Ca mắc bệnh viêm phổi lạ đầu tiên, nay được gọi là dịch bệnh Covid-19, do Tổ chức Y tế Thế giới thông báo ngày 31/12/2019. Kể từ đó, virus đã tồn tại bằng cách liên tục thích nghi trên vật chủ là con người một cách gần như hoàn hảo. Biến thể B1617 lần đầu tiên được phát hiện ở Ấn Độ và hiện đã được ghi nhận tại 53 quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới.
Đây cũng là dấu hiệu cho thấy bước ngoặt của đại dịch: Virus không ngừng biến chủng và thế giới phải lên kịch bản cho việc sống chung với nó.
Thích nghi bằng cách biến chủng
Vũ khí chủ yếu của một virus là bộ gen của nó. Nó sử dụng các Axit ribonucleic (RNA hay ARN) mạch đơn để di truyền. RNA giúp virus có hàng nghìn cơ hội để biến chủng so với bộ gen của con người, vốn được mã hóa dưới dạng ADN. Một RNA mạch đơn tức là sẽ không có mạch bổ sung nào để kiểm soát những đột biến tình cờ xuất hiện.
Khi virus xâm nhập vào cơ thể con người, nó có nhiều cơ hội để biến chủng. Các nhà khoa học ước tính có từ 1 tỉ - 100 tỉ bản sao của virus chỉ trong cơ thể của 1 người. Đây là một con số khổng lồ, gấp hơn 10 lần số người sống trên hành tinh.
B1617 là biến thể mạnh nhất hiện nay, nó thay thế những chủng virus đang tồn tại. Các quốc gia ghi nhận biến thể này đều ghi nhận số ca mắc tăng đột biến với chủng virus này chiếm ưu thế.
Do thế giới đối phó với virus bằng một loạt biện pháp phong tỏa, đeo khẩu trang và giãn cách xã hội nên virus này phải tìm cách tiến hóa để tồn tại. Thậm chí, nếu biến thể B1617 không lây lan nữa, các biến thể khác có thể sẽ biến chủng theo cách thức tương tự dưới sức ép tiến hóa.
Vaccine là cứu tinh?
Hầu hết những nhà sản xuất vaccine trên thế giới đều tập trung vào việc phát triển hệ miễn dịch nhằm chống lại protein gai - một phần của virus gắn với các thụ thể trên tế bào con người để tấn công vào bên trong. Virus có khả năng thoát khỏi hệ miễn dịch do vaccine tạo ra bằng cách tạo ra đột biến trong cùng loại protein.
Tin tốt là các vaccine mRNA do Pfizer và Moderna có hiệu quả cao trong việc chống lại chủng virus ban đầu nhưng tin xấu là hiệu quả từ 94 - 95% của loại vaccine này giảm xuống chỉ còn 70 - 75% đối với biến thể B1617.
Tuy nhiên, nếu được tiêm vaccine, triệu chứng của bệnh sẽ nhẹ hơn so với những người mắc biến thể mới mà không được tiêm vaccine. Điều đó cũng tức là một dịch bệnh nguy hiểm có thể trở thành bệnh cảm lạnh thông thường.
Giữa lúc việc phân phối vaccine trên toàn cầu vẫn còn hạn chế, chúng ta cần tận dụng tốt nhất các loại vaccine sẵn có và đạt được mức độ tiêm chủng từ 70 - 90%, đặc biệt khi các loại đột biến khiến vaccine giảm hiệu quả.
Ngoài ra, trong số những người được tiêm vaccine, việc lây nhiễm sang người khác sẽ giảm đáng kể. Một tài liệu nghiên cứu từ các bác sĩ Anh ước tính, nguy cơ những người được tiêm vaccine lây nhiễm cho người khác trong gia đình giảm hơn một nửa, tương đương với 54% trong khi khả năng lây nhiễm sang các nhân viên y tế giảm khoảng 92% vào 14 ngày sau khi tiêm mũi thứ hai.
Với mối đe dọa về việc miễn dịch giảm dần qua thời gian và khả năng thích nghi của virus ngày càng tăng, tất cả những người được tiêm vaccine có thể phải chuẩn bị tiêm mũi vaccine thứ ba để tăng cường hệ miễn dịch lên mức cao nhất.
Sống chung với virus
Tương lai của việc sống chung với đại dịch Covid-19 là điều khả thi nhưng việc đó cũng có nghĩa là chúng ta cần học cách chấp nhận sống chung với virus SARS-CoV-2.
Ngoài tiêm vaccine, việc đeo khẩu trang cũng phải luôn được duy trì. Các dữ liệu cho thấy, rõ ràng khẩu trang giúp làm giảm lây nhiễm dịch bệnh. Ngoài ra, xét nghiệm cũng là một nguyên tắc quan trọng để sống chung với virus.
Dù chúng ta áp dụng các biện pháp kiểm soát nghiêm ngặt hay thúc đẩy tiêm vaccine để chiến thắng dịch bệnh thì cuộc chiến tiếp theo sẽ luôn cam go hơn nhiều. Do đó việc chuẩn bị để sống chung với Covid-19 nên bắt đầu từ bây giờ.Khi càng chuẩn bị sớm thì chúng ta sẽ càng bền bỉ trong việc đối phó với dịch bệnh. Mặc dù virus SARS-CoV-2 dường như có khả năng vượt trội hơn so với các loại virus corona trước đó nhưng không có lí do gì để con người đầu hàng.
