Cội nguồn sức sống
Giữa những ngày tháng 4 trên phố núi Pleiku (Gia Lai), từng đoàn nghệ nhân từ khắp các địa phương trong tỉnh nườm nượp tụ hội về Quảng trường Đại đoàn kết. Trên khuôn mặt từng người là sự háo hức, niềm tự hào xen lẫn sự tin tưởng. Lần thứ 3 ngày Hội Văn hóa các dân tộc tỉnh Gia Lai được tổ chức trong 3 ngày từ 12-14/4/2024 thu hút gần 800 nghệ nhân đại diện cho 7 dân tộc tụ hội để gặp gỡ, giao lưu, tôn vinh và nâng cao ý thức giữ gìn, phát huy bản sắc văn hóa của cộng đồng.
Trên những bãi cỏ, trong bóng cây rợp mát, hay những đêm sôi động từng đoàn nghệ nhân tái hiện không gian sinh hoạt hằng ngày của các dân tộc thông qua hoạt động phục dựng các nghi lễ truyền thống như lễ mừng lúa mới, lễ cúng cầu mưa, lễ bỏ mả, mừng nhà rông mới… những nghệ nhân với niềm hân hoan đã trình diễn cồng chiêng, hát dân ca, biểu diễn nhạc cụ dân tộc; giao lưu với khách tham quan. Hàng ngàn người dân và du khách thực sự choáng ngợp bởi sự đồ sộ của văn hóa các dân tộc ở Gia Lai. Các đoàn nghệ nhân đã ghi dấu ấn văn hóa đặc sắc qua các tiết mục đặc trưng mãn nhãn người xem với những đại dàn cồng chiêng, nhạc cụ dân tộc.
 |
| “Cồng chiêng cuối tuần - thưởng thức và trải nghiệm” đã gặt hái những thành công trong việc thúc đẩy phát triển du lịch địa phương. |
Một trong những điểm nhấn của ngày hội là phần trình diễn cồng chiêng của các đoàn nghệ nhân thể hiện sự khéo léo, uyển chuyển và đam mê trong không khí rộn ràng, mang đến cho người xem cảm giác sôi động và gần gũi trong không gian đầy màu sắc huyền bí của núi rừng Tây Nguyên.
Điều đặc biệt, giữa sắc màu văn hóa núi rừng Tây Nguyên, lần đầu tiên những tinh hoa văn hóa của dân tộc Tày phía Bắc hòa quyện cùng văn hóa bản địa. Hình ảnh các cô gái dân tộc Tày “say” cùng điệu xoang Bahnar thêm gắn kết tình đoàn kết giữa các dân tộc anh em. Chị Văn Thị Thanh Tuyền (dân tộc Tày, trú tại huyện Phú Thiện) vui mừng chia sẻ: Ngày hội này rất ý nghĩa, không chỉ được học hỏi, giao lưu mà còn tìm thấy được nhiều đồng bào của dân tộc mình, từ đó gắn kết và phát triển thêm thành viên cùng lưu giữ văn hóa.
Trong những ngày hội văn hóa du lịch, những nghệ nhân cũng đã phục dựng lại một số nghi lễ truyền thống của dân tộc mình. Qua việc tổ chức phục dựng, các nghệ nhân, các già làng, trưởng thôn có dịp trao truyền lại cho lớp trẻ những kiến thức, nghi lễ phục dựng các lễ hội. Họ cùng nhau tham gia diễn tấu đàn goong, đàn T’rưng, cồng, chiêng... Tất cả tạo nên sức sống mới cho văn hóa các dân tộc của địa phương.
Di sản xanh giữa dòng hiện đại
Các dân tộc tại Gia Lai có quá trình lịch sử - văn hóa lâu đời và là một trong những tỉnh có di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại là Không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên đã được UNESCO công nhận năm 2005.
