Nghiên cứu - Trao đổi 11/09/2020 15:31
Năm 2004, Uỷ ban Thường vụ Quốc hội (khóa XI) và Đoàn Chủ tịch Uỷ ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đã ban hành Nghị quyết liên tịch số 06 quy định và hướng dẫn cụ thể về các hình thức tổ chức TXCT, về trách nhiệm của ĐBQH trong TXCT; trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức như Đoàn ĐBQH, Thường trực HĐND, UBND, Ban Thường trực Ủy ban Mặt trận Tổ quốc cấp tỉnh và Văn phòng phục vụ Đoàn ĐBQH trong việc giúp ĐBQH TXCT; về trình tự, thủ tục tiến hành hội nghị TXCT; việc tập hợp, tổng hợp ý kiến, kiến nghị của cử tri và giám sát, đôn đốc việc giải quyết ý kiến, kiến nghị của cử tri... Đến khóa XIII, Nghị quyết liên tịch số 525 năm 2012 sửa đổi, bổ sung Nghị quyết số 06, quy định thêm hình thức ĐBQH có thể TXCT tỉnh, thành phố khác không phải nơi đại biểu ứng cử.
Các hình thức TXCT, gồm Hội nghị TXCT và gặp gỡ, tiếp xúc cá nhân hoặc nhóm cử tri. Hội nghị TXCT có tiếp xúc cử tri theo định kì trước và sau kì họp Quốc hội tại địa phương nơi đại biểu Quốc hội ứng cử; TXCT tại nơi cư trú, nơi làm việc và TXCT theo chuyên đề, lĩnh vực mà ĐBQH quan tâm.
Về trách nhiệm TXCT của ĐBQH đã được quy định rõ: “ĐBQH phải liên hệ chặt chẽ với cử tri, chịu sự giám sát của cử tri; thường xuyên TXCT, tìm hiểu tâm tư, nguyện vọng của cử tri; thu thập và phản ánh trung thực ý kiến và nguyện vọng của cử tri với Quốc hội và các cơ quan nhà nước hữu quan. Mỗi năm ít nhất một lần ĐBQH phải báo cáo trước cử tri về việc thực hiện nhiệm vụ đại biểu của mình. Cử tri có thể trực tiếp hoặc thông qua Mặt trận Tổ quốc yêu cầu đại biểu báo cáo công tác và có thể nhận xét đối với việc thực hiện nhiệm vụ của ĐBQH”.
 |
| Đại biểu Quốc hội TP Hà Nội tiếp xúc cử tri quận Hoàng Mai. |
Thực tế cũng chưa nhiều ĐBQH chủ động báo cáo về việc thực hiện nhiệm vụ đại biểu của mình trước cử tri, cũng hiếm khi thấy cử tri yêu cầu đại biểu báo cáo công tác hoặc nêu nhận xét đối với việc thực hiện nhiệm vụ của ĐBQH. Có lẽ do thời gian của Hội nghị có hạn, hay còn do văn hóa ứng xử, do thói quen nể nang của cử tri đối với đại biểu. Điều này cũng cần thay đổi dần từ tư duy đến hành vi cụ thể, rất cần tăng sự tương tác giữa cử tri với người đại biểu do mình bầu và trao gửi niềm tin. ĐBQH cũng nên hình thành nếp quen lắng nghe nhận xét thẳng thắn, khách quan của cử tri và chủ động báo cáo việc thực hiện nhiệm vụ đại biểu, thực hiện những điều đã hứa với cử tri, nhất là khi nhiệm kì gần kết thúc, chuẩn bị lựa chọn, giới thiệu người tái ứng cử ĐBQH khóa tiếp sau.
Đoàn ĐBQH có trách nhiệm trong việc tổ chức để các đại biểu trong Đoàn TXCT, cụ thể là: Chủ trì phối hợp với Ban Thường trực Ủy ban Mặt trận Tổ quốc, Thường trực HĐND, UBND cấp tỉnh, các cơ quan, tổ chức, đơn vị hữu quan khác tổ chức thực hiện kế hoạch TXCT của ĐBQH.
