Quốc tế 28/06/2023 10:43
Theo nhận định của nhà phân tích chính trị Nikola Mikovic ở Serbia, với việc Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan nắm quyền thêm 5 năm nữa, Ankara đang tìm cách tăng cường ảnh hưởng ở Balkan - khu vực từng là một phần của Đế chế Ottoman trong nhiều thế kỉ.
Căng thẳng leo thang ở phía Bắc Kosovo mang đến cơ hội như vậy. Mặc dù Đông Nam Âu vẫn nằm trong quỹ đạo địa chính trị của Mỹ, nhưng Ankara có thể muốn đóng vai trò trung gian hòa giải trong các tranh chấp giữa Serbia và Kosovo.
Tình hình ở Kosovo gần biên giới Serbia, nơi người Serbia chiếm đa số, leo thang vào ngày 26/5, khi cảnh sát Kosovo do Albania thống trị, được gọi là ROSU, chiếm giữ 4 tòa nhà trong khu vực, nhằm giúp các thị trưởng người Albania mới đắc cử nhậm chức. Người dân Serbia đã tẩy chay cuộc bầu cử vào ngày 23/4, nên mặc dù các cuộc bỏ phiếu vẫn diễn ra, nhưng kết quả không phản ánh mong muốn của đa số.
 |
| Lực lượng gìn giữ hòa bình NATO bảo vệ một tòa nhà ở bắc Kosovo |
Hành động của ROSU khiến Mỹ tức giận và - mặc dù là người ủng hộ chính của Kosovo - Washington đã loại Kosovo khỏi các cuộc tập trận quân sự do Mỹ lãnh đạo ở châu Âu. Thay vào đó, Mỹ tập trận chung với Serbia gần thị trấn Bujanovac, cách Kosovo không xa.
Nhận thấy không thể tin tưởng hoàn toàn vào phương Tây, nhà lãnh đạo Kosovo Albin Kurti tìm kiếm các đối tác thay thế, với hi vọng cải thiện vị thế của Kosvos trên trường quốc tế. Thổ Nhĩ Kỳ có thể là một trong số đó.
Ankara đã triển khai khoảng 500 lính biệt kích tới miền Bắc Kosovo để đáp ứng yêu cầu hỗ trợ của NATO, nhằm dập tắt tình trạng bất ổn. Họ bắt đầu tuần tra các thành phố do đa số người Serbia sinh sống ở bắc Kosovo. Quan trọng hơn, Thổ Nhĩ Kỳ được cho là sẽ sớm nắm quyền chỉ huy sứ mệnh NATO do Mỹ đứng đầu ở Kosovo…
Thổ Nhĩ Kỳ đặt mục tiêu trở thành một trong những nhân tố nước ngoài có ảnh hưởng nhất ở Balkan bởi đã đóng vai trò “kiến tạo hòa bình” quan trọng trong các cuộc xung đột từ Syria đến Libya hay Ukraine, nơi mà sự hòa giải của Thổ Nhĩ Kỳ đã dẫn đến thỏa thuận ngũ cốc được kí kết giữa Moskva và Kiev. Vì cuộc đối thoại do EU tạo điều kiện giữa Serbia và Kosovo không giúp giảm bớt căng thẳng, nên ông Erdogan nhìn thấy cơ hội để Ankara làm trung gian hòa giải.
Mặc dù Thổ Nhĩ Kỳ ủng hộ việc Kosovo đơn phương tuyên bố độc lập khỏi Serbia vào năm 2008, nhưng ông Erdogan dường như chọn cách tiếp cận mang tính xây dựng, cân bằng, điều này cũng hàm ý tôn trọng lợi ích của Serbia trong khu vực. Serbia cũng như các thành viên EU khác là Tây Ban Nha, Hy Lạp, Romania, Slovakia và Síp coi Kosovo là một phần không thể tách rời của Serbia, đó là lí do Thổ Nhĩ Kỳ đang cố gắng cân bằng mối quan hệ kinh tế mạnh mẽ với quốc gia vốn có mối quan hệ lịch sử và văn hóa với người Albania ở Kosovo.
Hiện Tổng thống Serbia Aleksandar Vucic coi Ankara là một bên có thể “giúp duy trì sự ổn định ở miền Bắc Kosovo” và là một “người bạn thực sự” của Serbia. Dù còn những quan điểm khác nhau về Kosovo, quan hệ giữa Belgrade và Ankara đã được cải thiện đáng kể trong thập kỉ qua.
Công dân Serbia có thể tới Thổ Nhĩ Kỳ không cần hộ chiếu, trong khi Ankara tăng cường sự hiện diện kinh tế tại Serbia. Khoảng 3.300 công ty Thổ Nhĩ Kỳ đang hoạt động tại Serbia, tổng trao đổi thương mại giữa 2 nước đạt gần 2,5 tỉ euro (2,7 tỉ USD) năm 2022, trong khi khối lượng thương mại giữa Thổ Nhĩ Kỳ và Kosovo thấp hơn nhiều, chỉ khoảng 690 triệu USD.
Sự hiện diện quân sự gia tăng của Thổ Nhĩ Kỳ ở Kosovo chắc chắn sẽ giúp Ankara củng cố vị thế trong khu vực, đặc biệt là khi phương Tây đang bị chi phối bởi cuộc xung đột ở Ukraine. Điều đó cũng giúp Ankara thể hiện mình là một đối tác công bằng, có uy tín đối với cả Serbia và Kosovo.
Nhưng xét đến Mỹ, chuyên gia Mikovic lưu ý, với cơ sở Bondsteel tại Kosovo - căn cứ quân sự nước ngoài lớn nhất và tốn kém nhất do Mỹ xây dựng ở châu Âu kể từ sau những năm 1970 vẫn là cường quốc nước ngoài lớn đang hoạt động ở Balkan, Thổ Nhĩ Kỳ khó có thể theo đuổi một chính sách đối ngoại hoàn toàn độc lập. Thay vào đó, Ankara gần như sẽ phải phối hợp hầu hết các động thái của mình với Washington…
