Tẻ hương “nụ đào”

Có lần tôi đến thăm một cụ sống độc thân, nhà rất nghèo. Cụ nói: “Tôi biết ngày gần đây tôi “đi”, họ hàng gần như không có ai. Tôi xin ông chủ tịch đến vuốt mắt tôi, để tôi được nhắm mắt ra đi thanh thản”. Hai ngày sau, nghe tin cụ qua đời, tôi đến vuốt mắt cho cụ. Rồi ngồi đợi cán bộ thôn lên xã xin áo quan và đồ khâm liệm. Lúc đem về, người cụ mất đã cứng. Nhiều người bàn, hay ta trải quần áo mới lên người cụ rồi khâm liệm. Tôi nhìn vào người mất, buột miệng nói đùa: “Thôi, đừng lên gân nữa, thả lỏng để tôi thay quần áo đẹp cho, chứ ăn mặc lôi thôi thế này mà lên gặp Tiên gặp Phật, họ đuổi về đấy!”. Thế mà người cụ mềm ra thật. Mọi người thay quần áo và khâm liệm cụ. Qua việc làm đó, tôi trở thành “nổi tiếng”, vì điều khiển được cả người chết!

Cũng từ việc trên, mà tôi được một số cụ trước lúc đi xa dốc bầu tâm sự “rất riêng tư”. Có cụ còn nhờ tôi chuyển lời “kín đáo của mình” đến người “thương” (kể cả con riêng), mà lúc còn khỏe, các cụ “không được phép” giãi bày.

Cụ Phan Thị Nhuận cũng vậy. Cụ kéo tay tôi lại gần rồi nói: “Em ngồi gần vào đây chị kể em nghe (Cụ gọi tôi là “em” một phần vì cụ nhiều tuổi hơn, phần vì cha chồng chị là thầy dạy tôi chữ nho). Tôi nghĩ đây là điều kín đáo, sâu nặng mà cụ không muốn mang đi.

…Lúc anh chị ở bên nhau, cứ vào mùa Xuân, chị lại ra vườn cắt một tẻ (nhánh con) đào trên có mấy nụ hoa đem vào giường trao cho anh. Hôm đó, đầu năm Bính Tuất (1946), tại sân đình, xã làm lễ tiễn đưa “Đoàn quân Nam tiến”, gồm 12 người xung phong ra trận. Thầy đồ cẩn thận dặn: Chị cứ đùm cho anh một ít gạo, một ít khoai gieo (khoai lang luộc chín rồi thái phơi khô), bỏ trong ống quần thắt lại, để anh vắt vai cho tiện. Anh giấu tẻ đào, chờ khi mọi người không để ý dúi vào tay chị rồi nói nhỏ: “Cất đi”. Chị không biết giấu bằng cách nào, đành xõa tóc che hoa. Trong không khí ngày lễ, anh lại bên chị nói nhỏ: “Chẳng may anh không trở về, thì em cứ lấy chồng để giữ gìn nòi giống cho đất nước”…