Lão thương binh khởi nghiệp từ nghề nhặt đồng nát

Giao cả thuyền vũ khí cho cách mạng

Trong một căn phòng nhỏ, ông Lưu cẩn trọng thắp cho vợ nén nhang, lặng lẽ nhìn vào di ảnh như thể cảm ơn người phụ nữ đã cùng mình trải qua bao sóng gió của cuộc đời. Ông nói với tôi giọng bông đùa: “Đấy hơn 70 năm bà ấy mới chịu “buông tha” cho tôi, giờ thì tôi mới được “tự do” rồi”. Nói rồi đôi mắt ông như trùng xuống: “Bà ấy bị bệnh nằm hơn 1 năm, mới bỏ tôi và các con đi chia được 50 ngày”.

Ông Lưu kể về cuộc đời mình bằng những câu chuyện cách đây gần 1 thế kỷ. Ông sinh ở xã Bồ Đề, huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam trong một gia đình thuần nông. Bỏ làng ra Hải Phòng kiếm sống, ông lang thang làm đủ thứ nghề: đi ở cho nhà địa chủ, lớn thêm một chút thì làm phu xe, khuân vác, chèo thuyền thuê cho các chủ thuyền đinh.

Ông Lưu kể lại những tháng ngày làm cách mạng gian nan của mình.

Thời cơ tốt để trả thù quân giặc đã tới khi đội quân của Tưởng Giới Thạch thuê ông chở thuyền vũ khí mà bọn chúng cướp được của quân đội Nhật từ Thuỷ Nguyên về Cảng Hải Phòng.

Ngày ấy, ông chưa đầy 20 tuổi, nhưng đầy táo bạo và dũng cảm khi quyết định thay bằng chở thuê theo địa điểm đã được chỉ định, ông bí mật tìm cán bộ Việt Minh và giao hết số vũ khí đó cho chính quyền Cách mạng ở Hải Phòng.

Trong lúc Cách mạng Hải Phòng còn non trẻ, thiếu thốn đủ thứ, cả một Đại đội vệ quốc đoàn chỉ có vài ba khẩu súng Mút – cơ - tông thì thuyền vũ khí mà ông giao cho đủ để tạo thành sức mạnh phi thường cho lực lượng vũ trang tại thời điểm lúc bấy giờ.

Sau vụ này, quân Tưởng Giới Thạch điên cuồng tìm người chở thuyền vũ khí để tiêu diệt. Tính mạng ông bị đe doạ khắp mọi nơi buộc ông phải trốn biệt về quê hương, nương nhờ người thân.

Năm 1947, toàn quốc dấy lên phong trào kháng chiến chống Pháp, ông là một trong những thanh niên tiên phong lên đường tòng quân vào đơn vị vệ quốc đoàn đầu tiên của tỉnh Hà Nam. Dũng cảm xông pha nơi trận mạc, 3 lần ông bị thương. Lần cuối cùng, ông bị gãy đùi và không đủ sức chiến đấu nên được đưa về địa phương phục hồi.

Lập nghiệp bằng nghề đồng nát

Trở thành thương binh xuất ngũ với hai bàn tay trắng và “gánh” thêm vợ con không kế sinh nhai, nhưng ông luôn nghĩ “còn hai bàn tay là còn tất cả”.

Không chịu lùi bước trước thực tế khó khăn, ông quyết tìm hướng đi riêng cho mình. Năm 1966, ông đứng ra thành lập Hợp tác xã Hừng Sáng (Yên Phú, Ý Yên, Hà Nam) thu hút khoảng 300 lao động bằng nghề đan thảm ngô, thảm cói xuất khẩu từ nguyên liệu sẵn có của địa phương.

Không chỉ giúp mình thoát khỏi đói nghèo mà ông còn giúp hàng trăm gia đình địa phương có việc làm, thậm chí có người đã có tiền xây nhà ngói. Nhưng ở thời đó, kinh tế cá thể chưa được nhìn nhận đúng nên Hợp tác xã hoạt động chừng hai năm, ông bị đưa ra toà bị gán là “tư sản”. Ông Lưu phá sản, chuyển đủ thứ nghề để sống, miễn sao đó là nghề lương thiện và có thể phụ giúp gia đình.

Sau khi thành công, công tác từ thiện được ông Lưu rất quan tâm.

Trong một lần tình cờ ông chuyển sang nghề “đồng nát”: chuyên mua bán sắt thép phế liệu rồi bán lại cho những nơi có nhu cầu. Đầu đội mũ lá, chân đi dép lê, gò lưng trên chiếc xe đạp không chuông, không dây với hai cái sọt thồ to đùng phía sau, ông len lỏi khắp các ngõ ngách.

Sau này ông Lưu mạnh dạn thành lập Tổ thu mua sắt thép phế liệu rồi chủ động tổ chức vận chuyển lên khu Gang thép Thái Nguyên đổi lấy sắt xây dựng về bán lại phục vụ nhu cầu địa phương.

Đầu những năm 1980, đúng lúc khu Gang thép Thái Nguyên đang “đói” nguyên liệu nên nguyện vọng “hàng đổi hàng” từ tổ thu mua sắt thép phế liệu của ông và bạn bè được coi là “cứu cánh” hữu hiệu.

Sau này, ông mạnh dạn đề nghị Nhà máy Gang thép Thái Nguyên giúp đỡ, xây dựng tại cơ sở một dây chuyền cán kéo thép tại Nam Định. Tập hợp anh em cho đi học nghề ngắn ngày để sử dụng dây chuyền cán kéo và nhanh chóng chuyển đổi mô hình hoạt động từ tổ thu mua sắt thép phế liệu thành Hợp tác xã cán thép Trường Thành.

