án hơn 734 tỷ đồng, từ nguồn ngân sách Trung ương và ngân sách địa phương…Dự án được đầu tư xây dựng hướng đến các mục đích từng bước hoàn thiện Quy hoạch tổng thể bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị Khu di tích lịch sử - văn hóa Trần, góp phần gìn giữ, phát huy giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học của quần thể Khu di tích. Qua đó, khơi dậy niềm tự hào dân tộc cho các thế hệ người Việt Nam, đồng thời, hình thành điểm du lịch văn hóa tâm linh phục vụ du khách trong nước và quốc tế; đáp ứng nhu cầu sinh hoạt văn hóa, tín ngưỡng của nhân dân…
 |
| Phở Vân Cù trở thành thương hiệu và là món ăn tiêu biểu cho văn hóa ẩm thực |
Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XX, nhiệm kỳ 2020-2025 đề ra nhiệm vụ, giải pháp về lĩnh vực văn hóa là: Tiếp tục phát triển toàn diện các lĩnh vực văn hóa - xã hội, góp phần nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân. Thực hiện Nghị quyết số 33-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XI) về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước. Nâng cao chất lượng thực hiện phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” trong giai đoạn mới; thực hiện tốt nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang, lễ hội phù hợp với các quy định của pháp luật và thuần phong mỹ tục của địa phương. Đẩy mạnh phong trào xã hội hóa, các hoạt động văn hóa, phát huy hiệu quả hoạt động của các thiết chế văn hóa. Tăng cường quản lý, bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa, nhất là Di sản văn hóa “Thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt” đã được UNESCO ghi danh là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Kiên quyết chống các biểu hiện tư nhân hóa, thương mại hóa, giữ gìn sự tôn nghiêm và nét đẹp văn hóa truyền thống của các lễ hội. Phát huy giá trị văn hóa, đạo đức tốt đẹp của dân tộc.
 |
| Thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu tam phủ - Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại |
Nhìn lại những thành tựu trên lĩnh vực xây dựng và phát triển văn hóa của Nam Định dưới sự lãnh đạo của Đảng bộ, đặc biệt là trong những năm đổi mới gần đây, Nam Định có quyền tự hào về những đóng góp to lớn của nền văn hóa vào sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội. Những thành tựu nổi bật là nhận thức về văn hóa ngày càng toàn diện và sâu sắc hơn trên các lĩnh vực, các loại hình; các sản phẩm văn hóa ngày càng đa dạng, phong phú, đáp ứng yêu cầu mới, nhiều mặt của xã hội. Nhiều giá trị văn hóa truyền thống và di sản văn hóa của tỉnh được kế thừa, bảo tồn và phát triển. Văn hóa trong chính trị và trong kinh tế bước đầu được coi trọng và phát huy hiệu quả, tích cực; Công nghiệp văn hóa và thị trường văn hóa có bước khởi sắc. Hoạt động giao lưu, hợp tác và hội nhập quốc tế có bước phát triển mới. Xây dựng con người mới đang từng bước trở thành trung tâm của chiến lược phát triển kinh tế - xã hội. Việc đấu tranh, phê phán, đẩy lùi cái xấu, cái ác, cái lạc hậu, chống các quan điểm, hành vi sai trái gây tác hại đến văn hóa, lối sống được chú trọng. Nhiều tấm gương sáng trong phong trào thi đua yêu nước, phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hoá” đã được biểu dương, lan tỏa vào đời sống xã hội, củng cố niềm tin của nhân dân đối với sự nghiệp xây dựng nền văn hóa nói riêng, xây dựng và phát triển tỉnh nói chung..
Vấn đề đặt ra
Để cho di sản văn hóa, không chỉ phải bảo tồn như nó vốn có, phải để cho các di sản văn hóa được "sống", được tôn vinh ngay trong chính đời sống của cộng đồng. Trước hết, cần phải tăng cường giáo dục thẩm mỹ, giáo dục sự hiểu biết các tri thức văn hóa nói chung và di sản văn hóa nói riêng, từ đó khơi dậy và nhân lên niềm đam mê, ý thức bảo vệ di sản trong mỗi người dân, nhất là thế hệ trẻ.
Đồng thời, gắn kết hài hòa giữa bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa trong phát triển kinh tế - xã hội. Nam Định cũng cần chú trọng hơn nữa yếu tố bảo tồn di sản văn hóa trong công tác quy hoạch của địa phương, tiếp cận vấn đề một cách tổng thể, liên ngành để đề xuất các giải pháp thích hợp, tạo dựng cảnh quan phù hợp cho khu vực di sản văn hóa, góp phần làm tăng giá trị của di sản văn hóa. Để bảo tồn và phát huy giá trị các di sản văn hóa, bên cạnh các chính sách của Nhà nước, tỉnh cần tiếp tục quan tâm, có những cơ chế, chính sách nhằm khuyến khích các tổ chức, cá nhân, các bảo tàng ngoài công lập, các nhà sưu tập tư nhân, động viên hơn nữa các nghệ nhân trong việc gìn giữ, truyền dạy, phát huy giá trị di sản văn hóa...
