Thanh Hóa: Về với lễ hội truyền thống đền Cây Vải

Đền Cây Vải, còn có tên Nôm là Trà Sơn miếu (Thuộc trang Cửa làng Phủ Tống sơn xưa, nay là làng Nghĩa Môn, phường Lam Sơn, thị xã Bỉm Sơn, tỉnh Thanh Hoá) tương truyền được khởi dựng vào khoảng năm 1060 thời Lý Thánh Tông (1054-1072), được xây lại vào khoảng năm 1840-1847 thời vua Thiệu Trị Nhà Nguyễn. Đền Cây Vải tọa lạc trong không gian tĩnh lặng, giữa cảnh sơn thủy hữu tình: theo hướng Đông - Tây, sau lưng là giải núi Đồi Ông, phía trước là hồ nước, bên phải phía trước đền có một giếng nước trong vắt không bao giờ cạn, nhân dân quanh vùng quen gọi là giếng Tiên. Đền Cây Vải là nơi thờ phụng Tiên nữ Ngọc Thuỷ Tinh công chúa - con gái của Động đình Long Vương dưới Thuỷ cung.

Đền Cây Vải

Theo ngọc phả Thuỷ Tinh thánh tích đền Cây Vải – dịch gọi là Miếu Trà Sơn nằm trên mảnh đất linh có giếng ngọc, non vàng, phong cảnh bồng lai, thời gian ấy có một cô gái xinh đẹp tuyệt trần tên nàng là Bạch Ngọc Công Chúa nàng là con gái đầu của vị thần Động đình Quốc Vương, nàng có nhan sắc tuyệt trần hình dung yểu điệu, da trắng như tuyết, tóc sáng như gương, ngón tay nàng như búp măng mùa xuân, mắt nàng biếc như nước hồ mùa thu, thật là hoa ghen thua thắm, ngọc lành kém xa. Nàng thường đi đến những nơi Sơn kỳ,Thuỷ tú như Núi Nam Long - Hồ Tây- Hà Nội, Đồi ngang – Ninh Bình….đi đến đâu nàng làm quán rượu để đón mời khách, dùng nem cá kình, thịt lân, bàn chân châu, chén ngọc, thức ăn ngon, rượu tiên tửu trần gian đâu có. Khách vãng lai trong thiên hạ không ít người kính trọng giữ lễ độ thì được may mắn gặp hạnh phúc, người nào dùng lời đùa cợt lả lơi thì bị trừng phạt thích đáng, người nào biết dùng lễ vật thì được ban phúc lộc. Người dân lập đền, khói hương thờ phụng để ghi ân công đức giúp vua giúp nước cứu dân của Tiên nữ

Đến thời nhà Lý, vào đầu thế kỷ XI, Vua Thánh Tông lên ngôi (năm 1054) thiên hạ thái bình nhân dân vui sướng được 5 năm, đến năm 1059 bỗng nhiên có giặc Đồ Bàn (Chiêm Thành) xâm lấn bờ cõi nước ta, chúng là mọi rợ độc ác, thế giặc tung hoành, vua Thánh Tông sai các tướng mang quân đi dẹp loạn, nhưng không dẹp nổi. Nhà vua tức giận thân chinh cầm quân cùng tướng, sỹ lên đường tiễu trừ quân xâm lấn bờ cõi. Khi quân của Nhà Vua về đến Điệp Sơn giữa một buổi chiều mùa đông gió thổi hiu hiu, chim ca vượn hót bỗng thấy tòa tửu lâu lúc ẩn lúc hiện trong cảnh rừng rậm núi non. Một người con gái xinh đẹp xuất hiện bên xe của nhà vua nhẹ nhàng nói “ Ta là nữ thần trông coi vùng này biết nhà Vua cầm quân dẹp giặc ngoại xâm, ta sai hai tướng là Sơn Tiên và Thủy tiền phò Vua giúp nước , đồng thời khuyên nhà vua nhanh chóng đi đường tắt nhanh chóng tiến vào sào huyệt của quân Đồ Bàn thì chẳng mấy chốc mà thắng”. Nhà vua y theo lời của Nữ Thần nhanh chóng xuất quân. Quả nhiên chỉ trong mấy ngày đã đánh tan quân giặc bắt sống vua Đồ Bàn đóng cũi đưa về nước.

Nghi lễ dâng hương

Chiến thắng trở về qua vùng Điệp Sơn, Vua Lý Thánh Tông nhớ công lao của nữ thần vùng này đã âm phù, dương trợ cho Nhà vua chiến thắng, liền đặt bút son phong tặng: “Trấn trạch động đình Hồ trung Tiên nữ Ngọc Thuỷ Tinh Công Chúa trợ quốc tối linh thượng đẳng thần” và cấp cho bản ấp năm trăm lạng bạc và 1 khu ruộng 30 mẫu để sửa sang lại miếu thiêng và bốn mùa cúng tế. Đến triều vua Thành Thái (1902) triều đình sắc phong “ Trấn trạch Hồ Trung Tiên Nữ Ngọc Thuỷ Tinh Công Chúa”; đến năm 1917 phong tặng sắc vân cho 2 vị công chúa thêm mỹ tự là “Chinh Uyển dực bảo trọng hưng tôn thần”