Mặc dù cố gắng tìm mọi cách để đứng vững trước sự cạnh tranh gay gắt của thị trường, nhưng sản phẩm sắt thép của Hợp tác xã có nhiều hạn chế cả về chất lượng và giá cả nên không ngờ sau 5 năm Hợp tác xã rơi vào hoàn cảnh trớ trêu. Ông lại bươn bả, ngược xuôi tìm lối thoát.

Mọi người lần lượt bỏ đi ngay cả những người kiên nhẫn nhất cũng lặng lẽ tạm biệt ông để lại chiếc lò đúc thép cũ kỹ và ông chủ nhiệm Trần Mạnh Lưu với “trăm mối tơ vò”.

Nhưng, nếu tiếp tục thì phải bắt đầu từ đâu? Sản xuất sản phẩm gì? là câu hỏi khiến ông nhiều đêm thao thức. Ông nhớ những ngày còn rong ruổi trên “con ngựa sắt” trôi dạt tới Mỹ Đồng (Thuỷ Nguyên – Hải Phòng) ông đã có dịp tiếp cận nghề đúc truyền thống của người dân vùng đó. Thất bại trong nghề cán tút thép làm ông nảy sinh chuyển hướng sang nghề đúc.

Tháng 6/1992, Doanh nghiệp tư nhân Trường Thành do ông Trần Mạnh Lưu làm Giám đốc đã chính thức ra đời. Thời điểm đó có một số kỹ sư, công nhân có nghề đúc của nhà máy cơ khí nghỉ chế độ. Ông Lưu may mắn chớp đúng thời cơ, mời anh em về “một cục 176” hợp tác với doanh nghiệp.

Chỉ trong một thời gian ngắn, Trường Thành đã thu hút tới 35 kỹ sư, thợ bậc 7/7 cùng đủ loại thợ khuôn, mẫu, đúc đều có tay nghề cao và mong muốn tiếp tục làm việc. Ông tin tưởng vào đội ngũ thợ lành nghề trong tay, nhưng lại e ngại vì trình độ còn hạn chế của bản thân, nhất là khi ông lựa chọn mục tiêu 100% sản phẩm xuất khẩu.

Đối với sản xuất trong nước đã khó, làm hàng xuất khẩu còn khó hơn nhiều. Vấn đề về thị trường, hiểu biết về luật pháp các nước, nguyên tắc xuất khẩu, nguyên tắc quản lý… đòi hỏi người Giám đốc phải hiểu biết để có những quyết sách hợp lý, chính xác và hoạch định phương hướng vững vàng cho tương lai, tránh những rủi ro không đáng có.

Tháng 11/1993, khi sản xuất đã phát triển ổn định từ doanh nghiệp tư nhân chuyển lên thành Công ty TNHH Cơ khí đúc Trường Thành thì đòi hỏi năng lực của cán bộ lãnh đạo tương xứng càng trở nên bức thiết.

Tấm Huân chương Lao động hạng Ba cao quý Công ty của ông Lưu nhận được.

Không ngại tuổi cao, không dấu dốt, ông tự tìm đến những giám đốc, kỹ sư giỏi để học hỏi; tranh thủ đọc tài liệu nghiên cứu, sẵn sàng nhờ người khác giải thích những nội dung chưa sáng tỏ.

Ông học mọi lúc, mọi nơi theo phương châm “cần cái gì, bổ sung cái đó” nên dần dần trong ông đã có một hệ thống kiến thức khá toàn diện phục vụ đắc lực cho những chiến lược, sách lược mang tính quyết định sau này. Ban đầu, Công ty chỉ dừng ở việc đúc gang nguyên liệu xuất khẩu.

Trong khi các nhà máy đúc gang của Nhà nước có nhiều ưu thế hơn về cơ vật chất, thiết bị... nhưng lại thiếu việc làm, còn Trường Thành chỉ là một cơ sở sản xuất nhỏ bé nhưng vẫn ung dung sản xuất, nhiều lúc phải huy động thêm lực lượng bên ngoài mới kịp tiến độ.

Sau 3 năm, ông Trần Mạnh Lưu đã bứt phá vượt lên, mạnh dạn đưa Trường Thành tiến thêm một bước khi chuyển hướng sang sản xuất các mặt hàng gang xuất khẩu. Đơn hàng đầu tiên chỉ là các các quả gang đối trọng loại 30 – 40kg xuất khẩu sang Nhật.

Từ mặt hàng đúc, Tổng Công ty Thép lại chuyển tiếp cho Trường Thành mẫu bếp nướng ngoài trời bằng gang, sắt mà phía Đức đặt hàng.

Nhiều người không tin ông có thể làm nổi, nhưng ông kiên quyết sẽ giao hàng đúng hẹn. Ông huy động công nhân từ Hải Phòng đến Nam Định và các đơn vị vê tinh làm ngày làm đêm và khuyến khích tăng lương gấp 3 lần ngày thường. Cuối cùng vẫn đảm bảo tiến độ trong tiếng vỗ tay thán phục của mọi người.

Từ anh bộ đội Cụ Hồ và anh thương binh hạng 4/4 năm xưa cho tới ông Giám đốc cơ khí đúc Trường Thành ngày nay, ông Trần Mạnh Lưu đã trải qua những chặng đường phấn đấu gian nan nhưng đầy vinh quang.

Với tấm Huân chương Lao động hạng Ba của Nhà nước trao tặng cho ông, xứng đáng với thư khen của Chủ tịch nước Trần Đức Lương và 2 tấm bằng “Lao động sáng tạo” của Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, cùng 5 danh hiệu cao quý của Bộ Thương mại, Hội chợ triển lãm Quốc tế Trung ương và nhiều phần thưởng khác nữa.