Gần 20 năm qua, những nỗ lực bảo tồn và phát huy giá trị của di sản đã được chính quyền địa phương, các dân tộc ở Gia Lai nỗ lực bảo tồn, gìn giữ và phát huy. Với những người dân Bahnar hay Jrai cùng nhiều dân tộc khác, cồng chiêng đã đi vào đời sống hằng ngày của con người, thể hiện tâm tư, tình cảm và trở thành một nhạc khí quan trọng trong đời sống cộng đồng. Đây vừa là một linh khí để giao tiếp với thần linh trong các nghi lễ truyền thống, vừa là một tài sản có giá trị không thể thiếu trong đời sống tinh thần.
|
| Không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên |
Những năm gần đây, tỉnh Gia Lai đã chú trọng khai thác các yếu tố của không gian văn hóa cồng chiêng để phát triển du lịch, kết hợp lễ hội với yếu tố di sản thiên nhiên, xây dựng các tour du lịch cộng đồng. Đây là hướng đi mới, giúp cộng đồng bảo tồn di sản văn hóa gắn với phát triển du lịch dịch vụ, xóa đói, giảm nghèo và phát triển bền vững. Cùng với cồng chiêng, nhiều hoạt động quảng bá văn hóa Tây Nguyên khác như những lễ hội, những hội thi, hay các liên hoan văn hóa cồng chiêng thường xuyên được tổ chức.
Bên cạnh đó, việc sưu tập, bảo tồn và gìn giữ cồng chiêng cũng được chính quyền các cấp quan tâm. Theo số liệu thống kê, toàn tỉnh Gia Lai hiện có trên 4.500 bộ cồng chiêng (nhiều nhất trong 5 tỉnh Tây Nguyên) và có 23 nghệ nhân được công nhận là Nghệ nhân Ưu tú, hơn 60 nghệ nhân biết chỉnh chiêng, có khoảng 900 nghệ nhân giỏi. Đây là những “báu vật nhân văn” đang đóng góp thầm lặng để bảo vệ, phát huy giá trị không gian văn hóa cồng chiêng trên địa bàn.
Nhiều năm qua, các cấp, ban, ngành tỉnh Gia Lai đã triển khai nhiều chính sách hỗ trợ các đoàn nghệ nhân bảo tồn, phục dựng lễ hội truyền thống của đồng bào dân tộc. như: Tăng cường công tác quảng bá, vận động các đoàn nghệ nhân duy trì việc tập luyện cồng chiêng, phục dựng các lễ hội; thường xuyên cử các đoàn nghệ nhân tham gia biểu diễn phục dựng tại các lễ hội do tỉnh và thành phố tổ chức. Qua đó, góp phần bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch tại địa phương. UBND tỉnh Gia Lai cũng đã ban hành Quyết định số 09/QĐ-UBND ngày 12/1/2023 phê duyệt Đề án bảo tồn và phát huy giá trị di sản Không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên trên địa bàn tỉnh giai đoạn 2023 - 2025 với kinh phí 16,38 tỉ đồng từ nguồn vốn sự nghiệp, vốn đầu tư phát triển, vốn hỗ trợ của Trung ương, vốn huy động xã hội hóa, vốn các địa phương có dự án triển khai và các nguồn vốn khác.
Ông Trần Ngọc Nhung, Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Gia Lai cho biết, Ngày hội Văn hóa các dân tộc tỉnh Gia Lai là sự kiện thường niên do Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tổ chức nhằm giới thiệu, quảng bá các giá trị đặc sắc của văn hóa các dân tộc. Đồng thời tạo cơ hội để người dân gặp gỡ, thắt chặt tinh thần đoàn kết, giao lưu, học hỏi kinh nghiệm bảo tồn, khuyến khích cộng đồng phát huy giá trị văn hóa trong đời sống. Thông qua ngày hội, các nghi lễ truyền thống được gìn giữ, nâng cao đời sống văn hóa tinh thần, ý thức bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của người dân. Đồng thời, từ việc giới thiệu, quảng bá di sản văn hóa sẽ tạo điểm nhấn, nét đặc trưng riêng nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế du lịch, tạo việc làm, tăng thu nhập cải thiện chất lượng cuộc sống cho người dân đồng bào dân tộc nói riêng, người dân tỉnh Gia Lai nói chung.
