Kính trọng người già là giữ gìn kho báu

Đã từ lâu, trong dân gian, câu tục ngữ “Kính già, già để tuổi cho” vừa thể hiện một lời khuyên răn dạy dỗ, vừa biểu thị một phương châm xử thế trong gia đình và ngoài xã hội. Việc kính trọng NCT trước hết bắt đầu ngay từ trong gia đình là kính trọng ông bà, cha mẹ, người đã sinh thành, dưỡng dục con cháu nên người.

“Kính lão trọng thọ” vừa là một trong những nét đẹp truyền thống tốt đẹp của dân tộc Việt Nam vừa là sự thừa nhận công lao đóng góp của NCT đối với gia đình và xã hội, thể hiện lòng biết ơn của lớp người trẻ tuổi đối với NCT, phát huy truyền thống “Uống nước nhớ nguồn”, trọng nhân nghĩa của dân tộc ta. Việc kính trọng NCT không chỉ là một thuần phong mĩ tục trong xã hội mà trước đây cũng đã được chính quyền phong kiến thể chế hóa bằng văn bản pháp luật. Lệ định lên lão từ tuổi 60 trở lên được miễn tất cả các sưu sai tạp dịch đã có từ thời nhà Trần. Vua Trần Nhân Tông đã mời các bô lão đến dự Hội nghị Diên Hồng để hỏi ý kiến nên đánh hay nên hòa trước sự xâm lược của quân Nguyên Mông là một biểu hiện kính trọng, tin tưởng ở sự sáng suốt của NCT và để tập hợp khối đoàn kết toàn dân do NCT đứng đầu.

Trong các giai đoạn lịch sử của cách mạng Việt Nam, Ðảng, Nhà nước luôn luôn coi trọng và đánh giá cao vai trò NCT, nhân tố quan trọng của khối đại đoàn kết toàn dân tộc. Các văn kiện Đại hội Đảng đều thấm nhuần tư tưởng Hồ Chí Minh về NCT và mới đây nhất là Văn kiện Đại hội lần thứ XIII của Đảng xác định: “Phát huy trí tuệ, kinh nghiệm sống, lao động, chiến đấu của NCT trong xã hội, cộng đồng và gia đình. Tiếp tục xây dựng gia đình kiểu mẫu, “Ông bà, cha mẹ mẫu mực, con cháu thảo hiền, vợ chồng hoà thuận, anh chị em đoàn kết, thương yêu nhau”. Kính trọng, bảo vệ và chăm sóc NCT. Bảo trợ, giúp đỡ NCT gặp khó khăn, cô đơn không nơi nương tựa”. Nội dung đó thể hiện tầm tư duy chiến lược và sự quan tâm sâu sắc của Đảng đối với NCT, trong đó nhấn mạnh quan điểm phát huy trí tuệ, kinh nghiệm sống, lao động, chiến đấu của NCT; coi trọng việc phát huy vai trò NCT là bậc tôn trưởng trong xây dựng gia đình kiểu mẫu, là tấm gương sáng trong cộng đồng và xã hội. Đồng thời nhắc nhở các tổ chức trong hệ thống chính trị, các cấp, các ngành và mọi người phải đề cao tinh thần trách nhiệm, nâng cao ý thức và thường xuyên kính trọng, bảo vệ, chăm sóc và bảo trợ, giúp đỡ NCT.

Quán triệt tinh thần các chủ trương của Đảng về NCT, Quốc hội đã ban hành Luật NCT năm 2009. Hiến pháp năm 2013, lần đầu tiên sau 5 lần bổ sung, sửa đổi Hiến pháp đã đề cập đến NCT tại Khoản 3, Điều 37 quy định “Người cao tuổi được Nhà nước, gia đình và xã hội tôn trọng, chăm sóc và phát huy vai trò trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”. Chính phủ đã ban hành nhiều chương trình cụ thể nhằm đẩy mạnh các hoạt động chăm sóc và phát huy vai trò NCT: Ngày 13/10/2020, Thủ tướng Chính phủ kí Quyết định số1579/QĐ-TTg về việc phê duyệt Chương trình Chăm sóc sức khỏe NCT đến năm 2030 và mới đây, ngày 21/12/2021, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 2156/QĐ-TTg phê duyệt Chương trình hành động quốc gia về NCT giai đoạn 2021-2030…

Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh rất coi trọng, quan tâm và luôn đánh giá cao vai trò của NCT trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Dù bận nhiều việc nhưng Bác vẫn luôn dành cho NCT Việt Nam những tình cảm ân cần và sự quan tâm sâu sắc. Bác luôn kính trọng người già và yêu quý trẻ em, Người xem những vị thượng thọ “là của quý giá của dân tộc”. Vấn đề cốt lõi trong tư tưởng, quan điểm của Chủ tịch Hồ Chí Minh về NCT là sự kính trọng, tôn vinh và đặt niềm tin sâu sắc của Bác đối với NCT. Bác khẳng định NCT Việt Nam có một tinh thần và chí khí đặc biệt: “Tuổi tác càng cao, lòng yêu nước càng lớn”, “Tuổi cao chí khí càng cao”. Bác có tầm nhìn sâu sắc về phát huy những giá trị văn hoá truyền thống của dân tộc trong việc chăm sóc, thăm hỏi, động viên và khuyến khích NCT giúp đỡ lẫn nhau trong cuộc sống. Ngày 19/12/1945, Bác viết: “Về xã hội, thiết lập nhà dưỡng lão… mở nhiều nhà thương, cứu tế những người thất nghiệp” là minh chứng thể hiện tư duy sâu sắc và tư tưởng của Bác về chăm sóc sức khỏe NCT và Nhân dân ta. Bác thường xuyên nhắc nhở mọi người phải cung kính với các cụ già. Đồng thời khuyến khích, động viên NCT phải tự mình học tập, nâng cao dân trí, tích cực tham gia các hoạt động xã hội, trở thành tấm gương sáng cho các thế hệ con cháu noi theo. Bác nêu rõ trách nhiệm của NCT là phải yêu quý, dìu dắt, bồi dưỡng lớp trẻ, phải san sẻ kinh nghiệm và làm gương cho con cháu noi theo.

Lớp NCT hiện nay đã từng trải qua các cuộc kháng chiến thần thánh của dân tộc, nhiều người trực tiếp cầm súng đánh giặc lập nên thành tích vẻ vang. Thời kì nào NCT cũng phát huy những phẩm chất văn hóa tinh túy và tiêu biểu của đất nước nghìn năm văn hiến trong công cuộc giải phóng dân tộc, tích cực tham gia sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Ngày nay, NCT có vai trò rất quan trọng trong lưu giữ và truyền lại những tinh hoa văn hóa của dân tộc cho con cháu, trước hết ở trong mỗi gia đình, dòng họ. Người xưa nói: “Trong nhà có người già như có được cả kho báu” vì đã giữ được những giá trị tinh thần, đạo đức, nền nếp gia phong cho mỗi gia đình. Với phương châm “sống vui, sống khỏe, sống có ích”, NCT luôn hăng hái đi đầu trong phong trào xây dựng gia đình văn hóa, làng, bản văn hóa; giáo dục con cháu đạo lí, thuần phong mĩ tục của dân tộc, hăng hái lao động học tập để trở thành người có ích cho xã hội. Ở lĩnh vực nào cũng có NCT tiêu biểu với vai trò mẫu mực là “cây cao bóng cả”.

Chẳng hạn các nghệ sĩ cao tuổi có vai trò rất quan trọng trong việc giữ gìn vốn nghệ thuật quý giá của ông cha để lại như các loại hình nghệ thuật truyền thống của dân tộc: Chèo, tuồng, cải lương, ca trù, hát xẩm, bài chòi... có nguy cơ bị mai một khi những nghệ sĩ gạo cội gắn bó cả cuộc đời với nghề tổ, biểu diễn tinh thông thực sự là những “khuôn vàng thước ngọc” ngày càng bước vào tuổi “xưa nay hiếm”. Khi lập hồ sơ về hát quan họ trình UNESCO, cơ quan chức năng phải tìm đến cái nôi của nó, tìm đến những nghệ nhân cao tuổi nắm giữ được nhữnglàn điệu, lối chơi lối chơi quan họ gốc. Bộ môn ca trù rất quý giá tưởng chừng đã mai một nhưng nhờ các nghệ nhân cao tuổi trong các CLB truyền dạy cho lớp trẻ nên đã được hồi sinh... Để khôi phục và phát triển nghệ thuật truyền thống dân tộc không thể không dựa vào đội ngũ nghệ sĩ cao tuổi vì đó thật sự là kho báu, là bảo tàng sống. Trong phong trào phát triển các CLB văn hóa văn nghệ của Hội NCT những năm qua, các nghệ sĩ cao tuổi luôn là hạt nhân quan trọng. NCT nước ta thực sự đang lưu giữ và truyền bá kho tàng văn hóa dân tộc, tích cực đóng góp vào sự nghiệp xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.

Cả nước ta có hơn hai nghìn làng nghề và các trung tâm, đơn vị cơ sở sản xuất hàng thủ công mĩ nghệ được khôi phục và phát triển thu hút hơn 1,35 triệu lao động chính và hàng triệu lao động phụ khi nông nhàn do chính lớp NCT truyền lại với rất nhiều sản phẩm có lịch sử phát triển hàng trăm năm. Các nghệ nhân cao tuổi với “bàn tay vàng” như là linh hồn của nghề truyền thống và lớp trẻ đã biết dựa vào NCT để sáng tạo và ứng dụng khoa học - công nghệ vào sản xuất, các sản phẩm thủ công Việt Nam có chất lượng ngày càng cao, đa dạng về kiểu dáng, phong phú về chủng loại nhưng vẫn giữ được cái hồn truyền thống xưa được nhiều người tiêu dùng trong nước và thế giới ưa chuộng. Trong lĩnh vực y tế, các lương y là NCT hiện nay đang tiếp tục duy trì và phát triển nghề trị bệnh cứu người với phương châm của đại danh y dân tộc Tuệ Tĩnh “Nam dược trị Nam nhân”, sử dụng nguồn dược liệu quý mà thiên nhiên ban tặng khắp mọi miền đất nước để chăm sóc sức khỏe cộng đồng, phát huy y tài, y đức của các đại danh y tiêu biểu của dân tộc như: Tuệ Tĩnh, Hải Thượng Lãn Ông,... góp phần làm rạng rỡ nền Đông y Việt Nam.