Với Uỷ ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cũng có trách nhiệm phối hợp với Đoàn ĐBQH tổ chức thực hiện kế hoạch tiếp xúc giữa ĐBQH với cử tri; mời các thành phần theo dự kiến và chủ trì các hội nghị TXCT; phối hợp với Đoàn ĐBQH tổng hợp ý kiến, kiến nghị của cử tri ở địa phương gửi về Uỷ ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam để phối hợp báo cáo trước Quốc hội.
Hình thức TXCT định kì trước và sau kì họp phải duy trì thường xuyên, các đoàn có trách nhiệm thông báo lịch TXCT trên các phương tiện thông tin đại chúng để cử tri biết và tham dự, hạn chế tình trạng “đại cử tri” hoặc “cử tri chuyên nghiệp”. Hầu hết các địa phương thường tổ chức Hội nghị vào ngày, giờ làm việc. Cách này xem ra mang nặng nếp quen hành chính của những công chức, viên chức làm việc trong hệ thống tổ chức, cơ quan hưởng lương từ ngân sách nhà nước,…để số đông cử tri phải theo, mặc dù với họ thì thời gian không phụ thuộc ngày giờ hành chính. Tuy nhiên, cũng có một số nơi đã vận dụng linh hoạt việc bố trí thời gian TXCT vào ngày nghỉ, vào buổi tối để gặp gỡ cử tri được đông hơn.
Thực tế việc tổ chức TXCT một số nơi đã có cách làm, có vận dụng một số điểm mới để phát huy những mặt tích cực, nâng cao hiệu quả TXCT cũng nên nghiên cứu, có thể học tập. Một số quận, huyện của Hà Nội có những lần bố trí hội trường TXCT mà bàn của chủ tọa, của ĐBQH và các dãy bàn, ghế của cử tri cùng trên mặt bằng tạo không khí gần gũi khi trao đổi phát biểu ý kiến, dù ở đó ĐBQH là đồng chí lãnh đạo cấp cao của Đảng, nhà nước. Về maket trong hội trường hay biểu ngữ ngoài cổng thì vẫn phổ biến là Hội nghị ĐBQH tiếp xúc cử tri….., nhưng cũng có nơi ghi: Hội nghị cử tri tiếp xúc với ĐBQH có ý là nêu cao vai trò của cử tri.
Việc gặp gỡ, TXCT của các nghị sĩ ở một số nước cũng có nhiều mô hình, nhiều quan niệm và cách làm khác. Nghị sĩ chủ động liên hệ với Ban quản lí khu dân cư, tòa nhà hay địa phương để được bố trí gặp gỡ cử tri, lắng nghe ý kiến cử tri. Họ thường tổ chức vào ngày nghỉ, vào buổi tối và phải hết người gặp mới nghỉ.
Từ thực tiễn TXCT của ĐBQH, cần có những sáng kiến, điều chỉnh hoạt động cho phù hợp. Nên chăng việc tổ chức TXCT của ĐBQH cũng lựa chọn những phương thức phù hợp, có thể là đại biểu, Tổ đại biểu chủ động lập kế hoạch phối hợp các cơ quan tổ chức nhiều hơn các cuộc tiếp xúc cử tri với quy mô nhỏ hơn, số người tham gia ít hơn, thời gian linh hoạt hơn (ngoài ngày, giờ hành chính), và cả trong khoảng thời gian giữa hai đợt họp Quốc hội, nếu còn diễn ra nhiều đợt họp trong một kì như vừa qua.
Hiện nay công nghệ thông tin, điều kiện truyền thông phát triển mạnh, thông qua Facebook, zalo, điện thoại, tin nhắn mà đại biểu dân cử tiếp cận ý kiến, thông tin từ cử tri cũng phổ biến và hợp lí. Nhiều nước đã luật hóa các phương thức tiếp xúc, nhận thông tin phản ảnh của cử tri gián tiếp như vậy, vừa hợp thời vừa tiết kiệm. Ta cũng nên vận dụng hình thức tiếp xúc này và coi đấy là một kênh hợp pháp, miễn là đại biểu phải chủ động phân tích, sàng lọc thông tin.
Biết đâu từ thực tiễn cuộc sống, chúng ta có những thay đổi phù hợp để ĐBQH gần dân, nghe nhiều ý kiến cử tri, hình thành chính kiến, đóng góp được nhiều hơn, tốt hơn cho xây dựng chính sách, luật pháp, để Quốc hội làm việc ngày càng hiệu quả, thiết thực hơn.