Nguồn lực xã hội để tham gia tài trợ cho các dự án tu bổ, tôn tạo cảnh quan môi trường khu di sản; định hướng phát triển không gian khu vực di sản, hoàn thiện kết cấu hạ tầng, cơ sở vật chất cần thiết phục vụ du lịch nhằm kết nối các khu, điểm du lịch gắn với phát huy các giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể truyền thống, đậm đà bản sắc dân tộc, có dấu ấn trong tiến trình lịch sử dân tộc. Phải nhận diện, kiểm đếm và đầu tư để bảo tồn, trong đó cố gắng phát hiện nét riêng, đặc sắc, nếu không các di sản không chỉ có nguy cơ bị mai một, còn có thể bị biến mất mãi mãi. Vì vậy, tỉnh cần theo dõi kiểm tra chặt chẽ việc thực hiện Đề án quy hoạch hệ thống di tích định hướng đến năm 2030, tầm nhìn 2050. Mặt khác, quy hoạch các tuyến du lịch tâm linh, du lịch trải nghiệm văn hóa, lịch sử kết hợp du lịch nghỉ dưỡng…theo hướng tăng cường tính liên kết vùng, lồng ghép đưa vào quy hoạch phát triển, gắn với phát huy giá trị các di sản văn hóa.
Để chấn hưng và phát triển văn hóa, xây dựng con người mới, trong thời gian tới, Nam Định cần tập trung thực hiện một cách quyết liệt và có hiệu quả một số giải pháp. Trước hết, tiếp tục nâng cao nhận thức và năng lực lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà nước trên lĩnh vực văn hóa đáp ứng yêu cầu phát triển văn hóa, xây dựng con người Việt Nam trong thời kỳ phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng. Tiếp tục đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà nước nhằm bảo đảm sự thống nhất về tư tưởng và hành động trong xây dựng, phát triển văn hóa từ tỉnh đến cơ sở. Cấp ủy đảng, chính quyền các cấp phải nhận thức sâu sắc và quán triệt đầy đủ các quan điểm, tư tưởng chỉ đạo của Đảng về văn hóa và trên cơ sở đó xây dựng các chương trình, kế hoạch thực hiện, huy động tối đa các nguồn lực để phát triển văn hóa. Khắc phục tư tưởng “duy kinh tế”, chỉ tập trung cho kinh tế mà ít quan tâm đến văn hóa. Phải quán triệt nghiêm túc quan điểm “văn hóa phải được đặt ngang hàng với kinh tế, chính trị, xã hội”.
Đại hội XIII của Đảng đã xác định: Chiến lược phát triển tổng thể của đất nước ta trong thời gian tới là đẩy mạnh toàn diện, đồng bộ công cuộc đổi mới, phát triển nhanh và bền vững; bảo đảm gắn kết chặt chẽ và triển khai đồng bộ các nhiệm vụ, trong đó: Phát triển kinh tế là trung tâm; xây dựng Đảng là then chốt; phát triển văn hóa là nền tảng tinh thần; bảo đảm quốc phòng, an ninh là trọng yếu, thường xuyên. Đây là quan điểm chỉ đạo rất cơ bản cần phải được triển khai thực hiện nghiêm túc, quyết liệt trong nhiệm vụ của các cấp, các ngành.
Đối với công tác quản lý nhà nước, cần sớm khắc phục tình trạng chậm thể chế hóa đường lối, quan điểm, chủ trương của Đảng thành Luật pháp và các chính sách cụ thể, khả thi về phát triển văn hóa, xây dựng con người. Đẩy mạnh công tác sắp xếp lại tổ chức bộ máy quản lý văn hóa các cấp. Xây dựng và ban hành cơ chế, chính sách phù hợp, chú ý đến tính đặc thù của hoạt động văn hóa, nghệ thuật. Nâng mức đầu tư một cách hợp lý từ nguồn ngân sách nhà nước, đồng thời khơi thông các nguồn lực xã hội cho phát triển văn hóa. Trong quá trình đa dạng hóa, các hoạt động văn hóa cần chú trọng đầu tư vào dòng chủ lưu của văn hóa cách mạng để làm nòng cốt và dẫn dắt, truyền cảm hứng chủ đạo trong việc bồi dưỡng tư tưởng, tâm hồn, tình cảm trong sáng, lành mạnh, góp phần xây dựng nền tảng tinh thần của xã hội.