Quán triệt sâu sắc và đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, thấm nhuần tư tưởng của Bác về NCT, Hội NCT luôn tích cực phát huy vị trí, vai trò, trách nhiệm, sự gương mẫu của NCT với tinh thần “Tuổi cao - Gương sáng”, “Tuổi già nhưng chí không già”. Nhờ những thành tựu to lớn của sự nghiệp đổi mới, đời sống Nhân dân được cải thiện, tuổi thọ trung bình của nguời Việt Nam được nâng cao hơn. Các quan điểm trước đây cho rằng già hóa dân số sẽ là gánh nặng cho sự phát triển kinh tế, xã hội nhưng các nhà xã hội học và chuyên gia dân số cho rằng đó là một quan điểm sai lầm cần phải thay đổi hoàn toàn: Phải coi già hóa dân số là thành tựu xã hội to lớn của loài người và các quốc gia, phải chuyển quan niệm nhận thức “NCT là gánh nặng” thành “NCT là tài sản” quý báu vì NCT có vai trò và giữ vị trí hết sức quan trọng trong đời sống xã hội, vừa là tấm gương để các thế hệ trẻ noi theo, vừa là kho kinh nghiệm, kho tàng văn hóa nghệ thuật, giá trị truyền thống tốt đẹp. Những bài học về luân thường đạo lí, đối nhân xử thế, những kinh nghiệm quý giá trong sản xuất, kinh doanh... của NCT là hành trang quan trọng của lớp trẻ khi vào đời, khởi nghiệp. Vì vậy, cần phải có sự quan tâm, chăm sóc sức khỏe, tinh thần cũng như phát huy tối đa vai trò của NCT, đó là trách nhiệm của mỗi gia đình và cả xã hội.

Ngày 28/9/2021, tại Phủ Chủ tịch, Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc tiếp đoàn đại biểu NCT tiêu biểu nhân Ngày Quốc tế Người cao tuổi (1/10) và Tháng hành động vì NCT Việt Nam. Thay mặt lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc bày tỏ niềm vui khi tiếp đoàn, đồng thời biểu dương những hoạt động sôi nổi, thiết thực, đi vào chiều sâu, ý nghĩa của Hội NCT các cấp, mang lại quyền lợi chính đáng cho NCT cả nước. Chủ tịch nước nhấn mạnh NCT là vốn quý của dân tộc, là lực lượng quan trọng của đất nước, là trụ cột của gia đình và xã hội Việt Nam. Trong những năm qua, Hội NCT Việt Nam đã trở thành ngôi nhà chung ấm áp, chia sẻ niềm vui trong cuộc sống và dần khẳng định vai trò, vị thế, uy tín của tổ chức Hội làm nòng cốt cho NCT cả nước, được Nhân dân và bạn bè quốc tế đánh giá cao. Chủ tịch nước đề nghị Hội NCT từ Trung ương đến địa phương tiếp tục phát huy vai trò quan trọng của NCT trong xây dựng gia đình văn hóa kiểu mẫu,... mong muốn các cấp ủy, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc, Hội NCT các cấp, các thế hệ trẻ trong gia đình có những việc làm thiết thực hơn nữa để chăm sóc sức khỏe, động viên tinh thần, bảo đảm đời sống NCT; xử lí nghiêm những cá nhân vi phạm, ngược đãi NCT. Hội NCT Việt Nam phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành, địa phương tiếp tục thực hiện tốt hơn nữa chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước về NCT theo tinh thần Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng.

Phải hiểu rằng, NCT là nhân chứng của lịch sử, của niềm tin và sức mạnh tinh thần vô giá. NCT phải chăng giống như một loại rượu ngon lâu năm, mang trong người sức mạnh để cho chúng ta một kho tàng quý giá và có thể giúp cho xã hội phong phú hơn. Do đó, xã hội phải thay đổi cách nhìn đối với NCT. Muốn NCT cư xử như người trẻ tuổi là một sai lầm. Nên biết rằng, NCT thực sự có một cuộc sống nội tâm phong phú và rất thông thái. Có những người trẻ tuổi làm việc gần với những NCT nói: “Chúng tôi học được rất nhiều từ những người già”. NCT cũng không nhất thiết bắt buộc con cháu, lớp trẻ phải học, làm theo họ… chỉ muốn người trẻ “rút tỉa” những điều hay, kinh nghiệm quý ở họ để vận dụng vào cuộc sống là làm cho họ vui rồi. Cách tốt nhất để đồng hành và giúp cuộc sống của NCT an lạc là tôn trọng họ có thể làm khác với chính mình và hãy nhớ rằng, tuổi trẻ hôm nay là tuổi già tương lai. Hãy trân trọng kho báu ngay trong mỗi gia đình, dòng họ.